
Lánasjóður, skuldir heimilanna og stytting náms til stúdentsprófs
Skilyrði til menntunar hafa breyst mikið á einum mannsaldri. Fyrir fjörutíu árum var algengast að unglingar færu að vinna eftir gagnfræðapróf við sautján ára aldur eða í starfsnám sem var lokið við tvítugsaldurinn. Þá tók við lífsbaráttan; starfsframinn og stofnun fjölskyldu. Hlutfallslega fáir fóru í framhaldsnám eftir tvítugsaldurinn og þá lá leiðin oft fyrr en síðar til útlanda.
Fjöldi þeirra sem hefur haldið áfram námi eftir tvítugt hefur margfaldast og valkostum hefur fjölgað. Við hóp unga fólksins hafa bæst skarar eldra fólks sem missti af því sem var áður aðeins fyrir fáa, fyrst stúdentsprófi og síðan fjölbreyttu háskólanámi, meistaranámi og doktorsnámi.
Nú er að mokast ofan af þeim kúfi og kominn tími til að staldra við og rifja upp.
Ólík framtíðaráform
Fyrir 1970 var ekki hægt að ljúka stúdentsprófi nema læra fimm erlend tungumál þótt á stærðfræðibraut væri. Menntaskólarnir hófust 1. október og sumarfrí nemenda var fjórir mánuðir. Talið var nauðsynlegt að nám til stúdentsprófs væri lengra en annars staðar á Norðurlöndum vegna þess að sumarfrí væru lengri og danskan væri aukreitis við annað málanám. Nú hefur skólaárið lengst um u.þ.b. 6 vikur á ári, en kröfur um tungumálanám hafa dregist saman. Kennslutíminn á þremur árum er tekinn að nálgast það sem gerðist á fjórum árum fyrir fjórum áratugum. Lengra sumarfrí og meira málanám er ekki lengur réttlæting fyrir því að nemendur ljúki almennu námi ári seinna en gerist annars staðar í OECD-löndum.
Vissulega er ekki hægt að kenna „allt“ á þremur námsárum nú fremur en á fjórum árum áður. Eftir þrjú ár í framhaldsskóla hafa nemendur lokið þrettán ára skólagöngu í fremur stöðluðu formi. Ungt fólk hefur ólík framtíðaráform og fjölbreytilegar þarfir og ætti að fá að snúa sér að sérhæfingu sinni þegar þarna er komið sögu. Ungmennin geta þá lært það sem þau þurfa til þess þar, ef til vill það sem á vantar frá því sem áður var á fjórða ári, en óþarfi er að láta alla taka allan pakkann, viljuga eða með þrautseigjuna eina að vopni.
Nemendur gætu þá lokið grunnháskólanámi, bakkalárnámi sem er eins konar sveinspróf, á þremur árum um 22 ára aldur. Margir gætu þá haldið út í atvinnulífið. Því yngri sem þeir eru þeim mun minni líkur eru á að þeir hafi stofnað fjölskyldu og þurfi á háum námslánum að halda.
Stöldrum við
Sannleikurinn er sá að margir þeir sem sitja í slæmri skuldastöðu skulda ekki aðeins húsnæðislán heldur einnig námslán. Fjöldi fólks á milli þrítugs og fimmtugs skuldar námslán sem næst ekki að greiða upp á starfsaldrinum með þeim 4% af tekjum sem endurgreiðslan nemur.
Í ýmsum löndum, s.s. Bretlandi, Bandaríkjum og á Norðurlöndum, þykir það vera að binda klafa á herðar ungs fólks að það taki námslán fyrir öllum námskostnaði eins og hefur tíðkast hérlendis. Þar er fólk að jafnaði ungt og óbundið í upphafsnámi í háskóla, en þeir sem halda áfram í meistara- eða doktorsnám geta sótt um styrki og/eða fengið námstengda vinnu.
Við ættum að staldra við og hugsa málið. Þorri fólks ætti að geta lokið starfsundirbúningi óbundið af skyldum gagnvart fjölskyldu ef áhersla væri lögð á að stytta námstíma til stúdentsprófs og styðja nemendur til að ljúka framhaldsskóla á eðlilegum tíma. Jafnvel væri ekki ólíklegt að svonefndur námsleiði minnkaði ef námið styttist og nemendur sæju fram á lok innan fyrirsjáanlegs tíma. Langtímaskyn unglinga er annað en fullorðinna.
Starfsárin ásamt stofnun heimilis og fjölskyldu tækju síðan við eftir grunnnám eða starfsnám á þriðja skólastigi. Margir eru að glíma við þetta allt í einu eins og nú háttar til: námið, fjölskylduna og barnauppeldið, og svo skuldamálin vegna heimilis utan um fjölskylduna. Skyldi álagið ekki vera mikið á fjölskyldulífið, samveru fjölskyldunnar og makatengslin? Gæti stytting náms til stúdentsprófs verið liður í að stokka málin upp og hjálpa fólki til að njóta betur allra tímaskeiðanna í lífinu: undirbúnings- og námsáranna, starfsáranna og efri áranna?
Skoðun

Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún?
Einar Ólafsson skrifar

Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi!
Gunnar Alexander Ólafsson skrifar

Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans
Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar

Lýðheilsan að veði?
Willum Þór Þórsson skrifar

Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings
Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar

Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi
Ian McDonald skrifar

Hverjir eru komnir með nóg?
Nichole Leigh Mosty skrifar

Að leigja okkar eigin innviði
Halldóra Mogensen skrifar

Málþóf sem valdníðsla
Einar G. Harðarson skrifar

Klaufaskapur og reynsluleysi?
Hjörtur J. Guðmundsson skrifar

Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið?
Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar

Ertu bitur?
Björn Leví Gunnarsson skrifar

Er hægt að læra af draumum?
Sigurður Árni Reynisson skrifar

Afstæði Ábyrgðar
Matthildur Björnsdóttir skrifar

Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa
Sigríður Svanborgardóttir skrifar

Fjárhagslegt virði vörumerkja
Elías Larsen skrifar

Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn?
Kjartan Páll Sveinsson skrifar

Þið voruð í partýinu líka!
Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar

Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi?
Helen Ólafsdóttir skrifar

Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna
Viðar Hreinsson skrifar

Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu
Abdullah Shihab Wahid skrifar

Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki
Mouna Nasr skrifar

Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist
Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar

Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins
Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar

Þetta er allt hinum að kenna!
Helgi Brynjarsson skrifar

Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna
Heimir Már Pétursson skrifar

Sleppir ekki takinu svo auðveldlega aftur
Hjörtur J. Guðmundsson skrifar

Opið bréf til fullorðna fólksins
Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir skrifar

Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega?
Dagbjört Hákonardóttir skrifar

Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar
Gunnar Þór Jónsson skrifar