Það vantar hinn helminginn í lög um útlendinga 2. september 2024 14:32 Það eru miklir fólksflutningar í heiminum í dag og útlit er fyrir að þeir muni aukast á næstu árum og áratugum t.d. vegna áhrifa loftslagsbreytinga. Evrópa er þar engin undantekning. Flestir eru í reglulegri för þ.e. hafa leyfi til að ferðast til áfangastaðarins t.d. hafa borgarar Schengen ríkjanna leyfi til að ferðast til annarra aðildarríkja til að búa þar og starfa. Minnihluti þess fólks sem er að flytja sig til eru hælisleitendur. Óreglulegir útlendingar eru lítið brot af fólksflutningum í heiminum. Óreglulegir fólksflutningar eru vandamál Óregluleg för er vandamál bæði fyrir samfélögin og þá sem eru í slíkri stöðu. Til að mynda vakna spurningar um öryggisáhættu þegar erfitt er að auðkenna fólk. Þeir sem eru með óreglulega stöðu þurfa að vinna fyrir sér eins og aðrir en geta ekki fengið vinnu á venjulegum vinnumarkaði og þurfa því að vinna svart. En svört vinna er einnig vandamál fyrir útlendingana sjálfa þar sem þeir eru ekki að fullu varðir af vinnurétti þeirra ríkja þar sem þeir starfa og eru í hættu á hvers kyns misbeitingu vegna veikrar stöðu sinnar. Þá hefur fólk í þessari stöðu lítinn aðgang að félags- og heilbrigðiskerfum dvalarríkjanna. Svört vinna er einnig slæm fyrir samfélagið, vegna skorts á eftirliti og vegna þess að mikið umfang slíkrar vinnu getur þrýst niður launum í landinu. Með nýjum Sáttmála um fólksflutninga og hæli (stundum nefndur ,,pakkinn’’), sem Evrópuþingið samþykkti með naumum meirihluta, þann 10. apríl síðastliðinn á m.a. að hindra komu óreglulegra útlendinga til Schengen svæðisins og stunda stranga endursendingarstefnu á fólki í slíkri för. Það sem vekur þó mesta athygli er það sem er ekki í pakkanum. Fjölga þarf reglulegum leiðum Sameinuðu þjóðirnar (SÞ) hafa bent á að þegar verið er að hindra óreglulega fólksflutninga þurfi á sama tíma að takast á við veruleikann á vinnumarkaði. Aðgerðir sem takast ekki á við bæði þessi málefni á sama tíma geta virkað til skamms tíma en reynast oft ekki árangursríkar til lengri tíma litið. Það sem er því ráðlagt er að stjórnvöld vinni náið með einkageiranum, samtökum í atvinnulífinu og stéttarfélögum við að greina þörfina fyrir tiltekna þekkingu og færni til lengri og skemmri tíma og opni svo eða víkki reglulegar leiðir fyrir fólk sem gæti fyllt upp í þörfina. Atvinnulífið þarfnast ekki aðeins fólks með sérhæfða færni og yfirgripsmikla þekkingu. Það vantar einnig fólk með minni færni og það vantar farandverkafólk. Þess vegna þarf að gefa kost á fjölbreyttum reglulegum leiðum, allt frá leiðum sem mæta árstíðabundnum verkefnum í landbúnaði, til leiða sem geta varðað leiðina að ríkisborgararétti. Ein af ástæðum þess að ekki er fullnægjandi að vísa óreglulegum útlendingum á brott er sú að fólk í óreglulegri stöðu stundar í sumum ríkjum mikilvæga starfsemi sem þarf að gefa færi á að verða regluleg. Veruleikinn er einnig sá að útlendingar frá þriðju ríkjum munu halda áfram að sækjast eftir betra lífi og vinnu. Stóra spurningin er hvaða leiðir eru ,,færar’’. Hluti þeirra ráðstafana sem þarf að grípa til, til að draga úr óreglulegum fólksflutningum, er vissulega öflugt eftirlit á landamærum, eins og sáttmálinn gerir ráð fyrir en sáttmálinn ávarpar ekki þá nauðsynlegu mótvægisaðgerð að fjölga reglulegum leiðum. Vanda þarf til verka Það skiptir miklu máli að vanda til verka við þróun á reglulegum leiðum. Illa ígrunduð stefna og löggjöf í þessum efnum sem gætir ekki að jafnræði getur leitt til ósanngjarnrar samkeppni og þannig skaðað innlenda launþega. Vel ígrunduð stefna og löggjöf getur aftur á móti stuðlað að hagvexti og nýsköpun, fjölgað störfum og eflt samkeppnishæfni ríkja. Um leið geta vel skipulagðir fólksflutningar skapað betra jafnvægi milli framboðs og eftirspurnar á vinnuafli milli landa og flutt mikilvæga færni og þekkingu á milli staða. Mikilvægur liður í þessari vegferð er að kynna vel möguleika á reglulegum og öruggum leiðum í upprunaríkjunum og vinna þannig gegn óreglulegri för og smyglstarfsemi. Á sama tíma þarf að eiga sér stað pragmatísk samræða milli svæða og ríkja um mismunandi þarfir t.d. milli Evrópu, sem er að eldast og þarf því að einhverju leyti að reiða sig á fólksflutninga, og svæða þar sem fólk vantar vinnu. Ábyrgð upprunaríkjanna og möguleikar á samstarfi Reglulegar leiðir geta að líkindum ekki tekið við allri þeirri eftirspurn sem er eftir vinnu og betra lífi. Þess vegna þarf að leita fleiri leiða. Til dæmis þurfa að fara fram heiðarlegar samræður milli svæða og ríkja um orsakir þess að fólk er að flýja heimaríki sín og um ábyrgð heimaríkjanna. Margvíslegar orsakir og þar með lausnir geta fæðst í slíku samtali. Til dæmis getur í sumum tilfellum verið fýsilegt að fara í einhvers konar samstarf sem fjölgar störfum í upprunaríkjunum. Gera verður ráð fyrir einhverri óreglu Þrátt fyrir tilraunir til þúsunda ára, hefur enn ekki tekist að regla alla mannlega tilveru; Það verða alltaf einhverjir óreglulegir fólksflutningar milli landa. Endursendingar til upprunaríkja eru eitt af þeim tækjum sem hægt er að notast við en það verður alltaf einhver hópur óreglulegra útlendinga sem ekki er hægt að senda úr landi af ýmsum ástæðum t.d. er áætlað að á milli fjórar til tíu milljónir manna séu ríkisfangslausar í heiminum í dag. Það þýðir að þetta fólk á ekkert heimaríki, ekkert ríki telur sig bera skyldur gagnvart því. Einnig getur verið að upprunaríkið annað hvort geti ekki eða vilji ekki gefa út ferðaskilríki. Þá eru sumir ekki ferðafærir vegna einhvers sjúkleika (þó ríki taki ekki alltaf mark á því). Til að sporna gegn því að þessi hópur sé fastur í einhvers konar lagalegu tómarúmi á áfangastað hvetja Sameinuðu þjóðirnar ríki til að bjóða upp á fjölbreytta möguleika fyrir þetta fólk. Til dæmis: aðstoð við að flytja til þriðja ríkis eða möguleika á að öðlast einhvers konar lagalega stöðu í landinu, til dæmis rétt til tímabundinnar eða fastrar búsetu á grunni mannúðarsjónarmiða, sérstaka vernd fyrir fórnarlömb mansals, vernd fyrir farandverkafólk á barnsaldri eða vernd á grunni viðkvæmrar stöðu að öðru leyti, dvalarleyfi á grundvelli tengsla við landið eða vegna langrar búsetu þar, möguleika á að vinna og jafnvel von um ríkisborgararétt þegar fram líða stundir ef efni standa til og fólk gerist ekki brotlegt í landinu. Þetta síðastnefnda á sérstaklega við þegar um er að ræða börn, ungmenni og fjölskyldur, til að draga úr varnarleysi þeirra. Sáttmáli um fólksflutninga og hæli vanrækir þær lausnir sem hér hafa verið nefndar og hafa verið sannreyndar. Sáttmálinn kveður hins vegar á um lokuð búsetuúrræði í allt að 12 vikur fyrir þennan hóp á meðan mál þeirra eru skoðuðuð, meðal þeirra sem þannig verða vistuð eru börn og fjölskyldur. Ríki Schengen munu svo hafa 12 vikur að auki til að brottvísa þeim sem fá synjun á umsókn sinni. Reynt verður að gera samninga við þriðju ríki, að taka við eitthvað af því fólki sem ekki er hægt að senda til upprunaríkja. Það er hins vegar óljóst hvað á að taka við eftir 2*12 vikur, þegar ekki hefur tekist að brottvísa hluta þess fólks sem fær synjun. Þýskaland hefur brugðist við með því að veita fólki sem kemst ekki úr landi möguleika á dvalarleyfi í Þýskalandi, til dæmis á grunni tengsla við landið. Alþingi hefur samþykkt lög sem fækka reglulegum leiðum og minnka getu fjölskyldufólks til að aðlagast samfélaginu Ísland var eitt þeirra ríkja sem skrifuðu undir Alþjóðlegan samning um örugga, skipulagða og reglubundna fólksflutninga (árið 2018). Samningurinn er meðal annars hvatning til að ,,auðvelda útlendingum að öðlast nýja lagalega stöðu’’. Þá hefur Ísland einnig lögfest Dyflinnarreglugerðina III, en samkvæmt forgangsviðmiðum hennar, til að ákvarða ábyrgt ríki í hælismálum, ber fyrst að huga að sameiningu fjölskyldna. Þrátt fyrir ofangreindar skuldbindingar Íslands um að auðvelda útlendingum að öðlast nýja lagalega stöðu og að huga fyrst og fremst að sameiningu fjölskyldna í hælismálum, voru nýlega samþykktar breytingar á útlendingalögum (júní ‘24) þar sem þrengt var að möguleikum útlendinga til að fá reglulega stöðu í landinu og þar sem fólki er gert að bíða í tvö ár áður en það getur sótt um fjölskyldusameiningu. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna gagnrýndi frumvarpið harðlega. Meðal annars með þeim rökum að það sé hvorki mannúðlegt né til þess fallið að auka getu fólks til að aðlagast nýju samfélagi að bæta við tveggja ára biðtíma eftir fjölskyldunni. Sameining fjölskyldna sé réttur sem er varinn af skilmálum sem Ísland hafi gengist undir. Guðrún Hafsteinsdóttir hefur boðað frekari breytingar á útlendingalögum í haust, meðal annars lokuð búsetuúrræði. Samantekt og niðurstaða Sáttmáli um fólksflutninga og hæli fjallar ítarlega um óreglulega útlendinga og hvernig megi fækka þeim sem komast óreglulega inn á Schengen svæðið. Það á meðal annars að gera með ströngu landamæraeftirliti. Pakkinn horfir hins vegar fram hjá þeim veruleika sem er á vinnumarkaði og þar með þeirri nauðsynlegu mótvægisaðgerð að fjölga reglulegum leiðum. Það þarf vissulega að vanda til verka við þróun og fjölgun slíkra leiða til að koma í veg fyrir að skaða innlenda launþega og til að stefnan og löggjöfin stuðli að hagvexti og nýsköpun og efli samkeppnishæfni viðtökuríkjanna. Á sama tíma þarf að fara fram heiðarlegt og opið samtal milli svæða og ríkja um ástæður óreglulegra fólksflutninga, ábyrgð upprunaríkjanna og um aðgerðir sem hægt væri að grípa til, bæði í upprunaríkjunum og í samstarfi þeirra við önnur ríki til að draga úr óreglulegri för. Einnig þarf að horfast í augu við að það verða alltaf einhverjir sem munu ferðast óreglulega og að það er á valdi ríkja að þróa og bjóða upp á fjölbreytta möguleika fyrir þá sem fá synjun en er ekki hægt að brottvísa. Fólksflutningar munu að líkindum aukast á næstu árum og áratugum vegna áhrifa loftslagsbreytinga. Nú er því lag að fjölga reglulegum leiðum og smíða vandaða stefnu og löggjöf þar um. Einnig að byggja og styrkja innviði. Síðast en ekki síst að skapa góð skilyrði fyrir fólk sem getur komið og hjálpað til við innviðastyrkingu, hvort sem um er að ræða lækna og hjúkrunarfræðinga, verkfræðinga, almennt starfsfólk eða farandverkafólk. Vonandi verður Ísland eitt þeirra ríkja sem sér tækifærin í því. Höfundur er með MA próf í Hnattrænum tengslum og stundar nú ML nám í lögfræði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Flóttafólk á Íslandi Mest lesið Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Sjá meira
Það eru miklir fólksflutningar í heiminum í dag og útlit er fyrir að þeir muni aukast á næstu árum og áratugum t.d. vegna áhrifa loftslagsbreytinga. Evrópa er þar engin undantekning. Flestir eru í reglulegri för þ.e. hafa leyfi til að ferðast til áfangastaðarins t.d. hafa borgarar Schengen ríkjanna leyfi til að ferðast til annarra aðildarríkja til að búa þar og starfa. Minnihluti þess fólks sem er að flytja sig til eru hælisleitendur. Óreglulegir útlendingar eru lítið brot af fólksflutningum í heiminum. Óreglulegir fólksflutningar eru vandamál Óregluleg för er vandamál bæði fyrir samfélögin og þá sem eru í slíkri stöðu. Til að mynda vakna spurningar um öryggisáhættu þegar erfitt er að auðkenna fólk. Þeir sem eru með óreglulega stöðu þurfa að vinna fyrir sér eins og aðrir en geta ekki fengið vinnu á venjulegum vinnumarkaði og þurfa því að vinna svart. En svört vinna er einnig vandamál fyrir útlendingana sjálfa þar sem þeir eru ekki að fullu varðir af vinnurétti þeirra ríkja þar sem þeir starfa og eru í hættu á hvers kyns misbeitingu vegna veikrar stöðu sinnar. Þá hefur fólk í þessari stöðu lítinn aðgang að félags- og heilbrigðiskerfum dvalarríkjanna. Svört vinna er einnig slæm fyrir samfélagið, vegna skorts á eftirliti og vegna þess að mikið umfang slíkrar vinnu getur þrýst niður launum í landinu. Með nýjum Sáttmála um fólksflutninga og hæli (stundum nefndur ,,pakkinn’’), sem Evrópuþingið samþykkti með naumum meirihluta, þann 10. apríl síðastliðinn á m.a. að hindra komu óreglulegra útlendinga til Schengen svæðisins og stunda stranga endursendingarstefnu á fólki í slíkri för. Það sem vekur þó mesta athygli er það sem er ekki í pakkanum. Fjölga þarf reglulegum leiðum Sameinuðu þjóðirnar (SÞ) hafa bent á að þegar verið er að hindra óreglulega fólksflutninga þurfi á sama tíma að takast á við veruleikann á vinnumarkaði. Aðgerðir sem takast ekki á við bæði þessi málefni á sama tíma geta virkað til skamms tíma en reynast oft ekki árangursríkar til lengri tíma litið. Það sem er því ráðlagt er að stjórnvöld vinni náið með einkageiranum, samtökum í atvinnulífinu og stéttarfélögum við að greina þörfina fyrir tiltekna þekkingu og færni til lengri og skemmri tíma og opni svo eða víkki reglulegar leiðir fyrir fólk sem gæti fyllt upp í þörfina. Atvinnulífið þarfnast ekki aðeins fólks með sérhæfða færni og yfirgripsmikla þekkingu. Það vantar einnig fólk með minni færni og það vantar farandverkafólk. Þess vegna þarf að gefa kost á fjölbreyttum reglulegum leiðum, allt frá leiðum sem mæta árstíðabundnum verkefnum í landbúnaði, til leiða sem geta varðað leiðina að ríkisborgararétti. Ein af ástæðum þess að ekki er fullnægjandi að vísa óreglulegum útlendingum á brott er sú að fólk í óreglulegri stöðu stundar í sumum ríkjum mikilvæga starfsemi sem þarf að gefa færi á að verða regluleg. Veruleikinn er einnig sá að útlendingar frá þriðju ríkjum munu halda áfram að sækjast eftir betra lífi og vinnu. Stóra spurningin er hvaða leiðir eru ,,færar’’. Hluti þeirra ráðstafana sem þarf að grípa til, til að draga úr óreglulegum fólksflutningum, er vissulega öflugt eftirlit á landamærum, eins og sáttmálinn gerir ráð fyrir en sáttmálinn ávarpar ekki þá nauðsynlegu mótvægisaðgerð að fjölga reglulegum leiðum. Vanda þarf til verka Það skiptir miklu máli að vanda til verka við þróun á reglulegum leiðum. Illa ígrunduð stefna og löggjöf í þessum efnum sem gætir ekki að jafnræði getur leitt til ósanngjarnrar samkeppni og þannig skaðað innlenda launþega. Vel ígrunduð stefna og löggjöf getur aftur á móti stuðlað að hagvexti og nýsköpun, fjölgað störfum og eflt samkeppnishæfni ríkja. Um leið geta vel skipulagðir fólksflutningar skapað betra jafnvægi milli framboðs og eftirspurnar á vinnuafli milli landa og flutt mikilvæga færni og þekkingu á milli staða. Mikilvægur liður í þessari vegferð er að kynna vel möguleika á reglulegum og öruggum leiðum í upprunaríkjunum og vinna þannig gegn óreglulegri för og smyglstarfsemi. Á sama tíma þarf að eiga sér stað pragmatísk samræða milli svæða og ríkja um mismunandi þarfir t.d. milli Evrópu, sem er að eldast og þarf því að einhverju leyti að reiða sig á fólksflutninga, og svæða þar sem fólk vantar vinnu. Ábyrgð upprunaríkjanna og möguleikar á samstarfi Reglulegar leiðir geta að líkindum ekki tekið við allri þeirri eftirspurn sem er eftir vinnu og betra lífi. Þess vegna þarf að leita fleiri leiða. Til dæmis þurfa að fara fram heiðarlegar samræður milli svæða og ríkja um orsakir þess að fólk er að flýja heimaríki sín og um ábyrgð heimaríkjanna. Margvíslegar orsakir og þar með lausnir geta fæðst í slíku samtali. Til dæmis getur í sumum tilfellum verið fýsilegt að fara í einhvers konar samstarf sem fjölgar störfum í upprunaríkjunum. Gera verður ráð fyrir einhverri óreglu Þrátt fyrir tilraunir til þúsunda ára, hefur enn ekki tekist að regla alla mannlega tilveru; Það verða alltaf einhverjir óreglulegir fólksflutningar milli landa. Endursendingar til upprunaríkja eru eitt af þeim tækjum sem hægt er að notast við en það verður alltaf einhver hópur óreglulegra útlendinga sem ekki er hægt að senda úr landi af ýmsum ástæðum t.d. er áætlað að á milli fjórar til tíu milljónir manna séu ríkisfangslausar í heiminum í dag. Það þýðir að þetta fólk á ekkert heimaríki, ekkert ríki telur sig bera skyldur gagnvart því. Einnig getur verið að upprunaríkið annað hvort geti ekki eða vilji ekki gefa út ferðaskilríki. Þá eru sumir ekki ferðafærir vegna einhvers sjúkleika (þó ríki taki ekki alltaf mark á því). Til að sporna gegn því að þessi hópur sé fastur í einhvers konar lagalegu tómarúmi á áfangastað hvetja Sameinuðu þjóðirnar ríki til að bjóða upp á fjölbreytta möguleika fyrir þetta fólk. Til dæmis: aðstoð við að flytja til þriðja ríkis eða möguleika á að öðlast einhvers konar lagalega stöðu í landinu, til dæmis rétt til tímabundinnar eða fastrar búsetu á grunni mannúðarsjónarmiða, sérstaka vernd fyrir fórnarlömb mansals, vernd fyrir farandverkafólk á barnsaldri eða vernd á grunni viðkvæmrar stöðu að öðru leyti, dvalarleyfi á grundvelli tengsla við landið eða vegna langrar búsetu þar, möguleika á að vinna og jafnvel von um ríkisborgararétt þegar fram líða stundir ef efni standa til og fólk gerist ekki brotlegt í landinu. Þetta síðastnefnda á sérstaklega við þegar um er að ræða börn, ungmenni og fjölskyldur, til að draga úr varnarleysi þeirra. Sáttmáli um fólksflutninga og hæli vanrækir þær lausnir sem hér hafa verið nefndar og hafa verið sannreyndar. Sáttmálinn kveður hins vegar á um lokuð búsetuúrræði í allt að 12 vikur fyrir þennan hóp á meðan mál þeirra eru skoðuðuð, meðal þeirra sem þannig verða vistuð eru börn og fjölskyldur. Ríki Schengen munu svo hafa 12 vikur að auki til að brottvísa þeim sem fá synjun á umsókn sinni. Reynt verður að gera samninga við þriðju ríki, að taka við eitthvað af því fólki sem ekki er hægt að senda til upprunaríkja. Það er hins vegar óljóst hvað á að taka við eftir 2*12 vikur, þegar ekki hefur tekist að brottvísa hluta þess fólks sem fær synjun. Þýskaland hefur brugðist við með því að veita fólki sem kemst ekki úr landi möguleika á dvalarleyfi í Þýskalandi, til dæmis á grunni tengsla við landið. Alþingi hefur samþykkt lög sem fækka reglulegum leiðum og minnka getu fjölskyldufólks til að aðlagast samfélaginu Ísland var eitt þeirra ríkja sem skrifuðu undir Alþjóðlegan samning um örugga, skipulagða og reglubundna fólksflutninga (árið 2018). Samningurinn er meðal annars hvatning til að ,,auðvelda útlendingum að öðlast nýja lagalega stöðu’’. Þá hefur Ísland einnig lögfest Dyflinnarreglugerðina III, en samkvæmt forgangsviðmiðum hennar, til að ákvarða ábyrgt ríki í hælismálum, ber fyrst að huga að sameiningu fjölskyldna. Þrátt fyrir ofangreindar skuldbindingar Íslands um að auðvelda útlendingum að öðlast nýja lagalega stöðu og að huga fyrst og fremst að sameiningu fjölskyldna í hælismálum, voru nýlega samþykktar breytingar á útlendingalögum (júní ‘24) þar sem þrengt var að möguleikum útlendinga til að fá reglulega stöðu í landinu og þar sem fólki er gert að bíða í tvö ár áður en það getur sótt um fjölskyldusameiningu. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna gagnrýndi frumvarpið harðlega. Meðal annars með þeim rökum að það sé hvorki mannúðlegt né til þess fallið að auka getu fólks til að aðlagast nýju samfélagi að bæta við tveggja ára biðtíma eftir fjölskyldunni. Sameining fjölskyldna sé réttur sem er varinn af skilmálum sem Ísland hafi gengist undir. Guðrún Hafsteinsdóttir hefur boðað frekari breytingar á útlendingalögum í haust, meðal annars lokuð búsetuúrræði. Samantekt og niðurstaða Sáttmáli um fólksflutninga og hæli fjallar ítarlega um óreglulega útlendinga og hvernig megi fækka þeim sem komast óreglulega inn á Schengen svæðið. Það á meðal annars að gera með ströngu landamæraeftirliti. Pakkinn horfir hins vegar fram hjá þeim veruleika sem er á vinnumarkaði og þar með þeirri nauðsynlegu mótvægisaðgerð að fjölga reglulegum leiðum. Það þarf vissulega að vanda til verka við þróun og fjölgun slíkra leiða til að koma í veg fyrir að skaða innlenda launþega og til að stefnan og löggjöfin stuðli að hagvexti og nýsköpun og efli samkeppnishæfni viðtökuríkjanna. Á sama tíma þarf að fara fram heiðarlegt og opið samtal milli svæða og ríkja um ástæður óreglulegra fólksflutninga, ábyrgð upprunaríkjanna og um aðgerðir sem hægt væri að grípa til, bæði í upprunaríkjunum og í samstarfi þeirra við önnur ríki til að draga úr óreglulegri för. Einnig þarf að horfast í augu við að það verða alltaf einhverjir sem munu ferðast óreglulega og að það er á valdi ríkja að þróa og bjóða upp á fjölbreytta möguleika fyrir þá sem fá synjun en er ekki hægt að brottvísa. Fólksflutningar munu að líkindum aukast á næstu árum og áratugum vegna áhrifa loftslagsbreytinga. Nú er því lag að fjölga reglulegum leiðum og smíða vandaða stefnu og löggjöf þar um. Einnig að byggja og styrkja innviði. Síðast en ekki síst að skapa góð skilyrði fyrir fólk sem getur komið og hjálpað til við innviðastyrkingu, hvort sem um er að ræða lækna og hjúkrunarfræðinga, verkfræðinga, almennt starfsfólk eða farandverkafólk. Vonandi verður Ísland eitt þeirra ríkja sem sér tækifærin í því. Höfundur er með MA próf í Hnattrænum tengslum og stundar nú ML nám í lögfræði.
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar