Um feminisma og félagsvísindi

Eva Hauksdóttir er snjall penni sem ég er stundum sammála, en þegar hún skrifar annars vegar um félagsvísindi og hins vegar feminisma get ég ekki tekið undir orð hennar. Ég ætla ekki að rekja hvað það er í skrifum Evu sem ég er ósammála enda erum við svo heppin að hérlendis er öllum frjálst að hafa sínar skoðanir. Mig langar hins vegar að gera örstutta grein fyrir því hvernig ég lít á feminisma og félagsvísindi, sem eru í mínum huga nátengd.

Ég tók svo sem þátt í því að gera grín að félagsvísindum og rannsóknarefnum þeirra. Það var áður en ég kynnist þeim innan frá. Hér áður fyrr vissi ég heldur ekki hvort ég ætti að álíta mig vera jafnréttissinna eða feminista. Ég taldi að sjálfsögðu að konur og karlar ættu að hafa sama rétt en þar sem verkaskipting var nokkuð jöfn á mínu heimili hélt ég að stutt væri í fullkomið jafnrétti í heiminum öllum. Síðan hefur mikið vatn runnið til sjávar og reynsluheimur minn þanist út. Nú kalla ég mig stolt feminista og skil nú markmið og aðferðir félagsvísinda.

Félagsvísindi skýra hegðun einstaklinga, hópa og samfélaga og samskipti fólks. Í raun fjalla þau afar mikið um völd enda eru völd sterkt afl, ekki eingöngu í stjórnmálum heldur líka í einkalífi. Þegar flett er ofan af eðli og birtingarmynd valdbeitingar fá þeir kúguðu tæki til að verja sig. Fólk er ekki bara kúgað úti í hinum stóra heimi heldur gengur það um mitt á meðal okkar, já, kannski erum við öll á einhvern hátt kúguð.

Ég tel að félagsvísindin hafi hjálpað fólki að koma auga á misrétti sem það sjálft og aðrir eru beittir. Að sjálfsögðu eru ekki allar rannsóknir félagsvísindanna jafn merkilegar fremur en annarra vísinda, en hér eins og annars staðar þarf hágróðurinn botngróður til að þrífast. Merkileg rannsókn verður ekki til ekki án samhengis. Allar þessar rannsóknir mynda vef þekkingar sem almenningur nýtir sér, þekkingar sem greinir samfélag okkar frá miðaldasamfélaginu.

Að mínu mati gerir sú þekking sem við nú búum yfir um samskipti fólks okkur betur kleift að koma auga á misrétti sem við sjálf og aðrir verða fyrir – og berjast gegn því. Það gerum við með ólíkum aðferðum; sumir taka líf og aðrir fórna lífi, menn stunda dólgslegan aktívisma eða taka þátt í friðsamlegum gleðigöngum, menn leita til dómstóla eða skrifa á samfélagsmiðla og menn tala við trúnaðarvini. Og svo eru þeir sem eygja engar leiðir og þjást í einsemd.

Feminismi er ein leið til að verjast valdbeitingu. Jafnrétti snýst nefnilega ekki um uppvask heldur valddreifingu á heimili og í heiminum. Á meðan karlar hafa meiri völd en konur þurfum við feminisma af því að misskipting valda er hættuleg. Á meðan misrétti er ríkjandi þarf að berjast gegn því, misrétti sem bitnar á konum, körlum, börnum, fólki með aðra kynhneigð og kyngervi, fötluðum, sjúkum og fólki af ólíkum uppruna. Á meðan við fögnum ekki fjölbreytileikanum af heilum hug og á öllum sviðum þarf að berjast.

Ástæða þess að ég er nú stoltur feministi er sú að ég sé ekki feminisma lengur sem þrönga jafnréttisbaráttu kynjanna. Feminismi er miklu meira. Undir merkjum feminisma finnst mér ég geta barist gegn hvers kyns óréttlæti. Merking orða er alltaf að taka breytingum. Í iðnbyltingunni þýddi franska orðið sabotage að verkamenn settu skóinn sinn í vélarnar til að fá hvíld. Nú er það notað almennt um skemmdarverk. Orðið rasismi þýðir samkvæmt Sameinuðu þjóðunum ekki lengur hatur á kynþáttum heldur hatur á ákveðnum uppruna og trúarbrögðum. Og feminismi hefur í hugum margra kvenna og karla orðið safnheiti margs konar réttindabaráttu.

Vinur minn, tyrkneskur náttúruverndarsinni, segir: „Ástæðan þess að ég valdi að berjast fyrir náttúruna en ekki fyrir mannréttindum er sú að náttúran berst ekki gegn því að ég berjist í hennar nafni.“ Það getur verið erfitt að berjast fyrir réttindum fólks af því að fólk vill ekki alltaf þessa baráttu eða líkar ekki baráttuaðferðirnar. En það er efni í annan pistil.

Höfundur er sjálfstætt starfandi í ReykjavíkurAkademíunni