Ungur nemur, gamall … skuldar? Guðlaug Kristjánsdóttir skrifar 2. september 2014 07:00 Íslenska námslánakerfið þarfnast heildstæðrar endurskoðunar. Greiðslubyrði vegna námslána nemur nú um þriggja vikna launum ár hvert. Endurgreiðslutími hefur verið að lengjast, eftir að horfið var frá því fyrirkomulagi að fella niður lánin eftir tiltekinn tíma frá lokum náms, eða við tiltekinn aldur. Það tekur í pyngjuna að þurfa að ráðstafa hátt í eins mánaðar launum í afborganir af námsláni. Afborganirnar eru tekjutengdar, þannig að laun hafa bein áhrif á það hve mörg ár tekur að greiða lánin upp. Háar tekjur kljúfa lánið hraðar en lágar. Því lægri sem tekjur fólks eru miðað við upphæð láns, því fleiri ár spanna afborganirnar. Er það þjóðfélagslega eðlileg staða, að lágtekjufólk beri skuldir af námi almennt lengur en aðrir? Í landi þar sem kynbundinn launamunur er viðvarandi, getur slíkt ástand þýtt að konur beri námsskuldir að jafnaði lengur en karlar. Viljum við það? Nú er svo komið að námsskuldir fylgja fólki inn í ellina. Ekki bara út starfsævina, heldur lífið allt. Hvenær var sú ákvörðun tekin að það væri æskilegt? Líklegast aldrei, enda falla heimildir til undanþágu frá afborgunum vegna bágrar fjárhagsstöðu til dæmis niður þegar lífeyrisaldri er náð. Þannig fer öryrki sem hefur verið undanþeginn greiðslum aftur að fá til sín greiðsluseðla þegar hann breytist í lífeyrisþega. Lög gera með öðrum orðum ekki ráð fyrir því að aldraðir skuldi námslán. BHM gerir athugasemdir við það verklag að veita stuðning vegna barneigna á námsárum á formi hækkaðs láns sem síðan þarf að greiða til baka. Almennt eru ekki gerðar kröfur um endurgreiðslur barnabóta til samfélagsins, nema í gegnum skatta. Svipað má segja um húsnæðisstuðning, sem einnig er veittur á formi hækkaðs láns til námsmanna. Hærra lán lengir greiðslutíma, þannig að sú staða getur komið upp að fólk sé í raun enn að greiða til baka húsnæðis- og barnabætur um áttrætt. Og þá helst kannski gamlar konur. Lenging endurgreiðslutíma endurspeglar að lokum þá staðreynd að laun háskólamenntaðra á Íslandi vega ekki upp tilkostnað við öflun menntunar. Það dæmi gengur ekki upp og því þarf að breyta. Allar ákvarðanir, hvort sem þær birtast í aðgerðum eða aðgerðaleysi eru stefnumótandi. Nú er þörf á markvissri skoðun á námslánakerfi Íslendinga þannig að það komist í sómasamlegt horf. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Hreinleikaþráin Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir skrifar Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Látum hjartað ráða för Sigrún Traustadóttir skrifar Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Katrín Jakobsdóttir forseti Viðar Pálsson skrifar Skoðun Þjóðarsátt líka fyrir fatlað fólk Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Í ker eða kistu Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar Skoðun Gummi Kalli, einlægur, skemmtilegur og frábær leiðtogi Arnar Ragnarsson skrifar Skoðun Ræstingafyrirtæki og starfsmannaleigur í jafnréttisparadísinni Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Forysta til framtíðar Hópur presta skrifar Sjá meira
Íslenska námslánakerfið þarfnast heildstæðrar endurskoðunar. Greiðslubyrði vegna námslána nemur nú um þriggja vikna launum ár hvert. Endurgreiðslutími hefur verið að lengjast, eftir að horfið var frá því fyrirkomulagi að fella niður lánin eftir tiltekinn tíma frá lokum náms, eða við tiltekinn aldur. Það tekur í pyngjuna að þurfa að ráðstafa hátt í eins mánaðar launum í afborganir af námsláni. Afborganirnar eru tekjutengdar, þannig að laun hafa bein áhrif á það hve mörg ár tekur að greiða lánin upp. Háar tekjur kljúfa lánið hraðar en lágar. Því lægri sem tekjur fólks eru miðað við upphæð láns, því fleiri ár spanna afborganirnar. Er það þjóðfélagslega eðlileg staða, að lágtekjufólk beri skuldir af námi almennt lengur en aðrir? Í landi þar sem kynbundinn launamunur er viðvarandi, getur slíkt ástand þýtt að konur beri námsskuldir að jafnaði lengur en karlar. Viljum við það? Nú er svo komið að námsskuldir fylgja fólki inn í ellina. Ekki bara út starfsævina, heldur lífið allt. Hvenær var sú ákvörðun tekin að það væri æskilegt? Líklegast aldrei, enda falla heimildir til undanþágu frá afborgunum vegna bágrar fjárhagsstöðu til dæmis niður þegar lífeyrisaldri er náð. Þannig fer öryrki sem hefur verið undanþeginn greiðslum aftur að fá til sín greiðsluseðla þegar hann breytist í lífeyrisþega. Lög gera með öðrum orðum ekki ráð fyrir því að aldraðir skuldi námslán. BHM gerir athugasemdir við það verklag að veita stuðning vegna barneigna á námsárum á formi hækkaðs láns sem síðan þarf að greiða til baka. Almennt eru ekki gerðar kröfur um endurgreiðslur barnabóta til samfélagsins, nema í gegnum skatta. Svipað má segja um húsnæðisstuðning, sem einnig er veittur á formi hækkaðs láns til námsmanna. Hærra lán lengir greiðslutíma, þannig að sú staða getur komið upp að fólk sé í raun enn að greiða til baka húsnæðis- og barnabætur um áttrætt. Og þá helst kannski gamlar konur. Lenging endurgreiðslutíma endurspeglar að lokum þá staðreynd að laun háskólamenntaðra á Íslandi vega ekki upp tilkostnað við öflun menntunar. Það dæmi gengur ekki upp og því þarf að breyta. Allar ákvarðanir, hvort sem þær birtast í aðgerðum eða aðgerðaleysi eru stefnumótandi. Nú er þörf á markvissri skoðun á námslánakerfi Íslendinga þannig að það komist í sómasamlegt horf.
Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar
Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun