Tími framfara í leikskólamálum er kominn Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar 18. ágúst 2023 13:31 Öll sveitarfélög í landinu glíma við erfiðleika tengda leikskólastarfi. Nú hefur bæjarstjórn Kópavogsbæjar eftir samráð við starfsfólk og stjórnendur leikskóla bæjarins, félag leikskólakennara og fleiri hagsmunaaðila ákveðið að bjóða foreldrum val um sex stunda dvalartíma gjaldfrjálsan. Gjaldskrá fyrir sjö klukkustunda dvalartíma er óbreytt en gjaldskrárhækkanir verða á tímum umfram það. Komið verður til móts við lágtekjufólk og einstæða foreldra með afsláttum. Vonandi munu fleiri sveitarfélög fylgja í kjölfarið og finna sína leið til framfara því ljóst er að breytinga er þörf. Mikilvægi farsæls leikskólastarfs fyrir lífsgæði barna Áratuga rannsóknir Gottman stofnunarinnar sýna fram á að félagsþroski barna við fimm ára aldur segir til um lífsgæði þeirra og forsendur til að vera í tengslum við annað fólk ævina á enda og að velferð barna er fyrst og fremst háð líðan þess fólks sem annast þau. Árin 2002-2018 sat ég í barnaverndarnefnd Reykjanesbæjar. Áður hafði ég unnið í leikskólum hérlendis og erlendis. Á mínum fyrstu árum í nefndinni vann ég að því að kynna fyrir bæjaryfirvöldum mögulegan ávinning af vali á sex stunda gjaldfrjálsum dvalartíma í leikskóla fyrir þá sem hugsanlega gætu nýtt sér það. Áhugi minn lá í að minnka álag á starfsfólk og bæta forsendur til að sinna þörfum viðkvæmustu barnanna. Mér tókst ekki að fá bæjaryfirvöld til að reyna þá leið þótt að bæjarstjórinn hafi vissulega sýnt málinu áhuga. Síðar var sama hugmynd lögð fyrir í fræðsluráði Hafnarfjarðar en felld. Velferð leikskólastarfsfólks Ofangreind breyting Kópavogsbæjar ætti að leggja grunn að bættri vinnustaðamenningu þannig að starfsfólk leikskóla upplifi starf sitt jákvætt og ekki eins álagsþungt. Erfið starfsskilyrði leikskóla birtast m.a. í lágu hlutfalli leikskólakennara. Sveitarfélög reiða sig mikið á ungmenni, sem eru að koma út á vinnumarkaðinn. Þúsundir ungmenna hafa hafið störf í leikskólum sl. 30 ár, oft án þess að bolmagn sé til að huga að þörfum þeirra fyrir fræðslu og handleiðslu. Ungmennin eru mögulega sett í aðstæður sem þau ráða ekki alltaf við og hverfa oft frá störfum eftir daga, vikur eða mánuði. Eftir úttekt á stöðu leikskóla Kópavogsbæjar kom í ljós að veikindadagar voru að meðaltali um 40 dagar á hvert stöðugildi á ári. Dæmi voru um að í sex stöður sem þurfti að ráða í fyrir síðasta skólaár voru (á fimm vikna tímabili) ráðnir nítján einstaklingar sem stoppuðu mislengi í starfi. Starfsfólk sem velur að vinna með börnum gerir það oft út af ástríðu, en til þess að sú ástríða lifi þarf fólk að ráða við aðstæður. Ég hef kynnst skólafólki sem yfirgefur starfið þegar það eignast börn því það ræður ekki við að sinna eigin börnum sem skyldi vegna álags í vinnu. Á fundum barna- og menntamálaráða vegna innleiðingar farsældarlaganna er tíðrætt um mikilvægi stuðnings við skólastarfsfólk. Samkvæmt ársritum Virk starfsendurhæfingarsjóð sl. ár eru konur um 70% þjónustuþega og þar af er leikskólastarfsfólk fjölmennasta stéttin. Atvinnulífið og heimilin þurfa að vinna saman Fyrstu æviárin eru mikilvægust í lífi einstaklinga og þau líða svo hratt. Í samhengi við styttri dvalartíma, og þar skiptir hvert korter máli, geta afar og ömmur jafnvel verið þátttakendur og notið þannig tengsla við afkomendur. En mögulega það allra eftirsóknarverðasta er að það fjölgar ánægjustundum hjá fjölskyldunni. Fyrstu fimm, hagsmunafélag foreldra og fagaðila um barn- og fjölskylduvænna samfélag, hefur kallað eftir að stjórnendur í atvinnulífinu kynni sér ávinning af feðra- og jafnréttisfræðslu sem jafnar álagið á heimilum. Hér er þörf fyrir aðgerðir til að sporna við þeirri tilhneigingu að mæður sjái meira um umönnun. Þannig má líta á aðgerðarleysi í að veita feðrum aðstoð og fræðslu sem styðjandi afl við hefðbundið kynhlutverk mæðra en dragbít á kynjajöfnuð og framfarir. Stjórnendur í atvinnulífinu áttu þátt í frumkvöðlastarfi sem leiddi að sér að Kópavogsbær, Reykjavíkurborg og Reykjanesbær buðu verðandi foreldrum og foreldrum ungra barna úrræði byggð á rannsóknum áðurnefndrar Gottman stofnunar. Afleiðingar efnahagshrunsins voru að því framtaki var hætt þrátt fyrir viðurkenningu frá Jafnréttisráði og góðri þátttöku. Rannsóknir á gagnsemi Gottman-úrræðisins hafa sýnt að hjá þátttakendum dregur úr ágreiningi, óvild og streitu í foreldrasambandinu sem m.a. auðveldar þeim að takast á við jafnvægi vinnu og einkalífs. Feður sögðust taka meiri þátt í foreldrahlutverkinu og að þeir fundu meiri ánægju og legðu jákvæðara mat á framlag sitt sem foreldrar. Stéttarfélög gætu talað fyrir því að foreldrar leikskólabarna (og jafnvel afar og ömmur) fái aukinn sveigjanleika til að stytta vinnuviku aðra vikuna og lengja hina til að fjölga þeim sem eiga möguleika á að jafna álag á milli heimila og leikskóla. Það gæti skipt máli hvort sem foreldrar ali upp börn á einu heimili eða tveimur. Hátt ber að stefna Með aðgerðinni er Kópavogsbær að gangast við því að staða leikskólamála sé óásættanleg. Aðgerðin er liður í að tryggja þá grundvallarforsendu í leikskólastarfi að menntaður leikskólakennari starfi á öllum deildum. Þetta er einnig mögulegt skref í átt að finnsku stefnunni þar sem 40% starfsfólks leikskóla eru menntaðir leikskólakennarar og hin 60% hafa lokið uppeldisnámi á framhaldsskólastigi. En hvort kemur á undan eggið eða hænan? Hvað með þá staðreynd að í Finnlandi eru yngstu börnin meira í umönnun fjölskyldna og eldri leikskólabörn eru einnig með styttri vinnudag en íslensk leikskólabörn? Við komumst í gegnum efnahagshrun og Covid með því að nota bestu mögulegu þekkingu. Nú stefnum við af alvöru að komast þar sem Finnar eru í gæðum í skólastarfi með auknu jafnrétti hjá leikskólastarfsfólki. Lesandi góður, nýtum okkur orð John Lennons sem gaf sér „þriggja ára fæðingarorlof“. „Þú getur sagt að ég sé með óra, draumóra, en ég er ekki sá eini“. Við sem njótum tónlistar Lennons heyrum það þegar við hlustum á Double Fantasy að orlofið hafi gert honum gott. Höfundur kom að stofnun og á sæti í stjórn, Fyrstu Fimm sem er hagsmunafélag foreldra og fagaðila um barn- og fjölskylduvænna samfélag og er fjölskyldu- og hjónaráðgjafi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Leikskólar Skóla - og menntamál Börn og uppeldi Kópavogur Ólafur Grétar Gunnarsson Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Sjá meira
Öll sveitarfélög í landinu glíma við erfiðleika tengda leikskólastarfi. Nú hefur bæjarstjórn Kópavogsbæjar eftir samráð við starfsfólk og stjórnendur leikskóla bæjarins, félag leikskólakennara og fleiri hagsmunaaðila ákveðið að bjóða foreldrum val um sex stunda dvalartíma gjaldfrjálsan. Gjaldskrá fyrir sjö klukkustunda dvalartíma er óbreytt en gjaldskrárhækkanir verða á tímum umfram það. Komið verður til móts við lágtekjufólk og einstæða foreldra með afsláttum. Vonandi munu fleiri sveitarfélög fylgja í kjölfarið og finna sína leið til framfara því ljóst er að breytinga er þörf. Mikilvægi farsæls leikskólastarfs fyrir lífsgæði barna Áratuga rannsóknir Gottman stofnunarinnar sýna fram á að félagsþroski barna við fimm ára aldur segir til um lífsgæði þeirra og forsendur til að vera í tengslum við annað fólk ævina á enda og að velferð barna er fyrst og fremst háð líðan þess fólks sem annast þau. Árin 2002-2018 sat ég í barnaverndarnefnd Reykjanesbæjar. Áður hafði ég unnið í leikskólum hérlendis og erlendis. Á mínum fyrstu árum í nefndinni vann ég að því að kynna fyrir bæjaryfirvöldum mögulegan ávinning af vali á sex stunda gjaldfrjálsum dvalartíma í leikskóla fyrir þá sem hugsanlega gætu nýtt sér það. Áhugi minn lá í að minnka álag á starfsfólk og bæta forsendur til að sinna þörfum viðkvæmustu barnanna. Mér tókst ekki að fá bæjaryfirvöld til að reyna þá leið þótt að bæjarstjórinn hafi vissulega sýnt málinu áhuga. Síðar var sama hugmynd lögð fyrir í fræðsluráði Hafnarfjarðar en felld. Velferð leikskólastarfsfólks Ofangreind breyting Kópavogsbæjar ætti að leggja grunn að bættri vinnustaðamenningu þannig að starfsfólk leikskóla upplifi starf sitt jákvætt og ekki eins álagsþungt. Erfið starfsskilyrði leikskóla birtast m.a. í lágu hlutfalli leikskólakennara. Sveitarfélög reiða sig mikið á ungmenni, sem eru að koma út á vinnumarkaðinn. Þúsundir ungmenna hafa hafið störf í leikskólum sl. 30 ár, oft án þess að bolmagn sé til að huga að þörfum þeirra fyrir fræðslu og handleiðslu. Ungmennin eru mögulega sett í aðstæður sem þau ráða ekki alltaf við og hverfa oft frá störfum eftir daga, vikur eða mánuði. Eftir úttekt á stöðu leikskóla Kópavogsbæjar kom í ljós að veikindadagar voru að meðaltali um 40 dagar á hvert stöðugildi á ári. Dæmi voru um að í sex stöður sem þurfti að ráða í fyrir síðasta skólaár voru (á fimm vikna tímabili) ráðnir nítján einstaklingar sem stoppuðu mislengi í starfi. Starfsfólk sem velur að vinna með börnum gerir það oft út af ástríðu, en til þess að sú ástríða lifi þarf fólk að ráða við aðstæður. Ég hef kynnst skólafólki sem yfirgefur starfið þegar það eignast börn því það ræður ekki við að sinna eigin börnum sem skyldi vegna álags í vinnu. Á fundum barna- og menntamálaráða vegna innleiðingar farsældarlaganna er tíðrætt um mikilvægi stuðnings við skólastarfsfólk. Samkvæmt ársritum Virk starfsendurhæfingarsjóð sl. ár eru konur um 70% þjónustuþega og þar af er leikskólastarfsfólk fjölmennasta stéttin. Atvinnulífið og heimilin þurfa að vinna saman Fyrstu æviárin eru mikilvægust í lífi einstaklinga og þau líða svo hratt. Í samhengi við styttri dvalartíma, og þar skiptir hvert korter máli, geta afar og ömmur jafnvel verið þátttakendur og notið þannig tengsla við afkomendur. En mögulega það allra eftirsóknarverðasta er að það fjölgar ánægjustundum hjá fjölskyldunni. Fyrstu fimm, hagsmunafélag foreldra og fagaðila um barn- og fjölskylduvænna samfélag, hefur kallað eftir að stjórnendur í atvinnulífinu kynni sér ávinning af feðra- og jafnréttisfræðslu sem jafnar álagið á heimilum. Hér er þörf fyrir aðgerðir til að sporna við þeirri tilhneigingu að mæður sjái meira um umönnun. Þannig má líta á aðgerðarleysi í að veita feðrum aðstoð og fræðslu sem styðjandi afl við hefðbundið kynhlutverk mæðra en dragbít á kynjajöfnuð og framfarir. Stjórnendur í atvinnulífinu áttu þátt í frumkvöðlastarfi sem leiddi að sér að Kópavogsbær, Reykjavíkurborg og Reykjanesbær buðu verðandi foreldrum og foreldrum ungra barna úrræði byggð á rannsóknum áðurnefndrar Gottman stofnunar. Afleiðingar efnahagshrunsins voru að því framtaki var hætt þrátt fyrir viðurkenningu frá Jafnréttisráði og góðri þátttöku. Rannsóknir á gagnsemi Gottman-úrræðisins hafa sýnt að hjá þátttakendum dregur úr ágreiningi, óvild og streitu í foreldrasambandinu sem m.a. auðveldar þeim að takast á við jafnvægi vinnu og einkalífs. Feður sögðust taka meiri þátt í foreldrahlutverkinu og að þeir fundu meiri ánægju og legðu jákvæðara mat á framlag sitt sem foreldrar. Stéttarfélög gætu talað fyrir því að foreldrar leikskólabarna (og jafnvel afar og ömmur) fái aukinn sveigjanleika til að stytta vinnuviku aðra vikuna og lengja hina til að fjölga þeim sem eiga möguleika á að jafna álag á milli heimila og leikskóla. Það gæti skipt máli hvort sem foreldrar ali upp börn á einu heimili eða tveimur. Hátt ber að stefna Með aðgerðinni er Kópavogsbær að gangast við því að staða leikskólamála sé óásættanleg. Aðgerðin er liður í að tryggja þá grundvallarforsendu í leikskólastarfi að menntaður leikskólakennari starfi á öllum deildum. Þetta er einnig mögulegt skref í átt að finnsku stefnunni þar sem 40% starfsfólks leikskóla eru menntaðir leikskólakennarar og hin 60% hafa lokið uppeldisnámi á framhaldsskólastigi. En hvort kemur á undan eggið eða hænan? Hvað með þá staðreynd að í Finnlandi eru yngstu börnin meira í umönnun fjölskyldna og eldri leikskólabörn eru einnig með styttri vinnudag en íslensk leikskólabörn? Við komumst í gegnum efnahagshrun og Covid með því að nota bestu mögulegu þekkingu. Nú stefnum við af alvöru að komast þar sem Finnar eru í gæðum í skólastarfi með auknu jafnrétti hjá leikskólastarfsfólki. Lesandi góður, nýtum okkur orð John Lennons sem gaf sér „þriggja ára fæðingarorlof“. „Þú getur sagt að ég sé með óra, draumóra, en ég er ekki sá eini“. Við sem njótum tónlistar Lennons heyrum það þegar við hlustum á Double Fantasy að orlofið hafi gert honum gott. Höfundur kom að stofnun og á sæti í stjórn, Fyrstu Fimm sem er hagsmunafélag foreldra og fagaðila um barn- og fjölskylduvænna samfélag og er fjölskyldu- og hjónaráðgjafi.
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar