Hvenær ber fullorðið fólk ábyrð? Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar 10. apríl 2025 07:00 Ég las nýlega viðtal á Vísi við rapparann Kilo (Garðar Eyfjörð) þar sem hann talaði um spilafíkn og ábyrgð áhrifavalda.Frásögn Kilo sló mig svakalega. Nú hef ég verið sjálf edrú frá áfengi og fíkniefnum í nokkur ár. Ég veit hvað það er að vera fíkill. Og það stuðar mig að sjá hvað fullorðnir einstaklingar, áhrifavaldar og tónlistarmenn, og sömuleiðis venjulegar mæður og feður úti í bæ eru að birta á samfélagsmiðlum. Erum við ekki fyrirmyndir barnanna okkar? Eigum við ekki að standa upp og segja eitthvað? Er ekki löngu kominn tími til þess að fara vekja athygli á fullorðnum einstaklingum á TikTok sem er búnir að sannfæra fatlað fólk, eða fólk með hinar og þessar þroskahamlanir, um að vera með sér í „liði“ og rakka aðra niður? Nú er ég á hálum ís. Ég hef nefnilega sjálf orðið fyrir barðinu á þessu „fullorðna“ fólki. Ég hef séð mæður, og jafnvel feður, inni á þessum miðli, TikTok, þar sem þau viðhafa vægast sagt ógeðslegt orðbragð - fyrir framan börnin sín. Svo er fólk að pæla í því út frá hverju einelti sprettur og hvaðan börn eru pikka upp ljóta orðanotkun og hegðun? Ég get með sanni sagt að þetta kemur beint af „live feed“ umræðum á TikTok. Þessir fullorðnu einstaklingar ganga langt í því að brjóta aðra niður andlega, og þá sérstaklega einn tiltekinn hópur. Um daginn tjáði ég mig „live“ inni á TikTok – um umræður sem höfðu átt sér þar stað daginn áður, þar það var beinlínis verið að ræða um mig. Ég hefði betur mátt sleppa því. Frá upphafi var aðeins eitt sem vakti fyrir mér: að vera til staðar fyrir þolendur. Ég vissi að ég kæmi ekki til með að fara að eignast vini. Ég sá myndskeið frá fólki sem talaði niður til þolenda á viðurstyggilegan hátt. Ég vildi vera til staðar. Fyrir það var ég, og er enn, kölluð ógeðslegum nöfnum Ég vil taka upp hanskann fyrir jaðarsetta og viðkvæma hópa í samfélaginu, einstaklinga sem glíma við fatlanir eða raskanir af hverskyns tagi. Einstaklinga sem eiga auðvelt með að sogast þarna inn af því að þeir þrá ekkert heitar en að „fitta“ inn. Þeir lenda síðan í því að þeirra miðlar eru ítrekað notaðir sem vettvangur eineltis. Ég, fullorðin manneskja, varð fyrir þessu. Hvað ætli aðrir þarna úti hafi orðið fyrir þessu líka? Ég veit um hræðileg dæmi þar sem einstaklingar hafa reynt að svipta sig lífi út af þessu. Er þetta í alvörunni það sem mæður og feður vilja fyrir börnin sín: að horfa á þessi live feed á TikTok? Ég myndi ráðleggja hverju einasta foreldri að kanna samfélagsmiðlanotkun hjá barninu sínu, sjá hverjum barnið er að fylgja og hvort barnið sé að taka þátt í live feed-um, eða hlusta á live feed hjá fullorðnu fólki. Það er alveg kominn tími til þess að segja frá þessu og skila skömminni heim. Svo erum við hissa að samfélagið lagist ekki. Einelti verður sífellt meira og grófara og ofbeldishegðun á meðal barna verður sífellt algengari. Stórbrotin drykkja á leikjum, fjárhættuspil gerð „eðlileg“, er þetta fyrirmyndarlegt? Um daginn fór ég ásamt 15 ára gamalli dóttur minni til Manchester þar sem við fórum á fótboltaleik, en dóttir mín hefur æft fótbolta í tæp níu ár. Dóttur minni blöskraði að sjá hversu mikil drykkja og fyllerí var á meðal áhorfenda á leiknum og hafði orð á því við mig hvað þetta tvennt passaði engan veginn saman. Ég geri mér grein fyrir því að áfengisneysla og þessi „bjórmenning“ hefur alltaf fylgt fótboltaleikjum. En af hverju þarf það að vera þannig? Erum við ekki fyrst og fremst að fara á leiki til að styðja við liðið okkar, hvetja okkar menn eða konur? Er ekki hægt að bíða með bjórsötrið þar til eftir leikinn, fara þá eitthvert og fagna með vinunum- án barnanna? Ég veit að ég er ekki ein um þessa skoðun. Í hlaðvarpinu mínu Þetta er alvaran tók ég viðtal við geðhjúkrunarfræðing, sem hafði það á orði að þetta tvennt, áfengi og íþróttaáhorf, væri fáránleg samsetning. Það er staðreynd að áfengi er skaðlegasta vímuefnið. Hvaða skilaboð viljum við senda börnunum okkar? Að þetta sé bara allt í lagi? Að þú getir ekki „fittað“ inn án þess að drekka, neyta efna eða spila fjárhættuspil? Ég er hjartanlega sammála rapparanum Kilo. Eins og hann réttilega bendir á þá eru áhrifavaldar búnir að „normalísera“ fjárhættuspil og gera þau „kúl“ á meðal ungs fólks. Það er skelfilegt. Rapparar og áhrifavaldar sem eru edrú í dag eru að „hæpa“ þetta upp. Þetta er í rauninni stórhættulegt. Ég vil benda fólki að það eru til úrræði. Inni á Vogi er boðið upp á GA (Gamblers Anonymous) fundi. Þar er hægt að sækja styrk, hvatningu og fá áheyrn. Hvenær á að fara tala upphátt fyrir börnin okkar en ekki bara geyma allt inní skáp láta eins og ekkert sé að gerast eða þetta geti ekki verið „þitt“ barn? Viljum við að þau haldi að þau sé ekki kúl, eða að þau geti ekki náð sér í fylgjendur ef þau eru ekki partur af eineltismenningunni á TikTok? Ég er sjálf búin að láta mín börn vita að það eru ákveðnir aðgangar sem þau ættu ekki að fylgja, og helst loka á þá. Ég nefni þá ekki hér en ég mun með glöðu geði segja hverjum sem er sem spyr mig. Ég þykist vita að þessi grein á eftir að vera tekin fyrir af þessum tiltekna hópi á TikTok. Ég hef verið sökuð um viðbjóðslega hluti þarna inni, ærumeiðingar sem eru svo alvarlegar að ég endaði á því að leita til lögmanns, sem er með málið á sínu borði í dag. Ég fór í djúpa naflaskoðun og hætti algjörlega að fara inn á TikTok, nema þá rétt til að „skrolla.“ Ég hef ákveðið að ég ætla ekki að vera þessi gerð af fyrirmynd fyrir börnin mín. Áður en ég skrifaði þessa grein fór ég aðeins á stúfana og skoðaði „live“ hjá erlendum einstaklingum á TikTok. Þar var allt annað uppi á tengingum en það sem ég hef séð hérna heima. Það var áberandi hvað umræðurnar voru upplífgandi og jákvæðar; fólk var að hrósa öðrum, tala fallega við hvort annað. Engin neikvæðni, niðurrif eða baktal. Elsku foreldrar. Börnunum ykkar er ekki lengur óhætt jafnvel þó að þau séu alein inni í herberginu sínu. Og ef þið hafið ekki horft á þættina Adolescence þarna var um „venjulegan“ unglingstrák sem hvarf í tölvuheiminn, varð fyrir einelti og sagði aldrei neitt. Sat með það hjá sér. Endaði á einhverju sem hann gat aldrei tekið til baka, vilt þú að þetta sé þitt barn? Því hvort sem þetta er brotið heimili eða bara ósköp venjulegt heimili þá getur þetta alveg leynst inni á þínu heimili. Linkur meðfylgjandi er frá Landlækni : Hér fer landlæknir yfir þessa þætti. Verið vakandi fyrir því hvað börnin ykkar og unglingarnir ykkar eru að gera inni á samfélagsmiðlum. Undanfarin ár höfum við misst frá okkur allt of mörg ungmenni í blóma lífsins. Sum hafa látið lífið í kjölfar ofbeldis, önnur vegna vímuefnaneyslu. Svo ekki sé minnst á þau sem hafa fallið fyrir eigin hendi. Hvenær eigum við að segja stopp? Höfundur er móðir og nemi í afbrotafræði Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ofbeldi barna Ofbeldi gegn börnum Fjárhættuspil Fíkn Skóla- og menntamál Mest lesið Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Árni Sæberg skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Sjá meira
Ég las nýlega viðtal á Vísi við rapparann Kilo (Garðar Eyfjörð) þar sem hann talaði um spilafíkn og ábyrgð áhrifavalda.Frásögn Kilo sló mig svakalega. Nú hef ég verið sjálf edrú frá áfengi og fíkniefnum í nokkur ár. Ég veit hvað það er að vera fíkill. Og það stuðar mig að sjá hvað fullorðnir einstaklingar, áhrifavaldar og tónlistarmenn, og sömuleiðis venjulegar mæður og feður úti í bæ eru að birta á samfélagsmiðlum. Erum við ekki fyrirmyndir barnanna okkar? Eigum við ekki að standa upp og segja eitthvað? Er ekki löngu kominn tími til þess að fara vekja athygli á fullorðnum einstaklingum á TikTok sem er búnir að sannfæra fatlað fólk, eða fólk með hinar og þessar þroskahamlanir, um að vera með sér í „liði“ og rakka aðra niður? Nú er ég á hálum ís. Ég hef nefnilega sjálf orðið fyrir barðinu á þessu „fullorðna“ fólki. Ég hef séð mæður, og jafnvel feður, inni á þessum miðli, TikTok, þar sem þau viðhafa vægast sagt ógeðslegt orðbragð - fyrir framan börnin sín. Svo er fólk að pæla í því út frá hverju einelti sprettur og hvaðan börn eru pikka upp ljóta orðanotkun og hegðun? Ég get með sanni sagt að þetta kemur beint af „live feed“ umræðum á TikTok. Þessir fullorðnu einstaklingar ganga langt í því að brjóta aðra niður andlega, og þá sérstaklega einn tiltekinn hópur. Um daginn tjáði ég mig „live“ inni á TikTok – um umræður sem höfðu átt sér þar stað daginn áður, þar það var beinlínis verið að ræða um mig. Ég hefði betur mátt sleppa því. Frá upphafi var aðeins eitt sem vakti fyrir mér: að vera til staðar fyrir þolendur. Ég vissi að ég kæmi ekki til með að fara að eignast vini. Ég sá myndskeið frá fólki sem talaði niður til þolenda á viðurstyggilegan hátt. Ég vildi vera til staðar. Fyrir það var ég, og er enn, kölluð ógeðslegum nöfnum Ég vil taka upp hanskann fyrir jaðarsetta og viðkvæma hópa í samfélaginu, einstaklinga sem glíma við fatlanir eða raskanir af hverskyns tagi. Einstaklinga sem eiga auðvelt með að sogast þarna inn af því að þeir þrá ekkert heitar en að „fitta“ inn. Þeir lenda síðan í því að þeirra miðlar eru ítrekað notaðir sem vettvangur eineltis. Ég, fullorðin manneskja, varð fyrir þessu. Hvað ætli aðrir þarna úti hafi orðið fyrir þessu líka? Ég veit um hræðileg dæmi þar sem einstaklingar hafa reynt að svipta sig lífi út af þessu. Er þetta í alvörunni það sem mæður og feður vilja fyrir börnin sín: að horfa á þessi live feed á TikTok? Ég myndi ráðleggja hverju einasta foreldri að kanna samfélagsmiðlanotkun hjá barninu sínu, sjá hverjum barnið er að fylgja og hvort barnið sé að taka þátt í live feed-um, eða hlusta á live feed hjá fullorðnu fólki. Það er alveg kominn tími til þess að segja frá þessu og skila skömminni heim. Svo erum við hissa að samfélagið lagist ekki. Einelti verður sífellt meira og grófara og ofbeldishegðun á meðal barna verður sífellt algengari. Stórbrotin drykkja á leikjum, fjárhættuspil gerð „eðlileg“, er þetta fyrirmyndarlegt? Um daginn fór ég ásamt 15 ára gamalli dóttur minni til Manchester þar sem við fórum á fótboltaleik, en dóttir mín hefur æft fótbolta í tæp níu ár. Dóttur minni blöskraði að sjá hversu mikil drykkja og fyllerí var á meðal áhorfenda á leiknum og hafði orð á því við mig hvað þetta tvennt passaði engan veginn saman. Ég geri mér grein fyrir því að áfengisneysla og þessi „bjórmenning“ hefur alltaf fylgt fótboltaleikjum. En af hverju þarf það að vera þannig? Erum við ekki fyrst og fremst að fara á leiki til að styðja við liðið okkar, hvetja okkar menn eða konur? Er ekki hægt að bíða með bjórsötrið þar til eftir leikinn, fara þá eitthvert og fagna með vinunum- án barnanna? Ég veit að ég er ekki ein um þessa skoðun. Í hlaðvarpinu mínu Þetta er alvaran tók ég viðtal við geðhjúkrunarfræðing, sem hafði það á orði að þetta tvennt, áfengi og íþróttaáhorf, væri fáránleg samsetning. Það er staðreynd að áfengi er skaðlegasta vímuefnið. Hvaða skilaboð viljum við senda börnunum okkar? Að þetta sé bara allt í lagi? Að þú getir ekki „fittað“ inn án þess að drekka, neyta efna eða spila fjárhættuspil? Ég er hjartanlega sammála rapparanum Kilo. Eins og hann réttilega bendir á þá eru áhrifavaldar búnir að „normalísera“ fjárhættuspil og gera þau „kúl“ á meðal ungs fólks. Það er skelfilegt. Rapparar og áhrifavaldar sem eru edrú í dag eru að „hæpa“ þetta upp. Þetta er í rauninni stórhættulegt. Ég vil benda fólki að það eru til úrræði. Inni á Vogi er boðið upp á GA (Gamblers Anonymous) fundi. Þar er hægt að sækja styrk, hvatningu og fá áheyrn. Hvenær á að fara tala upphátt fyrir börnin okkar en ekki bara geyma allt inní skáp láta eins og ekkert sé að gerast eða þetta geti ekki verið „þitt“ barn? Viljum við að þau haldi að þau sé ekki kúl, eða að þau geti ekki náð sér í fylgjendur ef þau eru ekki partur af eineltismenningunni á TikTok? Ég er sjálf búin að láta mín börn vita að það eru ákveðnir aðgangar sem þau ættu ekki að fylgja, og helst loka á þá. Ég nefni þá ekki hér en ég mun með glöðu geði segja hverjum sem er sem spyr mig. Ég þykist vita að þessi grein á eftir að vera tekin fyrir af þessum tiltekna hópi á TikTok. Ég hef verið sökuð um viðbjóðslega hluti þarna inni, ærumeiðingar sem eru svo alvarlegar að ég endaði á því að leita til lögmanns, sem er með málið á sínu borði í dag. Ég fór í djúpa naflaskoðun og hætti algjörlega að fara inn á TikTok, nema þá rétt til að „skrolla.“ Ég hef ákveðið að ég ætla ekki að vera þessi gerð af fyrirmynd fyrir börnin mín. Áður en ég skrifaði þessa grein fór ég aðeins á stúfana og skoðaði „live“ hjá erlendum einstaklingum á TikTok. Þar var allt annað uppi á tengingum en það sem ég hef séð hérna heima. Það var áberandi hvað umræðurnar voru upplífgandi og jákvæðar; fólk var að hrósa öðrum, tala fallega við hvort annað. Engin neikvæðni, niðurrif eða baktal. Elsku foreldrar. Börnunum ykkar er ekki lengur óhætt jafnvel þó að þau séu alein inni í herberginu sínu. Og ef þið hafið ekki horft á þættina Adolescence þarna var um „venjulegan“ unglingstrák sem hvarf í tölvuheiminn, varð fyrir einelti og sagði aldrei neitt. Sat með það hjá sér. Endaði á einhverju sem hann gat aldrei tekið til baka, vilt þú að þetta sé þitt barn? Því hvort sem þetta er brotið heimili eða bara ósköp venjulegt heimili þá getur þetta alveg leynst inni á þínu heimili. Linkur meðfylgjandi er frá Landlækni : Hér fer landlæknir yfir þessa þætti. Verið vakandi fyrir því hvað börnin ykkar og unglingarnir ykkar eru að gera inni á samfélagsmiðlum. Undanfarin ár höfum við misst frá okkur allt of mörg ungmenni í blóma lífsins. Sum hafa látið lífið í kjölfar ofbeldis, önnur vegna vímuefnaneyslu. Svo ekki sé minnst á þau sem hafa fallið fyrir eigin hendi. Hvenær eigum við að segja stopp? Höfundur er móðir og nemi í afbrotafræði
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Árni Sæberg skrifar
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun