Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar 23. júní 2025 10:00 Það er ekkert víst að „fjórða iðnbyltingin“ sé endilega heppilegt hugtak. Sjálfvirknivæðing starfa hefur verið látlaust ferli í nokkur hundruð ár. Síðan vindmyllur og framleiðslulínur urðu til, hefur ekkert rof átt sér stað í sjálfvirknivæðingunni. Kannski erum við komin á síðustu metra iðnbyltingarinnar, eða erum stödd í henni miðri. En heilt yfir er þetta sama ferlið. Þetta er ekki bara einhver skilgreiningar leikfimi. Það hjálpar að hafa í huga að við höfum gert þetta allt áður. Það er líka gott að hafa þetta í huga þegar einhver tala á þeim nótum að við stöndum „á fordæmalausum tímum“. Sérstaklega ef þau ætla að telja okkur trú um eitthvað, eða jafnvel selja okkur hluti. Óttinn við að „tækin vinni öll störfin“ er meir en 200 ára gamall. Óttinn um að brátt verði til sægur iðjuleysingja sem hengslist um í tilgangsleysi hefur verið með okkur lengi. Staðreyndin er samt sú að því meiri sem sjálfvirknivæðingin hefur verið, því fleiri störf hafa orðið til. Mannkyni hefur fjölgað gríðarlega á örstuttum tíma og störfum á jörðinni hefur fjölgað í svipuðu hlutfalli. Þetta kann aðvirka skrítið og órökrétt, en er nú samt þannig. Öll bréfin Einu sinni var heilmikið vesen að senda bréf. Ef þetta var opinbert bréf, þurfti bréfritari að vélrita það, eða fá einhvern til þess. Ef það var villa í bréfinu, þurfti stundum að gera þetta allt aftur. Svo tók einhverja daga, vikur eða mánuði að senda það. Þá fyrst gat móttakandi lesið bréfið og svo svarað með sama hætti. Í samanburði við nútímann voru afskapleg fá bréf skrifuð. Í dag hins vegar er mjög auðvelt að senda bréf. Ef mér dettur í hug að senda bréf, þá bara sest ég niður, skrifa það, leiðrétti ef þarf og sendi. Ef ég tel bréfið eiga erindi við fleiri, þá bara bæti ég þeim við. Allir viðtakendur fá svo bréfið, lesa það og bregðast við (eða ekki). Þetta get ég svo endurtekið oft yfir daginn. Jafnvel sent tíu bréf með 150 viðtakendum. Þeir eru svo jafn líklegir til að gera það nákvæmlega sama. Það gera 100 bréf með 1500 viðtakendum. Við héldum að lífið yrði einfaldara með tölvupósti og það myndi þýða að við hefðum meiri tíma í allskonar annað í vinnunni en að skrifa bréf og bíða eftir svari. Þess í stað margfaldaðist bréfamagnið og það þarf sífellt fleira fólk til að skrifa og lesa bréf. Hvað svo? Núna er að verða enn auðveldara að skrifa bréf. Með gervigreind er hægt að láta forrit skrifa bréfið fyrir sig. Eina sem maður þarf að gera er stutt yfirferð og snurfus, senda aftur á gervigreindina til að fara yfir villur og einfalda. Fljótlega mun hún senda bréfin fyrir okkur líka. Þá mun sama forrit, eða annað, taka við bréfinu gera samantekt og koma skilaboðunum áleiðis. Ef marka má fyrri reynslu, mun fjöldi bréfa aftur margfaldast og fjöldi viðtakenda sömuleiðis. Svo þarf að vinna úr þessum massa af upplýsingum. Við munum líklega ekki fá tíma til að gera eitthvað annað. Það verða bara enn fleiri bréf, og líklega enn fleira fólk til að vinna úr þeim. Já. Það munu verða breytingar. Það munu störf hverfa. Þekking sem núna er bráðnauðsynleg, verður lítils virði. En það munu líklega verða enn fleiri handtök sem þarf að vinna. Dæmi fortíðar um þetta eru óteljandi. Þar nægir að nefna þann aragrúa fólks sem einu sinni vann við akstur, rekstur og viðhald hestvagna. Áður vann fjöldi fólks við að halda vitum landsins lýsandi og að þjónusta vita. Þessi störf eru flest horfinn en önnur og miklu fleiri eru komin í staðinn. Dæmið um tölvupóstana er vissulega úr reynsluheimi þess sem hér skrifar. En þetta mun eiga við um flest önnur svið. Ef við verðum helmingi fljótari að smíða hús, mun það bara þýða að við smíðum helmingi fleiri hús. Ef það vantar ekki fleiri hús, smíðum við bara eitthvað annað. Þörf okkar á að hafa eitthvað að verki er óseðjandi. Það væri óskandi að okkur bæri gæfa til þess að ein af þessum sjálfvirknivæðingum sem við munum fara í gegnum fljótlega, verði til þess að við raunverulega fáum tækifæri til að gera aðra hluti, þegar svo háttar til. Kannski í staðinn fyrir að skrifa fleiri bréf, verði aukinn tækifæri til að þróast í störfum okkar, eða jafnvel sinna meira sjálfboðaliðastarfi samfélaginu til heilla. Auknar tækniframfarir munu ekki sjálfkrafa leiða til þess. Til þess að svo megi verða, verður að taka ákvörðun um það. Því í sannleika sagt, þá eru til skemmtilegri hlutir en að skrifa og lesa bréf. Höfundur er lögfræðingur og starfsmaður þingflokks Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Sigurjón Njarðarson Mest lesið Byrjað á öfugum enda! Hjálmar Heiðdal Skoðun Væri ekki hlaupið út aftur Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ég neita að trúa... Guðlaug Kristjánsdóttir Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Gervigreind fyrir alla — en fyrir hvern í raun? Sigvaldi Einarsson Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Baráttan gegn ofbeldi á konum og heimilisofbeldi heldur áfram Svandís Svavarsdóttir Skoðun Fíknivandinn – við verðum að gera meira Alma D. Möller Skoðun Skoðun Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Olafsdóttir skrifar Skoðun Byrjað á öfugum enda! Hjálmar Heiðdal skrifar Skoðun Væri ekki hlaupið út aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gervigreind fyrir alla — en fyrir hvern í raun? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Það er ekkert víst að „fjórða iðnbyltingin“ sé endilega heppilegt hugtak. Sjálfvirknivæðing starfa hefur verið látlaust ferli í nokkur hundruð ár. Síðan vindmyllur og framleiðslulínur urðu til, hefur ekkert rof átt sér stað í sjálfvirknivæðingunni. Kannski erum við komin á síðustu metra iðnbyltingarinnar, eða erum stödd í henni miðri. En heilt yfir er þetta sama ferlið. Þetta er ekki bara einhver skilgreiningar leikfimi. Það hjálpar að hafa í huga að við höfum gert þetta allt áður. Það er líka gott að hafa þetta í huga þegar einhver tala á þeim nótum að við stöndum „á fordæmalausum tímum“. Sérstaklega ef þau ætla að telja okkur trú um eitthvað, eða jafnvel selja okkur hluti. Óttinn við að „tækin vinni öll störfin“ er meir en 200 ára gamall. Óttinn um að brátt verði til sægur iðjuleysingja sem hengslist um í tilgangsleysi hefur verið með okkur lengi. Staðreyndin er samt sú að því meiri sem sjálfvirknivæðingin hefur verið, því fleiri störf hafa orðið til. Mannkyni hefur fjölgað gríðarlega á örstuttum tíma og störfum á jörðinni hefur fjölgað í svipuðu hlutfalli. Þetta kann aðvirka skrítið og órökrétt, en er nú samt þannig. Öll bréfin Einu sinni var heilmikið vesen að senda bréf. Ef þetta var opinbert bréf, þurfti bréfritari að vélrita það, eða fá einhvern til þess. Ef það var villa í bréfinu, þurfti stundum að gera þetta allt aftur. Svo tók einhverja daga, vikur eða mánuði að senda það. Þá fyrst gat móttakandi lesið bréfið og svo svarað með sama hætti. Í samanburði við nútímann voru afskapleg fá bréf skrifuð. Í dag hins vegar er mjög auðvelt að senda bréf. Ef mér dettur í hug að senda bréf, þá bara sest ég niður, skrifa það, leiðrétti ef þarf og sendi. Ef ég tel bréfið eiga erindi við fleiri, þá bara bæti ég þeim við. Allir viðtakendur fá svo bréfið, lesa það og bregðast við (eða ekki). Þetta get ég svo endurtekið oft yfir daginn. Jafnvel sent tíu bréf með 150 viðtakendum. Þeir eru svo jafn líklegir til að gera það nákvæmlega sama. Það gera 100 bréf með 1500 viðtakendum. Við héldum að lífið yrði einfaldara með tölvupósti og það myndi þýða að við hefðum meiri tíma í allskonar annað í vinnunni en að skrifa bréf og bíða eftir svari. Þess í stað margfaldaðist bréfamagnið og það þarf sífellt fleira fólk til að skrifa og lesa bréf. Hvað svo? Núna er að verða enn auðveldara að skrifa bréf. Með gervigreind er hægt að láta forrit skrifa bréfið fyrir sig. Eina sem maður þarf að gera er stutt yfirferð og snurfus, senda aftur á gervigreindina til að fara yfir villur og einfalda. Fljótlega mun hún senda bréfin fyrir okkur líka. Þá mun sama forrit, eða annað, taka við bréfinu gera samantekt og koma skilaboðunum áleiðis. Ef marka má fyrri reynslu, mun fjöldi bréfa aftur margfaldast og fjöldi viðtakenda sömuleiðis. Svo þarf að vinna úr þessum massa af upplýsingum. Við munum líklega ekki fá tíma til að gera eitthvað annað. Það verða bara enn fleiri bréf, og líklega enn fleira fólk til að vinna úr þeim. Já. Það munu verða breytingar. Það munu störf hverfa. Þekking sem núna er bráðnauðsynleg, verður lítils virði. En það munu líklega verða enn fleiri handtök sem þarf að vinna. Dæmi fortíðar um þetta eru óteljandi. Þar nægir að nefna þann aragrúa fólks sem einu sinni vann við akstur, rekstur og viðhald hestvagna. Áður vann fjöldi fólks við að halda vitum landsins lýsandi og að þjónusta vita. Þessi störf eru flest horfinn en önnur og miklu fleiri eru komin í staðinn. Dæmið um tölvupóstana er vissulega úr reynsluheimi þess sem hér skrifar. En þetta mun eiga við um flest önnur svið. Ef við verðum helmingi fljótari að smíða hús, mun það bara þýða að við smíðum helmingi fleiri hús. Ef það vantar ekki fleiri hús, smíðum við bara eitthvað annað. Þörf okkar á að hafa eitthvað að verki er óseðjandi. Það væri óskandi að okkur bæri gæfa til þess að ein af þessum sjálfvirknivæðingum sem við munum fara í gegnum fljótlega, verði til þess að við raunverulega fáum tækifæri til að gera aðra hluti, þegar svo háttar til. Kannski í staðinn fyrir að skrifa fleiri bréf, verði aukinn tækifæri til að þróast í störfum okkar, eða jafnvel sinna meira sjálfboðaliðastarfi samfélaginu til heilla. Auknar tækniframfarir munu ekki sjálfkrafa leiða til þess. Til þess að svo megi verða, verður að taka ákvörðun um það. Því í sannleika sagt, þá eru til skemmtilegri hlutir en að skrifa og lesa bréf. Höfundur er lögfræðingur og starfsmaður þingflokks Viðreisnar.
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun