Þegar ráðherra á sér draum Simon Cramer Larsen skrifar 13. september 2023 13:30 Undanfarin misseri hafa málefni framhaldsskólastigsins mjög verið í brennidepli. Í þeim efnum hefur að vanda gamalkunnug kanína verið dregin upp úr hatti ráðuneytis menntamála: Að til standi að sameina framhaldsskóla til hagsbóta fyrir nemendur þegar umræðan hverfist í reynd um fátt annað en sparnað. Hið þjóðþekkta skáld Káinn orti: Ég sá og þekkti systur tvær,/ en Synd og Glötun hétu þær. Þetta vísukorn kom ósjálfrátt upp í hugann þegar ég hugleiddi orðræðu ráðuneytis menntamála í málefnum framhaldsskólans. Líkt og Káinn sá ég fyrir mér „systur tvær“ nema hvað nú hét sú fyrri Stytting, en hún var fyrst kynnt til leiks árið 1994 og boðaði þá töfralausn að stytta skyldi framhaldsskólann. Sú seinni var kynnt til sögunnar nú, nærri 30 árum síðar, og Skerðing skal hún heita. Yngri systirin vill ekki láta sitt eftir liggja og tungulipur er hún, ekki síður en sú eldri sem boðaði forðum að styttingin myndi skila nemendum fyrr út á vinnumarkaðinn, lofaði bættum námsárangri og hét auknu fjármagni inn í framhaldsskólakerfið. Draumur fyrrverandi ráðherra menntamála, var þar dýru verði keyptur. Þátttaka nemenda í félagslífi skólanna minnkaði vegna þess að allt í einu varð framhaldsskólinn einu ári styttri. Líðan nemenda breyttist jafnframt og enn fremur hefur heyrst að nemendur, sem ekki ná að ljúka námi á framhaldsskólastigi á tilsettum tíma innan þriggja ára, upplifi vanlíðan, séu haldnir kvíða eða finnist þeir stundum sem hornreka hjábörn. Nú skal aftur blásið til sóknar í menntamálum og yngri systirin, Skerðing, kölluð til leiks. Hún er trú orðræðu eldri systur sinnar. Nú skal sparað og því skal skerða, fækka skólum og búa til risasíló þar sem leiðarstefið er að nýta sem best húsnæði. Í skýrslu stýrihópsum eflingu framhaldsskóla má sjá margvísleg fögur fyrirheit varðandi sameiningu Menntaskólans á Akureyri og Verkmenntaskólans á Akureyri. Samt virðist margnefnd yngri systirin hafa náð að lauma þar til bærum völdum setningum inn í skjalið. Meðal annars stendur í minnisblaði frá PwC í skýrslu stýrihópsins að: „... gera má ráð fyrir að starfsmönnum sem varða tæknimál megi fækka með tíð og tíma ef af sameiningu verður og námsráðgjöfum verði hægt að fækka úr sex stöðugildum niður í tvö eða þrjú.“ Það sama hlýtur því að gilda um starfandi sálfræðinga við skólana, sem og aðra stoðþjónustu. Hvernig ýtir slíkt undir farsæld barna? Benda má á að skýrsla og tillögur stýrihóps mennta- og barnamálaráðuneytisins um eflingu framhaldsskólans hafa verið gagnrýndar af skólasamfélaginu, jafnt nemendum og kennurum, sem og af stjórnmálamönnum. „Eflum“ framhaldsskólann Ef litið er til Bandaríkjanna sýna rannsóknir þaðan að nemendur í risaskólum missa af því að verða hluti af lærdómssamfélaginu; að aðstoðin sem stundum er þörf á fáist sjaldan; og að tengslamyndun nemendanna gangi erfiðlega. Er þetta sá raunveruleiki sem ráðherra mennta- og barnamála vill bjóða eyfirskum ungmennum og nærsveitungum þeirra upp á árið 2023? Er þetta sá raunveruleiki sem við munum svo sjá víðar á landinu? Ég spyr mig að því hvernig það gagnist nemendum að brjóta upp tvo skóla og búa til einn risaskóla þar sem persónuleg þjónusta við nemendur er fjær þeim? Sú mikla og góða nánd sem hefur einkennt skólasamfélagið fyrir norðan mun sennilegast hverfa smám saman. Dapurleg þróun blasir við okkur. Í raun afturför sem reynt er að pakka fallega inn í loforð um farsæld barna, bætta skólaþjónustu og fögur fyrirheit um að síðar bíði betri tíð með blóm í haga. Verum minnug þess að hið sama var líka gert í aðdraganda styttingar framhaldsskólans. Raunin varð önnur: Fyrst kom Stytting, síðan Skerðing. Í þessu skerðingarferli vakna ýmsar spurningar, eins og til dæmis: Hversu gegnsætt er ferlið? Hvar er samráðið við nemendur, kennara og náms- og starfsráðgjafa? Og hver er í raun hinn endanlegi tilgangur? Spurningin er hvers vegna ráðherra skipar svo einsleitan hóp fólks til setu í áðurnefndum stýrihópi um eflingu framhaldsskólans? Hóp sem greinilega er uppteknari af fermetratölu húsnæðis framhaldsskólans fremur en orðræðu skólaþróunar. Ég hefði t.a.m. kosið sjálfur að í hópnum væru náms- og starfsráðgjafar, kennarar, nemendur og aðilar með annað móðurmál en íslensku. Draumur ráðherra Hugboðið segir mér samt að draumur ráðherra um farsæld barna og skólaþjónustu sé sannur og frábær – það er varla spurning. Menntakerfið á Íslandi á að vera í stakk búið til að veita börnum og ungmennum þá þjónustu sem þörf er á hverju sinni og á sama tíma veita framúrskarandi og samkeppnishæfa menntun. Framhaldsskólinn á að vera eftirsóttur vinnustaður, sem og menntastofnun þar sem kennurum, nemendum og öðru starfsfólki líður vel. Spurning er hins vegar hvernig því markmiði verði náð? Er rétta leiðin að framhaldsskólinn sé í gíslingu stjórnmálamanna og enginn veit hvað framtíðin ber í skauti sér? Að mínu mati er sú hraðferð, sem við erum á núna, ekki leiðin að „framhaldsskóla draumanna“. Spurningar mínar til embættismanna eru því þessar: Hvers vegna á framhaldsskólinn enn og aftur að fjármagna draum ráðherra í ljósi hagræðingar og á þessum methraða? Framtíð okkar sem þjóðar er í höndum ungmenna okkar. Mér er því spurn hvers vegna hæstvirtur fjármálaráðherra hafi ekki meiri áhuga á að fjárfesta í menntun ungmenna okkar? Hvers vegna eru kennarar og nemendur sem starfa innan framhaldsskólakerfisins ekki hafðir með í ráðum þegar ráðist er í breytingar sem varða vinnustað þeirra? Með því að skipa fjölbreyttari stýrihópa um eflingu náms á framhaldsskólastigi fæst önnur sýn en þessar systur standa fyrir. Við skulum muna að tillögur, sem boða risastórar skólaeiningar, þjóna ekki þeim sem á einhvern hátt standa höllum fæti í skólakerfinu. Þess vegna er nauðsynlegt að staldra við, kalla fjölbreyttari hóp að borðinu og sýna þann pólitíska dug að sækja meira fjármagn til að láta drauma ráðherrans verða að veruleika. Að endingu vil ég árétta að ráðherra sem á sér draum þarf að búa yfir þeim pólitíska styrk að geta sótt fjármagn til að framkvæma drauma sína annað en með því að leita í smiðju þeirra systra, Skerðingar og Styttingar. Minna má á loforð um fjármögnun sem gefið var þegar farsældarlögin voru kynnt til leiks (sbr. Samþætting þjónustu). Höfum þetta í huga þegar við leggjum af stað í hagræðingarvegferð innan skólakerfisins – stöldrum aðeins við, tökum stöðuna og spyrjum okkur hvort að við séum að færast nær markmiðinu. Er það sem við gerum í dag í rauninni til bóta menntakerfinu á morgun? Skólamál eru okkar mál! Höfundur er framhaldsskólakennari og formaður Skólamálanefndar Félags framhaldsskólakennara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Framhaldsskólar Mest lesið Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson Skoðun Skoðun Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Sjá meira
Undanfarin misseri hafa málefni framhaldsskólastigsins mjög verið í brennidepli. Í þeim efnum hefur að vanda gamalkunnug kanína verið dregin upp úr hatti ráðuneytis menntamála: Að til standi að sameina framhaldsskóla til hagsbóta fyrir nemendur þegar umræðan hverfist í reynd um fátt annað en sparnað. Hið þjóðþekkta skáld Káinn orti: Ég sá og þekkti systur tvær,/ en Synd og Glötun hétu þær. Þetta vísukorn kom ósjálfrátt upp í hugann þegar ég hugleiddi orðræðu ráðuneytis menntamála í málefnum framhaldsskólans. Líkt og Káinn sá ég fyrir mér „systur tvær“ nema hvað nú hét sú fyrri Stytting, en hún var fyrst kynnt til leiks árið 1994 og boðaði þá töfralausn að stytta skyldi framhaldsskólann. Sú seinni var kynnt til sögunnar nú, nærri 30 árum síðar, og Skerðing skal hún heita. Yngri systirin vill ekki láta sitt eftir liggja og tungulipur er hún, ekki síður en sú eldri sem boðaði forðum að styttingin myndi skila nemendum fyrr út á vinnumarkaðinn, lofaði bættum námsárangri og hét auknu fjármagni inn í framhaldsskólakerfið. Draumur fyrrverandi ráðherra menntamála, var þar dýru verði keyptur. Þátttaka nemenda í félagslífi skólanna minnkaði vegna þess að allt í einu varð framhaldsskólinn einu ári styttri. Líðan nemenda breyttist jafnframt og enn fremur hefur heyrst að nemendur, sem ekki ná að ljúka námi á framhaldsskólastigi á tilsettum tíma innan þriggja ára, upplifi vanlíðan, séu haldnir kvíða eða finnist þeir stundum sem hornreka hjábörn. Nú skal aftur blásið til sóknar í menntamálum og yngri systirin, Skerðing, kölluð til leiks. Hún er trú orðræðu eldri systur sinnar. Nú skal sparað og því skal skerða, fækka skólum og búa til risasíló þar sem leiðarstefið er að nýta sem best húsnæði. Í skýrslu stýrihópsum eflingu framhaldsskóla má sjá margvísleg fögur fyrirheit varðandi sameiningu Menntaskólans á Akureyri og Verkmenntaskólans á Akureyri. Samt virðist margnefnd yngri systirin hafa náð að lauma þar til bærum völdum setningum inn í skjalið. Meðal annars stendur í minnisblaði frá PwC í skýrslu stýrihópsins að: „... gera má ráð fyrir að starfsmönnum sem varða tæknimál megi fækka með tíð og tíma ef af sameiningu verður og námsráðgjöfum verði hægt að fækka úr sex stöðugildum niður í tvö eða þrjú.“ Það sama hlýtur því að gilda um starfandi sálfræðinga við skólana, sem og aðra stoðþjónustu. Hvernig ýtir slíkt undir farsæld barna? Benda má á að skýrsla og tillögur stýrihóps mennta- og barnamálaráðuneytisins um eflingu framhaldsskólans hafa verið gagnrýndar af skólasamfélaginu, jafnt nemendum og kennurum, sem og af stjórnmálamönnum. „Eflum“ framhaldsskólann Ef litið er til Bandaríkjanna sýna rannsóknir þaðan að nemendur í risaskólum missa af því að verða hluti af lærdómssamfélaginu; að aðstoðin sem stundum er þörf á fáist sjaldan; og að tengslamyndun nemendanna gangi erfiðlega. Er þetta sá raunveruleiki sem ráðherra mennta- og barnamála vill bjóða eyfirskum ungmennum og nærsveitungum þeirra upp á árið 2023? Er þetta sá raunveruleiki sem við munum svo sjá víðar á landinu? Ég spyr mig að því hvernig það gagnist nemendum að brjóta upp tvo skóla og búa til einn risaskóla þar sem persónuleg þjónusta við nemendur er fjær þeim? Sú mikla og góða nánd sem hefur einkennt skólasamfélagið fyrir norðan mun sennilegast hverfa smám saman. Dapurleg þróun blasir við okkur. Í raun afturför sem reynt er að pakka fallega inn í loforð um farsæld barna, bætta skólaþjónustu og fögur fyrirheit um að síðar bíði betri tíð með blóm í haga. Verum minnug þess að hið sama var líka gert í aðdraganda styttingar framhaldsskólans. Raunin varð önnur: Fyrst kom Stytting, síðan Skerðing. Í þessu skerðingarferli vakna ýmsar spurningar, eins og til dæmis: Hversu gegnsætt er ferlið? Hvar er samráðið við nemendur, kennara og náms- og starfsráðgjafa? Og hver er í raun hinn endanlegi tilgangur? Spurningin er hvers vegna ráðherra skipar svo einsleitan hóp fólks til setu í áðurnefndum stýrihópi um eflingu framhaldsskólans? Hóp sem greinilega er uppteknari af fermetratölu húsnæðis framhaldsskólans fremur en orðræðu skólaþróunar. Ég hefði t.a.m. kosið sjálfur að í hópnum væru náms- og starfsráðgjafar, kennarar, nemendur og aðilar með annað móðurmál en íslensku. Draumur ráðherra Hugboðið segir mér samt að draumur ráðherra um farsæld barna og skólaþjónustu sé sannur og frábær – það er varla spurning. Menntakerfið á Íslandi á að vera í stakk búið til að veita börnum og ungmennum þá þjónustu sem þörf er á hverju sinni og á sama tíma veita framúrskarandi og samkeppnishæfa menntun. Framhaldsskólinn á að vera eftirsóttur vinnustaður, sem og menntastofnun þar sem kennurum, nemendum og öðru starfsfólki líður vel. Spurning er hins vegar hvernig því markmiði verði náð? Er rétta leiðin að framhaldsskólinn sé í gíslingu stjórnmálamanna og enginn veit hvað framtíðin ber í skauti sér? Að mínu mati er sú hraðferð, sem við erum á núna, ekki leiðin að „framhaldsskóla draumanna“. Spurningar mínar til embættismanna eru því þessar: Hvers vegna á framhaldsskólinn enn og aftur að fjármagna draum ráðherra í ljósi hagræðingar og á þessum methraða? Framtíð okkar sem þjóðar er í höndum ungmenna okkar. Mér er því spurn hvers vegna hæstvirtur fjármálaráðherra hafi ekki meiri áhuga á að fjárfesta í menntun ungmenna okkar? Hvers vegna eru kennarar og nemendur sem starfa innan framhaldsskólakerfisins ekki hafðir með í ráðum þegar ráðist er í breytingar sem varða vinnustað þeirra? Með því að skipa fjölbreyttari stýrihópa um eflingu náms á framhaldsskólastigi fæst önnur sýn en þessar systur standa fyrir. Við skulum muna að tillögur, sem boða risastórar skólaeiningar, þjóna ekki þeim sem á einhvern hátt standa höllum fæti í skólakerfinu. Þess vegna er nauðsynlegt að staldra við, kalla fjölbreyttari hóp að borðinu og sýna þann pólitíska dug að sækja meira fjármagn til að láta drauma ráðherrans verða að veruleika. Að endingu vil ég árétta að ráðherra sem á sér draum þarf að búa yfir þeim pólitíska styrk að geta sótt fjármagn til að framkvæma drauma sína annað en með því að leita í smiðju þeirra systra, Skerðingar og Styttingar. Minna má á loforð um fjármögnun sem gefið var þegar farsældarlögin voru kynnt til leiks (sbr. Samþætting þjónustu). Höfum þetta í huga þegar við leggjum af stað í hagræðingarvegferð innan skólakerfisins – stöldrum aðeins við, tökum stöðuna og spyrjum okkur hvort að við séum að færast nær markmiðinu. Er það sem við gerum í dag í rauninni til bóta menntakerfinu á morgun? Skólamál eru okkar mál! Höfundur er framhaldsskólakennari og formaður Skólamálanefndar Félags framhaldsskólakennara.
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun