Íslendingar – rolluþjóð með framtíð í hampi Sigríður Ævarsdóttir skrifar 18. september 2025 06:00 Íslendingar eru rolluþjóð. Ég hef sagt það áður og segi það enn – þó mörgum þyki óþægilegt að gangast við því. Við segjum oft með stolti að við séum hestaþjóð, og það er vissulega rétt – en við erum þó fyrst og fremst rolluþjóð. Og hana nú! Við værum varla til sem þjóð ef ekki hefði verið fyrir sauðkindina. Engu að síður virðumst við hafa einhverja tilhneigingu til að afneita þessum nánasta bandamanni okkar í gegnum aldirnar. Kindinni er nefnilega oft kennt um flest sem miður fer í sveitum – og jafnvel þeir sem halda þær látnir fylgja þar með. Henni er kennt um jarðvegstap, rof og jafnvel loftslagsbreytingar – þótt hún hjálpi í raun til við að viðhalda vistkerfum. Hún stuðlar að bindingu kolefnis með beit, bindur kolefni í ullinni sinni, dreyfir fræjum og lífrænum áburði – og er oftar en ekki eina lífsmarkið í sumum sveitum landsins þegar túristar og við hin ökum þar um. Þá blasir hún við: ein og ein rolla á beit. Auðvitað er ofbeit aldrei góð, en hæfileg beit er til bóta. Margt annað en búfénaður skiptir líka máli þegar kemur að gróðurþekju og loftslagsmálum – en ég ætla ekki að fara út í það nánar, enda ekki efni þessara skrifa. Ég hef oft hugsað um það í gegnum tíðina hversu margt er sameiginlegt með íslensku þjóðarsálinni og sauðkindinni. Ég hef meira að segja skrifað um það áður – og pælt í hvers vegna það sé, og fyrst svo er, af hverju við kunnum þá ekki betur að meta hana. „Fé er jafnan fóstra líkt,“ segir jú máltækið. Kannski liggur þar hundurinn grafinn: við sjáum okkur sjálf í sauðkindinni. Og við kunnum ekkert alltaf við það sem við sjáum þar. Við speglum okkur í hjarðhegðun, undarlegum ákvörðunum án sýnilegrar skynsemi, þrjósku, kergju – og stundum hreinni heimsku. Sérstaklega þegar kemur að því að skipta um skoðun eða stefnu, þrátt fyrir að ófærur eða hættur blasi við framundan á þeirri leið sem verið er á. Nú standa yfir göngur, leitir og réttir víða um land og kindur eru því landsbyggðafólki ofarlega í huga þessa dagana. Ef allt gengur eftir í smalamennskum ættu þær flestar að vera komnar niður í byggð upp úr næstu mánaðamótum. Um það leyti fer fram metnaðarfull ráðstefna í Reykjavík – þar sem ekki er mikið um fé í ull, en hins vegar mikið um hugmyndir og fræðslu. Ráðstefnan heitir Hampur fyrir framtíðina, haldin af íslenskum aðilum – fyrir okkur hér á landi, og um leið fyrir jarðarbúa alla. Henni verður einnig streymt út fyrir landsteinana svo fleiri geti notið. Þar koma saman fyrirlesarar, vísindamenn, frumkvöðlar og hugmyndasmiðir til að fjalla um möguleika hampplöntunnar – þessarar fornu plöntu sem nú er að verða lykillinn að sjálfbærari framtíð. Hampur er nefnilega ekki bara eitthvað „nýtt og spennandi“ – eða eitthvað hættulegt og ólöglegt. Hann er líka hluti af gömlum grunni, reynslu og verkmenningu sem við höfum átt – og glatað. Ráðstefnan sameinar því gamalt og nýtt: þjóðlegar rætur og nýjustu vísindi. Þetta er suðupottur tækifæra – á sviði landnýtingar, vistvænna efna, næringar, bygginga, heilsu og fleira. Fólk kemur víða að og umræðuefnið snertir okkur öll. Hampurinn er ein fjölhæfasta planta sem við höfum aðgang að í dag og sú sem bundnar eru hvað mestar vonir við á mörgum sviðum. Á Íslandi eru einstakar aðstæður til staðar fyrir lyfjahamprækt. Við stýrðar aðstæður í gróðurhúsum, hituðum með jarðvarma og lýstum með grænni orku á stóriðjuverði er hægt að rækta lyfjahamp allt árið og skapa gríðarlegar tekjur. Hann væri hægt að selja í útflutning og/eða fullvinna í ýmsar heilsuvörur og skapa með því eftirsóknarverð störf út um allt land. Tilraunir með útiræktun á iðnaðarhampi eru nú þegar hafnar og lofa góðu. Þar verður til annars konar hráefni sem fyrirtæki í mismunandi geirum geta nýtt sér á ótal vegu. Listinn yfir þær vörur og efni sem hægt er að framleiða úr hampi er gríðarlega langur og spannar allt frá matvælum og olíu til byggingarefna, plasts, textíls og pappírs. Það væri hægt að halda áfram lengi að telja upp kosti hampsins og ástæður þess að kynna sér hamprækt og hampiðnað og möguleika tengda honum. Ég læt hér staðar numið og spyr í staðinn: Er ekki kominn tími til að stíga inn í framtíðina – hætta að þrjóskast og kergjast, og opna hugann og landið fyrir þeim tækifærum sem nú blasa við? Fylgja forystukindunum – og marka nýja stefnu og leiðir? Við getum það nefnilega svo vel. Höfundur er sveitakona. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Lyf Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eflum geðheilsu alla daga Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Getur fólk með gigt látið drauma sína rætast? Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Íslendingar eru rolluþjóð. Ég hef sagt það áður og segi það enn – þó mörgum þyki óþægilegt að gangast við því. Við segjum oft með stolti að við séum hestaþjóð, og það er vissulega rétt – en við erum þó fyrst og fremst rolluþjóð. Og hana nú! Við værum varla til sem þjóð ef ekki hefði verið fyrir sauðkindina. Engu að síður virðumst við hafa einhverja tilhneigingu til að afneita þessum nánasta bandamanni okkar í gegnum aldirnar. Kindinni er nefnilega oft kennt um flest sem miður fer í sveitum – og jafnvel þeir sem halda þær látnir fylgja þar með. Henni er kennt um jarðvegstap, rof og jafnvel loftslagsbreytingar – þótt hún hjálpi í raun til við að viðhalda vistkerfum. Hún stuðlar að bindingu kolefnis með beit, bindur kolefni í ullinni sinni, dreyfir fræjum og lífrænum áburði – og er oftar en ekki eina lífsmarkið í sumum sveitum landsins þegar túristar og við hin ökum þar um. Þá blasir hún við: ein og ein rolla á beit. Auðvitað er ofbeit aldrei góð, en hæfileg beit er til bóta. Margt annað en búfénaður skiptir líka máli þegar kemur að gróðurþekju og loftslagsmálum – en ég ætla ekki að fara út í það nánar, enda ekki efni þessara skrifa. Ég hef oft hugsað um það í gegnum tíðina hversu margt er sameiginlegt með íslensku þjóðarsálinni og sauðkindinni. Ég hef meira að segja skrifað um það áður – og pælt í hvers vegna það sé, og fyrst svo er, af hverju við kunnum þá ekki betur að meta hana. „Fé er jafnan fóstra líkt,“ segir jú máltækið. Kannski liggur þar hundurinn grafinn: við sjáum okkur sjálf í sauðkindinni. Og við kunnum ekkert alltaf við það sem við sjáum þar. Við speglum okkur í hjarðhegðun, undarlegum ákvörðunum án sýnilegrar skynsemi, þrjósku, kergju – og stundum hreinni heimsku. Sérstaklega þegar kemur að því að skipta um skoðun eða stefnu, þrátt fyrir að ófærur eða hættur blasi við framundan á þeirri leið sem verið er á. Nú standa yfir göngur, leitir og réttir víða um land og kindur eru því landsbyggðafólki ofarlega í huga þessa dagana. Ef allt gengur eftir í smalamennskum ættu þær flestar að vera komnar niður í byggð upp úr næstu mánaðamótum. Um það leyti fer fram metnaðarfull ráðstefna í Reykjavík – þar sem ekki er mikið um fé í ull, en hins vegar mikið um hugmyndir og fræðslu. Ráðstefnan heitir Hampur fyrir framtíðina, haldin af íslenskum aðilum – fyrir okkur hér á landi, og um leið fyrir jarðarbúa alla. Henni verður einnig streymt út fyrir landsteinana svo fleiri geti notið. Þar koma saman fyrirlesarar, vísindamenn, frumkvöðlar og hugmyndasmiðir til að fjalla um möguleika hampplöntunnar – þessarar fornu plöntu sem nú er að verða lykillinn að sjálfbærari framtíð. Hampur er nefnilega ekki bara eitthvað „nýtt og spennandi“ – eða eitthvað hættulegt og ólöglegt. Hann er líka hluti af gömlum grunni, reynslu og verkmenningu sem við höfum átt – og glatað. Ráðstefnan sameinar því gamalt og nýtt: þjóðlegar rætur og nýjustu vísindi. Þetta er suðupottur tækifæra – á sviði landnýtingar, vistvænna efna, næringar, bygginga, heilsu og fleira. Fólk kemur víða að og umræðuefnið snertir okkur öll. Hampurinn er ein fjölhæfasta planta sem við höfum aðgang að í dag og sú sem bundnar eru hvað mestar vonir við á mörgum sviðum. Á Íslandi eru einstakar aðstæður til staðar fyrir lyfjahamprækt. Við stýrðar aðstæður í gróðurhúsum, hituðum með jarðvarma og lýstum með grænni orku á stóriðjuverði er hægt að rækta lyfjahamp allt árið og skapa gríðarlegar tekjur. Hann væri hægt að selja í útflutning og/eða fullvinna í ýmsar heilsuvörur og skapa með því eftirsóknarverð störf út um allt land. Tilraunir með útiræktun á iðnaðarhampi eru nú þegar hafnar og lofa góðu. Þar verður til annars konar hráefni sem fyrirtæki í mismunandi geirum geta nýtt sér á ótal vegu. Listinn yfir þær vörur og efni sem hægt er að framleiða úr hampi er gríðarlega langur og spannar allt frá matvælum og olíu til byggingarefna, plasts, textíls og pappírs. Það væri hægt að halda áfram lengi að telja upp kosti hampsins og ástæður þess að kynna sér hamprækt og hampiðnað og möguleika tengda honum. Ég læt hér staðar numið og spyr í staðinn: Er ekki kominn tími til að stíga inn í framtíðina – hætta að þrjóskast og kergjast, og opna hugann og landið fyrir þeim tækifærum sem nú blasa við? Fylgja forystukindunum – og marka nýja stefnu og leiðir? Við getum það nefnilega svo vel. Höfundur er sveitakona.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun