Skilaboð hátíðarinnar Skúli S. Ólafsson skrifar 25. desember 2024 22:59 Við höfum lengi búið okkur undir stundirnar sem hófust þegar klukkan sló sex nú i kvöld. Átján mínútum áður var jafnan hefðbundin þögn á gömlu Gufunni. Já, hlé frá 17:42 allt til þess að hljómur kirkjuklukkna úr Dómkirkjunni tók að óma í viðtækjunum. Það var eins og skilaboð um að mínúturnar fyrir jól séu tími biðar og eftirvæntingar, sem þær sannarlega eru – því þegar jólin ganga í garð er tíðin runnin upp, sjálf hátíðin. Við skynjum það líklega best á þessum tíma hvers virði það hefur að nema staðar og segja við sjálfan sig: stundin er núna. Þrenging í eintölu Hvað tíminn er merkilegt fyrirbæri. Stundaglasið lýsir honum vel. Efra hólfið sýnir framtíðina. Hið neðra er fortíðin. Þar á milli er einhver þrenging þar sem sandurinn rennur hratt í gegn. Það er nútíðin: hreyfingin frá hinu liðna til hins ókomna. Þrengingin í okkar lífi er hér og nú. Hérna rennur sandurinn í gegn og um leið og við segjum orðið ,,núna” hverfur orðið inn í fortíðina. Stærstu áfangar sögunnar gerðust í þessari þrengingu, þótt nú séu þeir allir komnir í neðra hólfið. Þegar þeir runnu upp: Merkisdagar þjóðar, áfangar í sögu mannkyns, fögnuður og hörmunga, voru atburðirnir hluti líðandi stundar. Allt heyrir það til í fortíðar en mótar okkur enn þann dag í dag. Á því augnarbliki sem tíðindin urðu gat fólk sagt við sjálft sig: stundin er núna. En þetta segjum við samt alltof sjaldan. Of oft gerist það að við hverfum ofan í sand liðinna daga, vikna, ára – eða byltum okkur í kviksyndi þess sem ókomið er. Við finnum aldrei þann þrönga stíg sem þó er vettvangur lífs okkar. Við eigum það til að lifa lífi okkar í endurskini minninga eða dveljum í von eða ótta um hið ókomna. Allt lífið er þó hér og nú. Sá sem játar því vinnur mikinn sigur. Þetta er ekki ábyrgðarleysi, þvert á móti. Þetta er einn lykillinn að því að geta lifað innihaldsríku lífi. Þetta er lykillinn að því að geta lifað, starfað og notið á þeirri stundu sem allt líf okkar fer fram á. Jólin eru núna Jólin eru núna og jólahátíðin er tími líðandi stundar. Texti jólaguðspjallsins geymir vísbendingar um það: „En það bar til um þessar mundir“ segir í upphafi hans. „Um þessar mundir“ er það ekki einmitt nú? „En meðan þau voru þar“ segir um þann atburð þegar frelsarinn fæddist. Og þar sem hirðar sátu á Bethlehemsvöllum, skyndilega umkringdir englaher þar sem niðamyrkið ljómaði upp fengu þeir þessi tíðindi: „Yður er í dag frelsari fæddur“. Í dag: Núna. Textinn er óður til þess sem er og gerist á hverri stundu. Skilaboðin eru þau að þótt atburðurinn hafi vissulega gerst hér fyrir langalöngu – já frá honum miðum við tímatal okkar – þá er hann engu að síður núna. Í Jesú Kristi mætist fortíð, framtíð og nútíð. Fæðing hans og þjónusta er sögulegur veruleiki. Hann mun koma í dýrð sinni eins og segir í trúarjátningu okkar. En fyrir okkur eru skilaboðin hins vegar skýr: Hann kemur inn í líf okkar, auðgar það og glæðir. Hann fyllir það innihaldi og umfram allt minnir okkur á það að taka þátt í lífinu: að gefa, hjálpa og styðja aðra. Og kunna að njóta þess sem lífið hefur upp á að bjóða. Þetta er sá hinn sami og sagði: „morgundagurinn mun eiga sínar áhyggjur. Hverjum degi nægir sín þjáning.“ Það er munur á þrengingu og þrengingum. Þrengingin er andartakið núna, þar sem við dveljum. Lausnarinn og lífgjafinn vill færa okkur þá skynjun að við eigum að fanga tilveruna og nýta hana á hverri stundu. Nú eru jólin runnin upp. Fyrir skömmu voru þau í framtíð. Senn verða þau í fortíð. Nú er það nútíð. Svona orðum við tíðirnar á íslensku. En jólin eru auðvitað engin venjuleg nútíð: þau er hátíð. Já við eigum þetta orð yfir atburði sem þessa. Það eru stundir sem þessar sem kalla okkur til umhugsunar og ábyrgðar á eigin lífi og tilvist. Þær hvetja okkur til þess að hugleiða dagana og árin okkar og minna okkur á það að leggja rækt við það sem skiptir mestu máli. Með þeim hætti getur hátíðin auðgað vitund okkar fyrir öðrum þeim tíðum. Þær fæðast og deyja í sömu andrá, en eru þó þegar á allt er litið, sjálfur vettvangur lífs okkar og tilveru. Höfundur er sóknarprestur í Neskirkju Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skúli S. Ólafsson Jól Þjóðkirkjan Mest lesið Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson Skoðun Skoðun Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Við höfum lengi búið okkur undir stundirnar sem hófust þegar klukkan sló sex nú i kvöld. Átján mínútum áður var jafnan hefðbundin þögn á gömlu Gufunni. Já, hlé frá 17:42 allt til þess að hljómur kirkjuklukkna úr Dómkirkjunni tók að óma í viðtækjunum. Það var eins og skilaboð um að mínúturnar fyrir jól séu tími biðar og eftirvæntingar, sem þær sannarlega eru – því þegar jólin ganga í garð er tíðin runnin upp, sjálf hátíðin. Við skynjum það líklega best á þessum tíma hvers virði það hefur að nema staðar og segja við sjálfan sig: stundin er núna. Þrenging í eintölu Hvað tíminn er merkilegt fyrirbæri. Stundaglasið lýsir honum vel. Efra hólfið sýnir framtíðina. Hið neðra er fortíðin. Þar á milli er einhver þrenging þar sem sandurinn rennur hratt í gegn. Það er nútíðin: hreyfingin frá hinu liðna til hins ókomna. Þrengingin í okkar lífi er hér og nú. Hérna rennur sandurinn í gegn og um leið og við segjum orðið ,,núna” hverfur orðið inn í fortíðina. Stærstu áfangar sögunnar gerðust í þessari þrengingu, þótt nú séu þeir allir komnir í neðra hólfið. Þegar þeir runnu upp: Merkisdagar þjóðar, áfangar í sögu mannkyns, fögnuður og hörmunga, voru atburðirnir hluti líðandi stundar. Allt heyrir það til í fortíðar en mótar okkur enn þann dag í dag. Á því augnarbliki sem tíðindin urðu gat fólk sagt við sjálft sig: stundin er núna. En þetta segjum við samt alltof sjaldan. Of oft gerist það að við hverfum ofan í sand liðinna daga, vikna, ára – eða byltum okkur í kviksyndi þess sem ókomið er. Við finnum aldrei þann þrönga stíg sem þó er vettvangur lífs okkar. Við eigum það til að lifa lífi okkar í endurskini minninga eða dveljum í von eða ótta um hið ókomna. Allt lífið er þó hér og nú. Sá sem játar því vinnur mikinn sigur. Þetta er ekki ábyrgðarleysi, þvert á móti. Þetta er einn lykillinn að því að geta lifað innihaldsríku lífi. Þetta er lykillinn að því að geta lifað, starfað og notið á þeirri stundu sem allt líf okkar fer fram á. Jólin eru núna Jólin eru núna og jólahátíðin er tími líðandi stundar. Texti jólaguðspjallsins geymir vísbendingar um það: „En það bar til um þessar mundir“ segir í upphafi hans. „Um þessar mundir“ er það ekki einmitt nú? „En meðan þau voru þar“ segir um þann atburð þegar frelsarinn fæddist. Og þar sem hirðar sátu á Bethlehemsvöllum, skyndilega umkringdir englaher þar sem niðamyrkið ljómaði upp fengu þeir þessi tíðindi: „Yður er í dag frelsari fæddur“. Í dag: Núna. Textinn er óður til þess sem er og gerist á hverri stundu. Skilaboðin eru þau að þótt atburðurinn hafi vissulega gerst hér fyrir langalöngu – já frá honum miðum við tímatal okkar – þá er hann engu að síður núna. Í Jesú Kristi mætist fortíð, framtíð og nútíð. Fæðing hans og þjónusta er sögulegur veruleiki. Hann mun koma í dýrð sinni eins og segir í trúarjátningu okkar. En fyrir okkur eru skilaboðin hins vegar skýr: Hann kemur inn í líf okkar, auðgar það og glæðir. Hann fyllir það innihaldi og umfram allt minnir okkur á það að taka þátt í lífinu: að gefa, hjálpa og styðja aðra. Og kunna að njóta þess sem lífið hefur upp á að bjóða. Þetta er sá hinn sami og sagði: „morgundagurinn mun eiga sínar áhyggjur. Hverjum degi nægir sín þjáning.“ Það er munur á þrengingu og þrengingum. Þrengingin er andartakið núna, þar sem við dveljum. Lausnarinn og lífgjafinn vill færa okkur þá skynjun að við eigum að fanga tilveruna og nýta hana á hverri stundu. Nú eru jólin runnin upp. Fyrir skömmu voru þau í framtíð. Senn verða þau í fortíð. Nú er það nútíð. Svona orðum við tíðirnar á íslensku. En jólin eru auðvitað engin venjuleg nútíð: þau er hátíð. Já við eigum þetta orð yfir atburði sem þessa. Það eru stundir sem þessar sem kalla okkur til umhugsunar og ábyrgðar á eigin lífi og tilvist. Þær hvetja okkur til þess að hugleiða dagana og árin okkar og minna okkur á það að leggja rækt við það sem skiptir mestu máli. Með þeim hætti getur hátíðin auðgað vitund okkar fyrir öðrum þeim tíðum. Þær fæðast og deyja í sömu andrá, en eru þó þegar á allt er litið, sjálfur vettvangur lífs okkar og tilveru. Höfundur er sóknarprestur í Neskirkju
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun