Íslendingar – rolluþjóð með framtíð í hampi Sigríður Ævarsdóttir skrifar 18. september 2025 06:00 Íslendingar eru rolluþjóð. Ég hef sagt það áður og segi það enn – þó mörgum þyki óþægilegt að gangast við því. Við segjum oft með stolti að við séum hestaþjóð, og það er vissulega rétt – en við erum þó fyrst og fremst rolluþjóð. Og hana nú! Við værum varla til sem þjóð ef ekki hefði verið fyrir sauðkindina. Engu að síður virðumst við hafa einhverja tilhneigingu til að afneita þessum nánasta bandamanni okkar í gegnum aldirnar. Kindinni er nefnilega oft kennt um flest sem miður fer í sveitum – og jafnvel þeir sem halda þær látnir fylgja þar með. Henni er kennt um jarðvegstap, rof og jafnvel loftslagsbreytingar – þótt hún hjálpi í raun til við að viðhalda vistkerfum. Hún stuðlar að bindingu kolefnis með beit, bindur kolefni í ullinni sinni, dreyfir fræjum og lífrænum áburði – og er oftar en ekki eina lífsmarkið í sumum sveitum landsins þegar túristar og við hin ökum þar um. Þá blasir hún við: ein og ein rolla á beit. Auðvitað er ofbeit aldrei góð, en hæfileg beit er til bóta. Margt annað en búfénaður skiptir líka máli þegar kemur að gróðurþekju og loftslagsmálum – en ég ætla ekki að fara út í það nánar, enda ekki efni þessara skrifa. Ég hef oft hugsað um það í gegnum tíðina hversu margt er sameiginlegt með íslensku þjóðarsálinni og sauðkindinni. Ég hef meira að segja skrifað um það áður – og pælt í hvers vegna það sé, og fyrst svo er, af hverju við kunnum þá ekki betur að meta hana. „Fé er jafnan fóstra líkt,“ segir jú máltækið. Kannski liggur þar hundurinn grafinn: við sjáum okkur sjálf í sauðkindinni. Og við kunnum ekkert alltaf við það sem við sjáum þar. Við speglum okkur í hjarðhegðun, undarlegum ákvörðunum án sýnilegrar skynsemi, þrjósku, kergju – og stundum hreinni heimsku. Sérstaklega þegar kemur að því að skipta um skoðun eða stefnu, þrátt fyrir að ófærur eða hættur blasi við framundan á þeirri leið sem verið er á. Nú standa yfir göngur, leitir og réttir víða um land og kindur eru því landsbyggðafólki ofarlega í huga þessa dagana. Ef allt gengur eftir í smalamennskum ættu þær flestar að vera komnar niður í byggð upp úr næstu mánaðamótum. Um það leyti fer fram metnaðarfull ráðstefna í Reykjavík – þar sem ekki er mikið um fé í ull, en hins vegar mikið um hugmyndir og fræðslu. Ráðstefnan heitir Hampur fyrir framtíðina, haldin af íslenskum aðilum – fyrir okkur hér á landi, og um leið fyrir jarðarbúa alla. Henni verður einnig streymt út fyrir landsteinana svo fleiri geti notið. Þar koma saman fyrirlesarar, vísindamenn, frumkvöðlar og hugmyndasmiðir til að fjalla um möguleika hampplöntunnar – þessarar fornu plöntu sem nú er að verða lykillinn að sjálfbærari framtíð. Hampur er nefnilega ekki bara eitthvað „nýtt og spennandi“ – eða eitthvað hættulegt og ólöglegt. Hann er líka hluti af gömlum grunni, reynslu og verkmenningu sem við höfum átt – og glatað. Ráðstefnan sameinar því gamalt og nýtt: þjóðlegar rætur og nýjustu vísindi. Þetta er suðupottur tækifæra – á sviði landnýtingar, vistvænna efna, næringar, bygginga, heilsu og fleira. Fólk kemur víða að og umræðuefnið snertir okkur öll. Hampurinn er ein fjölhæfasta planta sem við höfum aðgang að í dag og sú sem bundnar eru hvað mestar vonir við á mörgum sviðum. Á Íslandi eru einstakar aðstæður til staðar fyrir lyfjahamprækt. Við stýrðar aðstæður í gróðurhúsum, hituðum með jarðvarma og lýstum með grænni orku á stóriðjuverði er hægt að rækta lyfjahamp allt árið og skapa gríðarlegar tekjur. Hann væri hægt að selja í útflutning og/eða fullvinna í ýmsar heilsuvörur og skapa með því eftirsóknarverð störf út um allt land. Tilraunir með útiræktun á iðnaðarhampi eru nú þegar hafnar og lofa góðu. Þar verður til annars konar hráefni sem fyrirtæki í mismunandi geirum geta nýtt sér á ótal vegu. Listinn yfir þær vörur og efni sem hægt er að framleiða úr hampi er gríðarlega langur og spannar allt frá matvælum og olíu til byggingarefna, plasts, textíls og pappírs. Það væri hægt að halda áfram lengi að telja upp kosti hampsins og ástæður þess að kynna sér hamprækt og hampiðnað og möguleika tengda honum. Ég læt hér staðar numið og spyr í staðinn: Er ekki kominn tími til að stíga inn í framtíðina – hætta að þrjóskast og kergjast, og opna hugann og landið fyrir þeim tækifærum sem nú blasa við? Fylgja forystukindunum – og marka nýja stefnu og leiðir? Við getum það nefnilega svo vel. Höfundur er sveitakona. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Lyf Mest lesið Við erum búin að missa tökin Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Hálfrar aldar svívirða Stefán Pálsson Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun Hrekkjavaka á Landakoti Kristófer Ingi Svavarsson Skoðun Óvenjulegt fólk Helgi Brynjarsson Skoðun Rýr húsnæðispakki Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun Stöndum vörð um Héraðsvötnin! Rakel Hinriksdóttir Skoðun Hver greiðir fyrir breytingarnar? Svanfríður G. Bergvinsdóttir Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Ættbálkahegðun á stafrænu formi Martha Árnadóttir skrifar Skoðun Kirkjurnar standa en stoðirnar eru sveltar Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar Skoðun Stytta þarf veiðitíma svartfugla strax Hólmfríður Arnardóttir,Helga Ögmundardóttir skrifar Skoðun Hver greiðir fyrir breytingarnar? Svanfríður G. Bergvinsdóttir skrifar Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um Héraðsvötnin! Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Við erum búin að missa tökin Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir skrifar Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson skrifar Skoðun Rýr húsnæðispakki Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hrekkjavaka á Landakoti Kristófer Ingi Svavarsson skrifar Skoðun Óvenjulegt fólk Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hálfrar aldar svívirða Stefán Pálsson skrifar Skoðun $€tjum í$lensku á (mat) $€ðilinn! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Minna tal, meiri uppbygging Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Ný nálgun – sama markmið: Heimili fyrir fólkið í borginni Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson skrifar Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson skrifar Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar Skoðun Þjóðkirkjan engu svarar – hylur sig í fræðilegri þoku Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Borgarstefna kallar á aðgerðir og fjármagn Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Skjáheimsókn getur dimmu í dagsljós breytt Auður Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Íslendingar eru rolluþjóð. Ég hef sagt það áður og segi það enn – þó mörgum þyki óþægilegt að gangast við því. Við segjum oft með stolti að við séum hestaþjóð, og það er vissulega rétt – en við erum þó fyrst og fremst rolluþjóð. Og hana nú! Við værum varla til sem þjóð ef ekki hefði verið fyrir sauðkindina. Engu að síður virðumst við hafa einhverja tilhneigingu til að afneita þessum nánasta bandamanni okkar í gegnum aldirnar. Kindinni er nefnilega oft kennt um flest sem miður fer í sveitum – og jafnvel þeir sem halda þær látnir fylgja þar með. Henni er kennt um jarðvegstap, rof og jafnvel loftslagsbreytingar – þótt hún hjálpi í raun til við að viðhalda vistkerfum. Hún stuðlar að bindingu kolefnis með beit, bindur kolefni í ullinni sinni, dreyfir fræjum og lífrænum áburði – og er oftar en ekki eina lífsmarkið í sumum sveitum landsins þegar túristar og við hin ökum þar um. Þá blasir hún við: ein og ein rolla á beit. Auðvitað er ofbeit aldrei góð, en hæfileg beit er til bóta. Margt annað en búfénaður skiptir líka máli þegar kemur að gróðurþekju og loftslagsmálum – en ég ætla ekki að fara út í það nánar, enda ekki efni þessara skrifa. Ég hef oft hugsað um það í gegnum tíðina hversu margt er sameiginlegt með íslensku þjóðarsálinni og sauðkindinni. Ég hef meira að segja skrifað um það áður – og pælt í hvers vegna það sé, og fyrst svo er, af hverju við kunnum þá ekki betur að meta hana. „Fé er jafnan fóstra líkt,“ segir jú máltækið. Kannski liggur þar hundurinn grafinn: við sjáum okkur sjálf í sauðkindinni. Og við kunnum ekkert alltaf við það sem við sjáum þar. Við speglum okkur í hjarðhegðun, undarlegum ákvörðunum án sýnilegrar skynsemi, þrjósku, kergju – og stundum hreinni heimsku. Sérstaklega þegar kemur að því að skipta um skoðun eða stefnu, þrátt fyrir að ófærur eða hættur blasi við framundan á þeirri leið sem verið er á. Nú standa yfir göngur, leitir og réttir víða um land og kindur eru því landsbyggðafólki ofarlega í huga þessa dagana. Ef allt gengur eftir í smalamennskum ættu þær flestar að vera komnar niður í byggð upp úr næstu mánaðamótum. Um það leyti fer fram metnaðarfull ráðstefna í Reykjavík – þar sem ekki er mikið um fé í ull, en hins vegar mikið um hugmyndir og fræðslu. Ráðstefnan heitir Hampur fyrir framtíðina, haldin af íslenskum aðilum – fyrir okkur hér á landi, og um leið fyrir jarðarbúa alla. Henni verður einnig streymt út fyrir landsteinana svo fleiri geti notið. Þar koma saman fyrirlesarar, vísindamenn, frumkvöðlar og hugmyndasmiðir til að fjalla um möguleika hampplöntunnar – þessarar fornu plöntu sem nú er að verða lykillinn að sjálfbærari framtíð. Hampur er nefnilega ekki bara eitthvað „nýtt og spennandi“ – eða eitthvað hættulegt og ólöglegt. Hann er líka hluti af gömlum grunni, reynslu og verkmenningu sem við höfum átt – og glatað. Ráðstefnan sameinar því gamalt og nýtt: þjóðlegar rætur og nýjustu vísindi. Þetta er suðupottur tækifæra – á sviði landnýtingar, vistvænna efna, næringar, bygginga, heilsu og fleira. Fólk kemur víða að og umræðuefnið snertir okkur öll. Hampurinn er ein fjölhæfasta planta sem við höfum aðgang að í dag og sú sem bundnar eru hvað mestar vonir við á mörgum sviðum. Á Íslandi eru einstakar aðstæður til staðar fyrir lyfjahamprækt. Við stýrðar aðstæður í gróðurhúsum, hituðum með jarðvarma og lýstum með grænni orku á stóriðjuverði er hægt að rækta lyfjahamp allt árið og skapa gríðarlegar tekjur. Hann væri hægt að selja í útflutning og/eða fullvinna í ýmsar heilsuvörur og skapa með því eftirsóknarverð störf út um allt land. Tilraunir með útiræktun á iðnaðarhampi eru nú þegar hafnar og lofa góðu. Þar verður til annars konar hráefni sem fyrirtæki í mismunandi geirum geta nýtt sér á ótal vegu. Listinn yfir þær vörur og efni sem hægt er að framleiða úr hampi er gríðarlega langur og spannar allt frá matvælum og olíu til byggingarefna, plasts, textíls og pappírs. Það væri hægt að halda áfram lengi að telja upp kosti hampsins og ástæður þess að kynna sér hamprækt og hampiðnað og möguleika tengda honum. Ég læt hér staðar numið og spyr í staðinn: Er ekki kominn tími til að stíga inn í framtíðina – hætta að þrjóskast og kergjast, og opna hugann og landið fyrir þeim tækifærum sem nú blasa við? Fylgja forystukindunum – og marka nýja stefnu og leiðir? Við getum það nefnilega svo vel. Höfundur er sveitakona.
Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun
Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun
Skoðun Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar
Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar
Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir skrifar
Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson skrifar
Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar
Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar
Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun
Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun