Hannesarmálið 1988 og sjálfstæði Háskóla Íslands Svanur Kristjánsson skrifar 19. júní 2008 00:01 Yfir dyrum hátíðasals Háskóla Íslands standa orð Jónasar Hallgrímssonar, „Vísindin efla alla dáð". Starfsemi háskólans var frá stofnun 1911 byggð á þeirri grundvallarforsendu að til að tryggja sannleiksleit háskóla þyrfti hann að vera frjáls og sjálfstæður. Einungis þannig væri hægt að koma í veg fyrir að annarlegir hagsmunir græfu undan hugsjón og starfi vísindafólks. Umdeild lektorsskipanSumarið 1988 skipaði þáverandi menntamálaráðherra, Birgir Ísleifur Gunnarsson, Hannes Hólmstein Gissurarson lektor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands. Hannes hafði ekki hlotið fullgildan hæfnisdóm dómnefndar sem skipuð var Svani Kristjánssyni, Gunnari Gunnarssyni, Jónatan Þórmundssyni og Sigurði Líndal. Dómnefndarálitið var birt í Morgunblaðinu 16. júlí 1988. Um verk Hannesar Hólmsteins, Stjórnarskrármálið (1987), sagði m.a.: „Heimildanotkun er einnig ábótavant. Þannig vísar höfundur til greinar um íslenska þjóðveldið (Skírnir 1984) og segir að þar komi fram, „að lög hafi verið skilin öðrum skilningi með Íslendingum en víða annars staðar" (Stjórnarskrármálið bls. 21). Ekki er hægt að finna þessari staðhæfingu neinn stað í þeirri heimild sem vitnað er til." Um cand. mag. ritgerð Hannesar Hólmsteins, Stofnun Sjálfstæðisflokksins, starfsemi og skipulag (1982) sagði m.a.: „Í heild rýrir það gildi ritgerðarinnar hversu gjarn höfundur er að koma einkasjónarmiðum sínum að og gera þau nánast að algildum mælikvarða. Á nokkrum stöðum eru felldir niðrandi persónulegir dómar um menn án nægilegs rökstuðnings." Þrátt fyrir alvarlega galla á verkum Hannesar Hólmsteins mat dómnefndin hann þó hæfan til kennslu og rannsókna á sérsviði samanburðarstjórnmála en sagði einnig: „Hins vegar verður það ekki ráðið af námsferli umsækjanda né heldur hefur hann sýnt fram á það með ritverkum sínum að hann hafi þá þekkingu á helstu kenningum og rannsóknaraðferðum í stjórnmálafræði að hann teljist hæfur til kennslu í undirstöðugreinum hennar". Þess verður að geta að Hannes Hólmsteinn er menntaður í heimspeki en ekki í stjórnmálafræði. Á blaðamannafundi í Háskóla Íslands 14. júlí 1988 lagði dómnefndin fram ítarlega greinargerð fyrir niðurstöðu sinni og svaraði gagnrýni menntamálaráðherra á störf hennar. Í Morgunblaðinu daginn eftir er haft eftir einum dómnefndarmanna: „Jónatan Þórmundsson sagði að vel hefði komið til álita að dæma Hannes óhæfan til að gegna lektorstöðunni. Það sýndi hins vegar glöggt hversu langt dómnefndin hefði teygt sig til að gæta fyllstu sanngirni að Hannes hefði verið dæmdur hæfur að hluta. Jónatan telur að Hannes gerðist sekur um ónákvæmni í meðferð heimilda. Það eitt sé næg ástæða til að dæma hann óhæfan til starfans. Hins vegar hafi dómnefndin viljað taka doktorsritgerð Hannesar sem fullgilda sönnun fyrir því að hann uppfylli skilyrðin, að hálfu leyti." (Morgunblaðið 15. júlí 1988). Á grundvelli skoðanaMenntamálaráðherra gerði enga tilraun til rökstyðja fræðilega yfirburði Hannesar Hólmsteins yfir þá umsækjendur sem dómnefndin taldi hæfa til starfsins. Hins vegar taldi ráðherrann að Hannes Hólmsteinn hefði einn mikilvægan kost til að bera: „Það kemur glögglega fram í áliti dómnefndar og öðrum gögnum málsins að skoðanir núverandi kennara í stjórnmálafræði og Hannesar H. Gissurarsonar á eðli og hlutverki þessarar fræðigreinar eru um margt ólíkar. Það er að dómi ráðherra æskilegt að ólíkar skoðanir á fræðigreininni eigi sér málsvara á vettvangi Háskóla Íslands. Í félagsvísindum er sérstaklega mikilvægt að tryggja fjölbreytni og frjálsa samkeppni hugmynda." (Greinargerð menntamálaráðuneytisins vegna stöðuveitingarinnar, Morgunblaðið 1. júlí 1988). Af þessum orðum er ljóst að Hannes Hólmsteinn hlaut lektorsstöðu við Háskóla Íslands eingöngu vegna skoðana sinna og hugmynda en ekki fræðilegra eiginleika. Rektor spyrnir við fætiHáskólaráð, undir forystu Sigmundar Guðbjarnasonar rektors, og félagsvísindadeild snerust af fullri reisn gegn þessari atlögu að frelsi og sjálfstæði háskólans (sjá Morgunblaðið 9. júlí 1988). Varðstaða yfirmanna skólans og félagsvísindadeildar sumarið 1988 var Háskóla Íslands til sæmdar og leiddi til þess að næsti menntamálaráðherra, Svavar Gestsson, gekkst fyrir því að lögum um ráðingar háskólakennara var breytt á þann veg að ráðherrar geta ekki skipað í stöður í trássi við vilja skólans.Höfundur er prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands og hefur kennt við skólann í 35 ár. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson Skoðun Skoðun Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Sjá meira
Yfir dyrum hátíðasals Háskóla Íslands standa orð Jónasar Hallgrímssonar, „Vísindin efla alla dáð". Starfsemi háskólans var frá stofnun 1911 byggð á þeirri grundvallarforsendu að til að tryggja sannleiksleit háskóla þyrfti hann að vera frjáls og sjálfstæður. Einungis þannig væri hægt að koma í veg fyrir að annarlegir hagsmunir græfu undan hugsjón og starfi vísindafólks. Umdeild lektorsskipanSumarið 1988 skipaði þáverandi menntamálaráðherra, Birgir Ísleifur Gunnarsson, Hannes Hólmstein Gissurarson lektor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands. Hannes hafði ekki hlotið fullgildan hæfnisdóm dómnefndar sem skipuð var Svani Kristjánssyni, Gunnari Gunnarssyni, Jónatan Þórmundssyni og Sigurði Líndal. Dómnefndarálitið var birt í Morgunblaðinu 16. júlí 1988. Um verk Hannesar Hólmsteins, Stjórnarskrármálið (1987), sagði m.a.: „Heimildanotkun er einnig ábótavant. Þannig vísar höfundur til greinar um íslenska þjóðveldið (Skírnir 1984) og segir að þar komi fram, „að lög hafi verið skilin öðrum skilningi með Íslendingum en víða annars staðar" (Stjórnarskrármálið bls. 21). Ekki er hægt að finna þessari staðhæfingu neinn stað í þeirri heimild sem vitnað er til." Um cand. mag. ritgerð Hannesar Hólmsteins, Stofnun Sjálfstæðisflokksins, starfsemi og skipulag (1982) sagði m.a.: „Í heild rýrir það gildi ritgerðarinnar hversu gjarn höfundur er að koma einkasjónarmiðum sínum að og gera þau nánast að algildum mælikvarða. Á nokkrum stöðum eru felldir niðrandi persónulegir dómar um menn án nægilegs rökstuðnings." Þrátt fyrir alvarlega galla á verkum Hannesar Hólmsteins mat dómnefndin hann þó hæfan til kennslu og rannsókna á sérsviði samanburðarstjórnmála en sagði einnig: „Hins vegar verður það ekki ráðið af námsferli umsækjanda né heldur hefur hann sýnt fram á það með ritverkum sínum að hann hafi þá þekkingu á helstu kenningum og rannsóknaraðferðum í stjórnmálafræði að hann teljist hæfur til kennslu í undirstöðugreinum hennar". Þess verður að geta að Hannes Hólmsteinn er menntaður í heimspeki en ekki í stjórnmálafræði. Á blaðamannafundi í Háskóla Íslands 14. júlí 1988 lagði dómnefndin fram ítarlega greinargerð fyrir niðurstöðu sinni og svaraði gagnrýni menntamálaráðherra á störf hennar. Í Morgunblaðinu daginn eftir er haft eftir einum dómnefndarmanna: „Jónatan Þórmundsson sagði að vel hefði komið til álita að dæma Hannes óhæfan til að gegna lektorstöðunni. Það sýndi hins vegar glöggt hversu langt dómnefndin hefði teygt sig til að gæta fyllstu sanngirni að Hannes hefði verið dæmdur hæfur að hluta. Jónatan telur að Hannes gerðist sekur um ónákvæmni í meðferð heimilda. Það eitt sé næg ástæða til að dæma hann óhæfan til starfans. Hins vegar hafi dómnefndin viljað taka doktorsritgerð Hannesar sem fullgilda sönnun fyrir því að hann uppfylli skilyrðin, að hálfu leyti." (Morgunblaðið 15. júlí 1988). Á grundvelli skoðanaMenntamálaráðherra gerði enga tilraun til rökstyðja fræðilega yfirburði Hannesar Hólmsteins yfir þá umsækjendur sem dómnefndin taldi hæfa til starfsins. Hins vegar taldi ráðherrann að Hannes Hólmsteinn hefði einn mikilvægan kost til að bera: „Það kemur glögglega fram í áliti dómnefndar og öðrum gögnum málsins að skoðanir núverandi kennara í stjórnmálafræði og Hannesar H. Gissurarsonar á eðli og hlutverki þessarar fræðigreinar eru um margt ólíkar. Það er að dómi ráðherra æskilegt að ólíkar skoðanir á fræðigreininni eigi sér málsvara á vettvangi Háskóla Íslands. Í félagsvísindum er sérstaklega mikilvægt að tryggja fjölbreytni og frjálsa samkeppni hugmynda." (Greinargerð menntamálaráðuneytisins vegna stöðuveitingarinnar, Morgunblaðið 1. júlí 1988). Af þessum orðum er ljóst að Hannes Hólmsteinn hlaut lektorsstöðu við Háskóla Íslands eingöngu vegna skoðana sinna og hugmynda en ekki fræðilegra eiginleika. Rektor spyrnir við fætiHáskólaráð, undir forystu Sigmundar Guðbjarnasonar rektors, og félagsvísindadeild snerust af fullri reisn gegn þessari atlögu að frelsi og sjálfstæði háskólans (sjá Morgunblaðið 9. júlí 1988). Varðstaða yfirmanna skólans og félagsvísindadeildar sumarið 1988 var Háskóla Íslands til sæmdar og leiddi til þess að næsti menntamálaráðherra, Svavar Gestsson, gekkst fyrir því að lögum um ráðingar háskólakennara var breytt á þann veg að ráðherrar geta ekki skipað í stöður í trássi við vilja skólans.Höfundur er prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands og hefur kennt við skólann í 35 ár.
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar