„Aðrir geta ekki þvegið hendur sínar af málaflokknum“

Í nýrri stefnu í málefnum utangarðsfólks kemur fram sú tillaga að þróun verði á samstarfsverkefnum með ríki og sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu.

Reykjavíkurborg ber samkvæmt lögum um félagsþjónustu sveitarfélaga og húsnæðismál að sinna málefnum heimilislausra. Í skýrslu um nýja stefnu er þó bent á að vandi utangarðsfólks sé heilbrigðisvandi sem hafi í för með sér félagslegan vanda. Þannig megi vera ljóst að samstarf við ríkisvaldið, sem hafi með heilbrigðismál að gera, þurfi að vera meira og þéttara til þess að auka lífsgæði þessa hóps.

Í drögum velferðarráðuneytisins að heilbrigðisáætlun til 2020 er ekki vikið sérstaklega að málefnum utangarðsfólks. Í skýrslunni er hugsanleg skýring á því talin vera sú að ríkið telji vanda hópsins ekki vera heilbrigðisvanda.

Heiða Kristín Helgadóttir, varaformaður og framkvæmdastjóri Besta flokksins, er formaður starfshóps um stefnuna. Hún vill sjá ríkið og sveitarfélögin á höfuðborgarsvæðinu viðurkenna sinn hlut í vandanum, enda þótt fólk með erfið félagsleg vandamál búi í höfuðborginni þar sem þjónustan er mest sé þetta ekki einkamál Reykjavíkurborgar. 

„Borgin tekur ábyrgð á félagslega hlutanum en það þýðir ekki að aðrir geti þvegið hendur sínar af málaflokknum. Við hljótum að bera samfélagslega ábyrgð á að koma til móts við einstaklingana og þar skiptir heilbrigðisþjónustan miklu máli.“

Utangarðsfólk býr almennt við alvarlegan heilsubrest, ofneyslu vímuefna, sértæka sjúkdóma, geðfötlun og geðræn vandkvæði sem ýmist eru orsök eða afleiðing neyslu og útigangs. 

„En erfitt getur verið að fá greiningu á geðsjúkdómum þessara einstaklinga, til dæmis vegna afeitrunar. Án greiningar fá þeir hvorki viðunandi heilbrigðisþjónustu né örorkubætur, heldur eru háðir fjárhagsaðstoð til framfærslu frá sveitarfélaginu.“ 

Eftir efnahagshrunið hefur fjöldi notenda fjárhagsaðstoðar frá Reykjavíkurborg aukist um tæp fimmtíu prósent. Meirihluti hópsins sem fær fjárhagsaðstoð til framfærslu er sjúkraskrifaður og glímir við áfengis- og vímuefnavanda. Þar fyrir utan rekur borgin sértæk úrræði fyrir utangarðsfólk sem áætlað er að kosti rúmar 268 milljónir árið 2013. Auk þess styrkir borgin ýmis úrræði sem félagasamtök bjóða upp á og veitir húsnæðisúrræði. 

Heiða segir borgina vilja gera betur fyrir þennan hóp en ekki sé svigrúm fyrir aukin fjárútlát. Því þurfi að efla samstarf og auka þannig þjónustuna við hópinn.