Raunhæfar kjarabætur í sjónmáli Guðjón Sigurbjartsson skrifar 7. janúar 2024 09:01 Að hækka laun án þess að til hafi orðið aukin verðmæti, þýðir ekki kjarabætur heldur verðbólgu með tilheyrandi tjóni fyrir alla, sérstaklega þá sem síst skyldi. Það nægir ekki að hafa góðar tekjur ef föstu útgjöldin eru hærri. Ef bæta á kjörin þarf að auka það sem er til skiptanna. Það er oft sagt að við séum rík þjóð. Það er bara hálf sagan. Við höfum vissulega nokkuð háar landstekjur á mann, en á móti kemur að við höfum hæstu grunnútgjöld á mann á heimsvísu. Hér strögla því allt of margir fjárhagslega. Fólk sér tekjurnar fjúka út um hver mánaðamót og margir eiga minna en ekkert eftir til að lifa lífinu. Þetta er alvarlegt sérstaklega þegar um fátækt barnafólk er að ræða. Góðu fréttirnar eru að við getum auðveldlega bætt stöðuna verulega. Til þess þarf aðallega réttsýni og samstöðu. Hér er um hvernig við gerum þetta. Tökum upp Evruna Vextir á íbúðalánum í krónum hafa um árabil verið rúmlega 4% hærri á Íslandi en í Evrulöndunum. Meðalfjárhæð nýrra íbúðalána er nú um 50 millj. kr og vaxtakostnaður af þeirri upphæð er því um 2 millj. kr hærri á ári en af samsvarandi Evruláni. Það jafngildir 170 þús. kr hærri vaxtakostnaði á mánuði. Upptaka Evrunnar í stað krónunnar mun líka draga úr sveiflum, efla efnahagslegan stöðugleika og þar með fjölga góðum fyrirtækjum sem greiða góð laun og lækka verðlag. Við gætum meira að segja farið að taka lán í erlendum bönkum, gegnum netið. Þar með fá hérlendir bankar alvöru samkeppni. Vissulega þyrftum við að ganga í Evrópusambandið en það er hvort sem er til bóta og eðlileg þróun. Fyrir meðalheimili sem sum eru skuldlítil myndi Evran þýða á milli 50 og 100.000 kr kostnaðarlækkun á mánuði og aðild að Evrópusambandinu þýðir að við fengjum verðugan sess við stjórnvöl sambandsins. Hágæða almenningssamgöngur Hágæða almenningssamgöngur svo sem borgarlínan gefa fólki kost á að sleppa því að eiga bíl eða auka bíl. Hver bíll sem sleppt er lækkar kostnað á heimili um nálægt 50.000 kr á mánuði. Fellum niður tolla Fella ætti niður matartolla sem eru verstu tollarnir fyrir fátækt fólk en samt nánast einu tollarnir sem eftir eru. Um leið þyrfti að markaðsvæða landbúnaðinn og auka grunnstuðning við bændur. Markmiðið að þeir bændur sem vel standa sig geti bætt sinn hag með útsjónarsemi og dugnaði jafnframt því sem þeir þróa og koma á markað vöru sem selst með góðri framlegð. Þetta er nokkuð sem löngu er búið að gera í Evrópu. Evróusambandið styrkir bændur á jaðarsvæðum, sbr. styrki til bænda í nyrðri hluta Svíþjóðar og Finnlands, og reikna má með að sama yrði uppi á teningnum hér á landi. Hagur bænda gæti því batnað umtalsvert, jafnframt því sem hagur neytenda batnaði. Við ættum að horfa á matvælaframleiðslu á heimsvísu og spyrja okkur - Hvernig nýtum við fjármagn og mannafli sem best til að auka matvælaframleiðslu á verði sem gengur fyrir sem flesta. Hér er margt háskólamenntað landbúnaðarfólk sem gæti við réttar aðstæður í þróunarlöndum stuðlað að marfaldri matvælaframleiðslu á við það sem sama fjármang og mannafli getur hér á landi. Þannig hjálpum við þeim og okkur í leiðinni. Niðurfelling matartolla myndi lækka útgjöld um nálægt 15.000 kr á mann á mánuði sem gerir um 60.000 kr fyrir meðalfjölskyldu. Virkjum vindinn Orkuauðlindir okkar standa undir um 30% af efnahagslegum lífsgæðum í landinu. Við getum tvöfaldað umhverfisvæna orkuframleiðslu í landinu á nokkrum árum með því að virkja vindorku á afviknum stöðum þar sem hún veldur lítilli sem engri sjónmengun og þannig bætt um 30% við það sem er til skiptanna. Það gæti staðið undir um 20-30% launahækkun yfir línuna. Verðum kolefnishlutlaus Ísland losar um 15 megatonn af gróðurhúsalofttegunum (GHL) á ári. Þetta er það mesta á mann í heimil. Með orkuskiptum, endurheimt votlendis og aukinni gróðurþekju getum við orðið kolefnishlutlaus.Útblástur GHL er ekki bara sóðaskapur og til skammar. Með því að verða kolefnishlutlaus myndum við lækka fyrirsjáanlegar sektir og stórauka virði náttúruauðlinda og hérlendrar framleiðslu, því heimurinn greiðir meira fyrir umhverfisvæna vöru og kolefnishlutleysi. Hér hanga hundruð milljarða árlega á spýtunni fyrir landið. Samantekt Ef við aukum verulega það sem er til skiptanna getum við stórbætt kjör og aukið velferð. Með ofangreindu getum við sem dæmi bætt hag meðal fjögurra manna fjölskyldu um 1 milljón kr á mánuði eða yfir 30%. Tekjuauki samneyslunnar yrði verulegur þannig að sveitarfélög og ríki gætu bætt verulega í velferðaþjónustu. Hér er sem sagt um verulegar raunverulegar kjarabætur að ræða. Um þetta ættu kjaraviðræður mikið til að snúast því krónutöluhækkanir hverfa jafn harðan ef ekki fyrir þeim innistæða. Höfundur er viðskiptafræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaramál Kjaraviðræður 2023-24 Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Er loftlagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Skoðun Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftlagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Sköpum samfélag fyrir börn Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir skrifar Skoðun Viltu hafa jákvæð áhrif þegar þú ferðast? Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir skrifar Skoðun Örorkubyrði og örorkuframlag lífeyrissjóða Björgvin Jón Bjarnason skrifar Skoðun Komið gott! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Gegn áætluðu kílómetragjaldi stjórnvalda á bifhjól Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Tillaga um hærri vörugjöld á mótorhjól er skref aftur á bak Unnar Már Magnússon skrifar Sjá meira
Að hækka laun án þess að til hafi orðið aukin verðmæti, þýðir ekki kjarabætur heldur verðbólgu með tilheyrandi tjóni fyrir alla, sérstaklega þá sem síst skyldi. Það nægir ekki að hafa góðar tekjur ef föstu útgjöldin eru hærri. Ef bæta á kjörin þarf að auka það sem er til skiptanna. Það er oft sagt að við séum rík þjóð. Það er bara hálf sagan. Við höfum vissulega nokkuð háar landstekjur á mann, en á móti kemur að við höfum hæstu grunnútgjöld á mann á heimsvísu. Hér strögla því allt of margir fjárhagslega. Fólk sér tekjurnar fjúka út um hver mánaðamót og margir eiga minna en ekkert eftir til að lifa lífinu. Þetta er alvarlegt sérstaklega þegar um fátækt barnafólk er að ræða. Góðu fréttirnar eru að við getum auðveldlega bætt stöðuna verulega. Til þess þarf aðallega réttsýni og samstöðu. Hér er um hvernig við gerum þetta. Tökum upp Evruna Vextir á íbúðalánum í krónum hafa um árabil verið rúmlega 4% hærri á Íslandi en í Evrulöndunum. Meðalfjárhæð nýrra íbúðalána er nú um 50 millj. kr og vaxtakostnaður af þeirri upphæð er því um 2 millj. kr hærri á ári en af samsvarandi Evruláni. Það jafngildir 170 þús. kr hærri vaxtakostnaði á mánuði. Upptaka Evrunnar í stað krónunnar mun líka draga úr sveiflum, efla efnahagslegan stöðugleika og þar með fjölga góðum fyrirtækjum sem greiða góð laun og lækka verðlag. Við gætum meira að segja farið að taka lán í erlendum bönkum, gegnum netið. Þar með fá hérlendir bankar alvöru samkeppni. Vissulega þyrftum við að ganga í Evrópusambandið en það er hvort sem er til bóta og eðlileg þróun. Fyrir meðalheimili sem sum eru skuldlítil myndi Evran þýða á milli 50 og 100.000 kr kostnaðarlækkun á mánuði og aðild að Evrópusambandinu þýðir að við fengjum verðugan sess við stjórnvöl sambandsins. Hágæða almenningssamgöngur Hágæða almenningssamgöngur svo sem borgarlínan gefa fólki kost á að sleppa því að eiga bíl eða auka bíl. Hver bíll sem sleppt er lækkar kostnað á heimili um nálægt 50.000 kr á mánuði. Fellum niður tolla Fella ætti niður matartolla sem eru verstu tollarnir fyrir fátækt fólk en samt nánast einu tollarnir sem eftir eru. Um leið þyrfti að markaðsvæða landbúnaðinn og auka grunnstuðning við bændur. Markmiðið að þeir bændur sem vel standa sig geti bætt sinn hag með útsjónarsemi og dugnaði jafnframt því sem þeir þróa og koma á markað vöru sem selst með góðri framlegð. Þetta er nokkuð sem löngu er búið að gera í Evrópu. Evróusambandið styrkir bændur á jaðarsvæðum, sbr. styrki til bænda í nyrðri hluta Svíþjóðar og Finnlands, og reikna má með að sama yrði uppi á teningnum hér á landi. Hagur bænda gæti því batnað umtalsvert, jafnframt því sem hagur neytenda batnaði. Við ættum að horfa á matvælaframleiðslu á heimsvísu og spyrja okkur - Hvernig nýtum við fjármagn og mannafli sem best til að auka matvælaframleiðslu á verði sem gengur fyrir sem flesta. Hér er margt háskólamenntað landbúnaðarfólk sem gæti við réttar aðstæður í þróunarlöndum stuðlað að marfaldri matvælaframleiðslu á við það sem sama fjármang og mannafli getur hér á landi. Þannig hjálpum við þeim og okkur í leiðinni. Niðurfelling matartolla myndi lækka útgjöld um nálægt 15.000 kr á mann á mánuði sem gerir um 60.000 kr fyrir meðalfjölskyldu. Virkjum vindinn Orkuauðlindir okkar standa undir um 30% af efnahagslegum lífsgæðum í landinu. Við getum tvöfaldað umhverfisvæna orkuframleiðslu í landinu á nokkrum árum með því að virkja vindorku á afviknum stöðum þar sem hún veldur lítilli sem engri sjónmengun og þannig bætt um 30% við það sem er til skiptanna. Það gæti staðið undir um 20-30% launahækkun yfir línuna. Verðum kolefnishlutlaus Ísland losar um 15 megatonn af gróðurhúsalofttegunum (GHL) á ári. Þetta er það mesta á mann í heimil. Með orkuskiptum, endurheimt votlendis og aukinni gróðurþekju getum við orðið kolefnishlutlaus.Útblástur GHL er ekki bara sóðaskapur og til skammar. Með því að verða kolefnishlutlaus myndum við lækka fyrirsjáanlegar sektir og stórauka virði náttúruauðlinda og hérlendrar framleiðslu, því heimurinn greiðir meira fyrir umhverfisvæna vöru og kolefnishlutleysi. Hér hanga hundruð milljarða árlega á spýtunni fyrir landið. Samantekt Ef við aukum verulega það sem er til skiptanna getum við stórbætt kjör og aukið velferð. Með ofangreindu getum við sem dæmi bætt hag meðal fjögurra manna fjölskyldu um 1 milljón kr á mánuði eða yfir 30%. Tekjuauki samneyslunnar yrði verulegur þannig að sveitarfélög og ríki gætu bætt verulega í velferðaþjónustu. Hér er sem sagt um verulegar raunverulegar kjarabætur að ræða. Um þetta ættu kjaraviðræður mikið til að snúast því krónutöluhækkanir hverfa jafn harðan ef ekki fyrir þeim innistæða. Höfundur er viðskiptafræðingur.
Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar
Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun