WikiLeaks og aðför stórvelda: Uppljóstrun aldarinnar undirbúin í Reykjavík Magnús Jochum Pálsson skrifar 18. ágúst 2025 12:53 Kristinn Hrafnsson og Julian Assange ásamt Jennifer Robinson á leið í dómshús í Lundúnum árið 2011 eftir að Assange var ákærður fyrir kynferðisbrot. Vísir/EPA Á hráslagalegum vetri árið 2009 í djúpri efnahagskreppu varð Reykjavík óvæntur vettvangur einnar umtöluðustu uppljóstrunar 21. aldar. Í Skuggavaldinu, hlaðvarpi í umsjá prófessoranna Eiríks Bergmanns og Huldu Þórisdóttur, er kafað í mál WikiLeaks og Julian Assange, í fjögurra þátta syrpu, þar sem nýjar upplýsingar koma fram, meðal annars um atburðina hér á Íslandi. Eftir að WikiLeaks birti trúnaðargögn um lánveitingar Kaupþings skömmu eftir bankahrunið ákvað Félag um stafrænt frelsi undir forystu Smára McCarthy, síðar þingmanns Pírata, að bjóða Julian Assange og samstarfsmanni hans, Daniel Domscheit-Berg, til Íslands. Sjá einnig: Fulltrúar Wikileaks á Íslandi Á þessum tíma reið efnahagskreppa yfir Ísland og þjóðin sveiflaðist milli vantrúar og reiði. Assange og félagar tóku þátt í ráðstefnu 1. desember 2009, þar sem Birgitta Jónsdóttir, þáverandi þingmaður Hreyfingarinnar, var einnig meðal ræðumanna. Þar hófst samstarf sem síðar leiddi til þingsályktunartillögu um að gera Ísland að öruggu skjóli fyrir uppljóstrara og blaðamenn – svonefndu IMMI-frumkvæði. Lítið varð úr IMMI-verkefninu, en fljótlega bárust WikiLeaks umfangsmikil gögn frá óþekktum bandarískum hermanni í Írak, sem síðar varð þekktur sem Chelsea Manning (áður Bradley Manning). Hlusta má á þáttinn í heild sinni í spilaranum að neðan. Unnið að uppljóstrun á Grettisgötunni Assange leigði lítið bárujárnshús við Grettisgötu í miðbæ Reykjavíkur, þar sem hópur gagnafrelsissinna sat þessa dimmu vetrardaga við greiningu og undirbúning birtingar gagnanna. Íslenskir forritarar hönnuðu kerfi til að fletta upp í gögnunum og unnu þar að einni stærstu uppljóstrun aldarinnar. Meðal efnis var myndband sem síðar varð þekkt sem „Collateral Murder“ – upptaka úr árásarþyrlu bandaríska hersins í Bagdad árið 2007 þar sem fjöldi óbreyttra borgara var myrtur, þar á meðal starfsmenn Reuters. Myndbandið var unnið á Íslandi, og Kristinn Hrafnsson, fréttamaður RÚV, starfaði með WikiLeaks að málinu. RÚV varð fyrsti fjölmiðill heims til að birta fréttina með ítarlegri greiningu 5. apríl 2010. Samstarfi WikiLeaks og RÚV lauk þar. Kristinn pakkaði sagði hins vegar starfi sínu lausu til að vinna áfram með Assange og félögum – óafvitandi um þá æsilegu atburðarás sem beið hans. Fréttin um „Collateral Murder“ vakti heimsathygli og setti Assange og WikiLeaks samstundis í fremstu víglínu alþjóðlegra frétta. Í kjölfarið fylgdu fleiri stórfelldir gagnalekar: stríðsskrár Bandaríkjahers frá Afganistan og Írak, og síðar diplómataskjölin þar sem bandarískir sendimenn létu óhikað í ljós óheflað mat sitt á heimsleiðtogum. Stórveldi heimsins stóðu í fyrstu ráðþrota gagnvart þessari nýju, nafnlausu leið uppljóstrara til að koma efni á framfæri. Viljinn var því víða mikill að koma böndum á Assange og víða var lagt á ráðin um það líkt og rakið er í Skuggavaldinu. Ásakanir, fangelsun og frelsi Óvænt tækifæri gafst svo í ágúst 2010 þegar tvær konur í Svíþjóð sökuðu Julian Assange um kynferðisbrot. Í næsta þætti verður farið rækilega ofan í það mál og hvernig stjórnvöld nýttu sér það til að setja hömlur á hann og WikiLeaks. Skuggavaldið tekur málið í heild til kostanna þar sem Hulda og Eiríkur ræða fjölmargar samsæriskenningar í kringum það, og greina jafnframt hvernig stórveldi beita sér á bak við tjöldin til að ná fram vilja sínum og koma fjötrum á þá sem þau telja sér óþægilega. Fyrsti þáttur í fjögurra hluta syrpu er þegar kominn í hlaðvarpsveitur en Eiríkur og Hulda ræddu um seríuna í Bítinu í morgun: Í síðari þáttum verður meðal annars birt ítarlegt viðtal við Kristinn Hrafnsson þar sem fram koma nýjar og áhugaverðar upplýsingar, ekki síst um þá dramatísku atburðarás þegar Julian Assange var loksins látinn laus í fyrra eftir fimmtán ár í stofufangelsi. Hlusta má á fyrsta þáttinn hér að neðan: Skuggavaldið WikiLeaks Mál Julians Assange Bandaríkin Bretland Mest lesið Í fullkomnu starfi sem listrænn skipulagspési Lífið Fullkomnunarárátta: Óánægð með okkur eða aðra, klárum ekki, sköpum togstreitu og fleira Áskorun Haustlestur: Gotneskur drungi, magnaður sannleikur og boltarnir hans Trump Lífið Fátt skemmtilegra en að klappa Einari á afturendann á almannafæri Lífið Í leyfi frá skjánum til að styðja eiginmanninn í veikindum Lífið Krakkatían: Lína Langsokkur, Vegbúi og Afríka Lífið Segir strákum að hætta í bandarísku efni: „Eins og við séum í málhöltu úthverfi í Nebraska“ Menning Afgangsgler fær nýtt líf á sýningu í HAKK gallerý Menning Svona er matseðillinn á Litla-Hrauni Lífið Fréttatía vikunnar: Heimsmet, fúkyrði og brjóstahaldari Lífið Fleiri fréttir Fátt skemmtilegra en að klappa Einari á afturendann á almannafæri Haustlestur: Gotneskur drungi, magnaður sannleikur og boltarnir hans Trump Í fullkomnu starfi sem listrænn skipulagspési Krakkatían: Lína Langsokkur, Vegbúi og Afríka Hamingjustund þjóðarinnar í beinni útsendingu Bakaríið í beinni útsendingu „Vökvagjöfin er ekki bara eitthvað sem ég trúi á“ Fréttatía vikunnar: Heimsmet, fúkyrði og brjóstahaldari Í leyfi frá skjánum til að styðja eiginmanninn í veikindum Ágústa Eva slær sér upp með KR-ingi Fagurfræði og ævintýralegt gróðurhús í Fossvogi Innviðaráðherra á von á barni Búið spil hjá Burton og Bellucci Hlaupadrottning eignaðist dreng með hraði Bjó til útibíó við heita pottinn og með gerviblóm í garðhúsinu Danir með en keppnin sögð í fordæmalausri krísu Emilíana Torrini fann ástina Heitustu naglatrendin fyrir haustið Rooney getur ekki farið til Bretlands af ótta við að verða handtekin Svona er matseðillinn á Litla-Hrauni Klassískur ítalskur réttur sem allir elska Allsgáður í sjö ár: „Mæli með“ Skaut mink í eldhúsi í Garðabæ Íslandsmeistari í kokteilagerð selur slotið Ótrúlegt útsýni og erfiðar aðstæður á Skessuhorni Ævintýralegt frí Ómars og Evu Margrétar á Ítalíu Kynlífsmyndband í Ásmundarsal Þáttur Kimmel af sjónvarpsskjánum um óákveðinn tíma Hvernig getur kona sem er komin í tíðahvörf fundið neistann til að stunda kynlíf aftur? „Þú ert svo falleg“ Sjá meira
Í Skuggavaldinu, hlaðvarpi í umsjá prófessoranna Eiríks Bergmanns og Huldu Þórisdóttur, er kafað í mál WikiLeaks og Julian Assange, í fjögurra þátta syrpu, þar sem nýjar upplýsingar koma fram, meðal annars um atburðina hér á Íslandi. Eftir að WikiLeaks birti trúnaðargögn um lánveitingar Kaupþings skömmu eftir bankahrunið ákvað Félag um stafrænt frelsi undir forystu Smára McCarthy, síðar þingmanns Pírata, að bjóða Julian Assange og samstarfsmanni hans, Daniel Domscheit-Berg, til Íslands. Sjá einnig: Fulltrúar Wikileaks á Íslandi Á þessum tíma reið efnahagskreppa yfir Ísland og þjóðin sveiflaðist milli vantrúar og reiði. Assange og félagar tóku þátt í ráðstefnu 1. desember 2009, þar sem Birgitta Jónsdóttir, þáverandi þingmaður Hreyfingarinnar, var einnig meðal ræðumanna. Þar hófst samstarf sem síðar leiddi til þingsályktunartillögu um að gera Ísland að öruggu skjóli fyrir uppljóstrara og blaðamenn – svonefndu IMMI-frumkvæði. Lítið varð úr IMMI-verkefninu, en fljótlega bárust WikiLeaks umfangsmikil gögn frá óþekktum bandarískum hermanni í Írak, sem síðar varð þekktur sem Chelsea Manning (áður Bradley Manning). Hlusta má á þáttinn í heild sinni í spilaranum að neðan. Unnið að uppljóstrun á Grettisgötunni Assange leigði lítið bárujárnshús við Grettisgötu í miðbæ Reykjavíkur, þar sem hópur gagnafrelsissinna sat þessa dimmu vetrardaga við greiningu og undirbúning birtingar gagnanna. Íslenskir forritarar hönnuðu kerfi til að fletta upp í gögnunum og unnu þar að einni stærstu uppljóstrun aldarinnar. Meðal efnis var myndband sem síðar varð þekkt sem „Collateral Murder“ – upptaka úr árásarþyrlu bandaríska hersins í Bagdad árið 2007 þar sem fjöldi óbreyttra borgara var myrtur, þar á meðal starfsmenn Reuters. Myndbandið var unnið á Íslandi, og Kristinn Hrafnsson, fréttamaður RÚV, starfaði með WikiLeaks að málinu. RÚV varð fyrsti fjölmiðill heims til að birta fréttina með ítarlegri greiningu 5. apríl 2010. Samstarfi WikiLeaks og RÚV lauk þar. Kristinn pakkaði sagði hins vegar starfi sínu lausu til að vinna áfram með Assange og félögum – óafvitandi um þá æsilegu atburðarás sem beið hans. Fréttin um „Collateral Murder“ vakti heimsathygli og setti Assange og WikiLeaks samstundis í fremstu víglínu alþjóðlegra frétta. Í kjölfarið fylgdu fleiri stórfelldir gagnalekar: stríðsskrár Bandaríkjahers frá Afganistan og Írak, og síðar diplómataskjölin þar sem bandarískir sendimenn létu óhikað í ljós óheflað mat sitt á heimsleiðtogum. Stórveldi heimsins stóðu í fyrstu ráðþrota gagnvart þessari nýju, nafnlausu leið uppljóstrara til að koma efni á framfæri. Viljinn var því víða mikill að koma böndum á Assange og víða var lagt á ráðin um það líkt og rakið er í Skuggavaldinu. Ásakanir, fangelsun og frelsi Óvænt tækifæri gafst svo í ágúst 2010 þegar tvær konur í Svíþjóð sökuðu Julian Assange um kynferðisbrot. Í næsta þætti verður farið rækilega ofan í það mál og hvernig stjórnvöld nýttu sér það til að setja hömlur á hann og WikiLeaks. Skuggavaldið tekur málið í heild til kostanna þar sem Hulda og Eiríkur ræða fjölmargar samsæriskenningar í kringum það, og greina jafnframt hvernig stórveldi beita sér á bak við tjöldin til að ná fram vilja sínum og koma fjötrum á þá sem þau telja sér óþægilega. Fyrsti þáttur í fjögurra hluta syrpu er þegar kominn í hlaðvarpsveitur en Eiríkur og Hulda ræddu um seríuna í Bítinu í morgun: Í síðari þáttum verður meðal annars birt ítarlegt viðtal við Kristinn Hrafnsson þar sem fram koma nýjar og áhugaverðar upplýsingar, ekki síst um þá dramatísku atburðarás þegar Julian Assange var loksins látinn laus í fyrra eftir fimmtán ár í stofufangelsi. Hlusta má á fyrsta þáttinn hér að neðan:
Skuggavaldið WikiLeaks Mál Julians Assange Bandaríkin Bretland Mest lesið Í fullkomnu starfi sem listrænn skipulagspési Lífið Fullkomnunarárátta: Óánægð með okkur eða aðra, klárum ekki, sköpum togstreitu og fleira Áskorun Haustlestur: Gotneskur drungi, magnaður sannleikur og boltarnir hans Trump Lífið Fátt skemmtilegra en að klappa Einari á afturendann á almannafæri Lífið Í leyfi frá skjánum til að styðja eiginmanninn í veikindum Lífið Krakkatían: Lína Langsokkur, Vegbúi og Afríka Lífið Segir strákum að hætta í bandarísku efni: „Eins og við séum í málhöltu úthverfi í Nebraska“ Menning Afgangsgler fær nýtt líf á sýningu í HAKK gallerý Menning Svona er matseðillinn á Litla-Hrauni Lífið Fréttatía vikunnar: Heimsmet, fúkyrði og brjóstahaldari Lífið Fleiri fréttir Fátt skemmtilegra en að klappa Einari á afturendann á almannafæri Haustlestur: Gotneskur drungi, magnaður sannleikur og boltarnir hans Trump Í fullkomnu starfi sem listrænn skipulagspési Krakkatían: Lína Langsokkur, Vegbúi og Afríka Hamingjustund þjóðarinnar í beinni útsendingu Bakaríið í beinni útsendingu „Vökvagjöfin er ekki bara eitthvað sem ég trúi á“ Fréttatía vikunnar: Heimsmet, fúkyrði og brjóstahaldari Í leyfi frá skjánum til að styðja eiginmanninn í veikindum Ágústa Eva slær sér upp með KR-ingi Fagurfræði og ævintýralegt gróðurhús í Fossvogi Innviðaráðherra á von á barni Búið spil hjá Burton og Bellucci Hlaupadrottning eignaðist dreng með hraði Bjó til útibíó við heita pottinn og með gerviblóm í garðhúsinu Danir með en keppnin sögð í fordæmalausri krísu Emilíana Torrini fann ástina Heitustu naglatrendin fyrir haustið Rooney getur ekki farið til Bretlands af ótta við að verða handtekin Svona er matseðillinn á Litla-Hrauni Klassískur ítalskur réttur sem allir elska Allsgáður í sjö ár: „Mæli með“ Skaut mink í eldhúsi í Garðabæ Íslandsmeistari í kokteilagerð selur slotið Ótrúlegt útsýni og erfiðar aðstæður á Skessuhorni Ævintýralegt frí Ómars og Evu Margrétar á Ítalíu Kynlífsmyndband í Ásmundarsal Þáttur Kimmel af sjónvarpsskjánum um óákveðinn tíma Hvernig getur kona sem er komin í tíðahvörf fundið neistann til að stunda kynlíf aftur? „Þú ert svo falleg“ Sjá meira
Fullkomnunarárátta: Óánægð með okkur eða aðra, klárum ekki, sköpum togstreitu og fleira Áskorun
Segir strákum að hætta í bandarísku efni: „Eins og við séum í málhöltu úthverfi í Nebraska“ Menning
Fullkomnunarárátta: Óánægð með okkur eða aðra, klárum ekki, sköpum togstreitu og fleira Áskorun
Segir strákum að hætta í bandarísku efni: „Eins og við séum í málhöltu úthverfi í Nebraska“ Menning