Skoðun

Um lífeyrissjóði og peningamál

Gunnar Tómasson skrifar

Fyrir aldarfjórðungi fundaði ég nokkru sinnum með Ögmundi Jónassyni, formanni BSRB, og Guðmundi J. Guðmundssyni, formanni Dagsbrúnar, um landsins gagn og nauðsynjar. Á einum fundinum komu m.a. íslenzk lífeyrissjóðsmál til umræðu - mál þar sem hagsmunir lífeyrissjóðsmeðlima standa og falla með ágæti þeirra hugmynda sem endurspeglast í peningahagfræði síðustu tveggja alda.

Ég sagði þær hugmyndir vera rugl og taldi „lífeyrissjóð Íslands synda í sjónum kringum landið." Það er að segja, við lifum af því sem við framleiðum og deilum meðal þjóðfélagsþegna á margbreytilegan og hefðbundinn hátt sem hér segir:

1. Vinnandi fólk hefur tekjur af framlagi sínu til framleiðslu líðandi stundar,

2. Skattlagning þeirra tekna beinir hluta framleiðslunnar til samfélagsþarfa,

3. Lífeyrissjóðsgreiðslur gera hið sama fyrir eftirlauna- og ellilífeyrisþega, og

4. Nýsköpun peninga í bankakerfinu (verðbólga) rýrir hlutdeild 1, 2, og 3.

Samtals eru 1 + 2 + 3 + 4 jafngildi þjóðarframleiðslu. Starfshópar koma ár sinni misvel fyrir borð varðandi 3. lið, sbr. eftirlaun alþingismanna og ráðherra sem eru að miklu leyti kostnaðarliður á fjárlögum líkt og útgjöld til samfélagsþarfa í 2. lið. Eðli málsins samkvæmt leggst byrði samfélagsþarfa, eftirlauna, og verðbólgu (2, 3, 4) á herðar vinnandi fólks (1), enda ekki í önnur hús að venda fyrir þjóð sem lifir af því sem hún framleiðir.

Það mun koma flatt upp á flesta að byrði verðbólgu hvíli á herðum vinnandi fólks en ekki sparifjáreigenda eins og yfirstjórnir Seðlabanka Íslands, verkalýðsfélaga og Alþýðusambands Íslands hafa fyrir satt. Að baki þeirri trú býr rökvilla í nútíma peningahagfræði sem jafnar hlutverki peninga í verðmætasköpun hagkerfisins til hlutverks vinnandi fólks og endurspeglast í stýrivaxtastefnu Seðlabanka Íslands og varðstöðu hagsmunaaðila um lífeyrissjóði í núverandi mynd og verðtryggingu.

Það er langt mál og flókið að fara í saumana á þessari rökvillu sem hefur tröllriðið ríkjandi hagfræðihugmyndum um tveggja alda skeið, en kjarni málsins er sá að fræðilega séð er það rugl að telja sparifé lagt til hliðar af tekjum vinnandi fólks (1) en ekki nýsköpun peninga vera forsendu fjárfestinga í framleiðslustarfsemi.

Í þessu sambandi má geta að John Maynard Keynes, fremsti hagfræðingur 20. aldar, var sama sinnis varðandi lykilhlutverk vinnandi fólks í verðmætasköpun í hagkerfinu. Í lykilverki síni, General Theory (16. k.), sagði Keynes það vera „æskilegra að líta á vinnuafl, vitaskuld að meðtalinni þjónustu athafnamanna og aðstoðarmanna þeirra, sem eina framleiðsluþáttinn, sem starfar í ákveðnu umhverfi tækni, auðlinda, tækjabúnaðar og eftirspurnar."

Höfundur er hagfræðingur.






Skoðun

Sjá meira


×