Skapandi greinar og þróun á vinnumarkaði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar 14. júlí 2023 09:30 Vinnumarkaðurinn er í stöðugri þróun. Sumt í þeim efnum er fyrirséð og sumu er beinlínis stjórnað, ýmist með aðkomu stjórnvalda eða með öðrum hætti. Annað vex eins og villigróður við vegkantinn og uppgötvast svo skyndilega að er orðið ein af burðarstoðum íslensks atvinnulífs. Menningarvísar og hagræn áhrif Fyrr í sumar var formlega tilkynnt um stofnun Rannsóknaseturs skapandi greina, sem er samstarfsverkefni fimm háskóla með stuðningi stjórnvalda, og verður heimili þess við Háskólann á Bifröst. Setrinu er ætlað að efla rannsóknir á atvinnulífi menningar og skapandi greina. Í lista- og menningargeiranum hefur lengi verið kallað eftir viðurkenningu á mikilvægi þessara greina fyrir atvinnulíf og þjóðarhag. Slík viðurkenning verður ekki göldruð upp úr hatti, heldur þarf hún að byggja á tölulegum gögnum og standast mælingar hagfræðinnar líkt og gildir um aðrar atvinnugreinar. Rúmur áratugur er síðan fyrstu tölulegu gögnin um hagræn áhrif skapandi greina voru birt og á síðustu árum hefur Hagstofa Íslands verið að þróa menningarvísa, sem eru hagrænir mælikvarðar um menningu og skapandi greinar. Nýjustu menningarvísarnir sýna að rekstrartekjur greinanna árið 2021 námu rúmum 126 milljörðum króna og fara hækkandi milli ára. Einnig að árið 2022 störfuðu 15.400 á aldursbilinu 16-74 ára í menningu og skapandi greinum, sem nemur 7,3% af heildarfjölda starfandi á vinnumarkaði. Upplýsingar af þessu tagi verða efniviður þeirra rannsókna sem hið nýstofnaða setur mun framkvæma. Tryggar undirstöður og rými til að skapa Innst inni vitum við öll að listir og menning skipta samfélag okkar verulegu máli og að gildi þeirra verður ekki einungis mælt í hagstærðum. Það er líka vitað að störf skapandi einstaklinga, t.d. á vettvangi lista og hönnunar, eru að ýmsu leyti eðlisólík þeim störfum sem eru best þekkt og mest rannsökuð í samfélaginu. Viðurkenningu þessa má sjá í ýmsum kerfum sem stjórnvöld, bæði hér á landi og í nágrannalöndum okkar, hafa komið sér upp til að tryggja listafólki rými til að skapa. Hér byggir kerfið á starfslaunum listamanna sem bundið er í lög nr. 57 frá 2009, en þau fylgja að meginstefnu til eldri lögum sem voru sett 1991. Kerfi þetta er því komið til ára sinna enda hefur lengi verið kallað eftir því í samfélagi listafólks að það verði endurnýjað og fái að þróast með svipuðum hætti og í þeim löndum sem við helst berum okkur saman við. Vonir hafa verið bundnar við yfirlýsingu í stjórnarsáttmála núverandi ríkisstjórnar, sem kveður á um að að tyggja beri undirstöður íslensks menningar- og listalífs og skapa ný tækifæri fyrir íslenska listamenn. Hægt virðist þó ganga að endurskoða löggjöfina og ekki hefur heyrst að ákall um meiri fyrirsjáanleika í kerfinu, langtímahgusun eða tíðari úthlutanir hafi fengið nægilegan hljómgrunn stjórnvalda. Ekki hefur heldur heyrst hvort hér verða innleiddar nýjungar á borð við launatryggingarkerfi að norrænni fyrirmynd eða sambærilegt nýlegt írsku tilraunaverkefni sem ætlað er að örva frumsköpun listafólks. Þekkingarsköpun og fjölbreytt atvinnulíf Listaháskóli Íslands hefur verið í stöðugri þróun frá því hann hóf starfsemi 1999, deildum hefur fjölgað, nám á meistarastigi verið þróað og hugmyndir að doktorsnámi komnar vel á veg ásamt því að rannsóknarstarf hefur eflst. Allt leiðir þetta til fjölgunar atvinnufólks í listum, hönnun og fjölbreyttum atvinnugreinum menningar. Nú er svo komið að sex af tuttugu og átta aðildarfélögum BHM eru félög fólks með háskólamenntun sem starfar í skapandi greinum, listum og hönnun. Þar með opnast tækifæri til aukins samstarfs á vettvangi kjaramála og kjaratölfræði innan geirans, samanburður við aðrar háskólamenntaðar stéttir verður nærtækari og kortlagning á starfsumhverfi greinanna markvissari. Allt er þetta liður í þekkingarsköpun í þágu fjölbreyttara atvinnulífs. Vinnumarkaðurinn er í örri þróun og mikilla breytinga að vænta í nánustu framtíð, nægir að nefna áhrif gervigreindar og umskipti í þágu vistvænna framleiðsluhátta. Í þeim breytingum munu listir og skapandi greinar leika mikilvægt hlutverk og gildi þeirra án efa aukast til muna. Vinnumarkaðurinn kallar á skapandi lausnir á öllum sviðum og úr ólíkum áttum koma óskir um hönnuði og annað skapandi fólk til starfa, fólk sem hugsar út fyrir boxið, kemur auga á óvæntar lausnir og hefur lag á að leiða hvers konar verkefni inn á skapandi brautir. Það liggur því í augum uppi að rannsóknarspurningarnar sem bíða fræðimanna á vettvangi lista og skapandi greina eru gríðarlega spennandi, alls konar og óteljandi. Höfundur er formaður BHM. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kolbrún Halldórsdóttir Vinnumarkaður Mest lesið Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun Áskorun til borgarstjóra og bæjarstjóra Kópavogs Sigurður Gylfi Magnússon Skoðun Skoðun Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Sjá meira
Vinnumarkaðurinn er í stöðugri þróun. Sumt í þeim efnum er fyrirséð og sumu er beinlínis stjórnað, ýmist með aðkomu stjórnvalda eða með öðrum hætti. Annað vex eins og villigróður við vegkantinn og uppgötvast svo skyndilega að er orðið ein af burðarstoðum íslensks atvinnulífs. Menningarvísar og hagræn áhrif Fyrr í sumar var formlega tilkynnt um stofnun Rannsóknaseturs skapandi greina, sem er samstarfsverkefni fimm háskóla með stuðningi stjórnvalda, og verður heimili þess við Háskólann á Bifröst. Setrinu er ætlað að efla rannsóknir á atvinnulífi menningar og skapandi greina. Í lista- og menningargeiranum hefur lengi verið kallað eftir viðurkenningu á mikilvægi þessara greina fyrir atvinnulíf og þjóðarhag. Slík viðurkenning verður ekki göldruð upp úr hatti, heldur þarf hún að byggja á tölulegum gögnum og standast mælingar hagfræðinnar líkt og gildir um aðrar atvinnugreinar. Rúmur áratugur er síðan fyrstu tölulegu gögnin um hagræn áhrif skapandi greina voru birt og á síðustu árum hefur Hagstofa Íslands verið að þróa menningarvísa, sem eru hagrænir mælikvarðar um menningu og skapandi greinar. Nýjustu menningarvísarnir sýna að rekstrartekjur greinanna árið 2021 námu rúmum 126 milljörðum króna og fara hækkandi milli ára. Einnig að árið 2022 störfuðu 15.400 á aldursbilinu 16-74 ára í menningu og skapandi greinum, sem nemur 7,3% af heildarfjölda starfandi á vinnumarkaði. Upplýsingar af þessu tagi verða efniviður þeirra rannsókna sem hið nýstofnaða setur mun framkvæma. Tryggar undirstöður og rými til að skapa Innst inni vitum við öll að listir og menning skipta samfélag okkar verulegu máli og að gildi þeirra verður ekki einungis mælt í hagstærðum. Það er líka vitað að störf skapandi einstaklinga, t.d. á vettvangi lista og hönnunar, eru að ýmsu leyti eðlisólík þeim störfum sem eru best þekkt og mest rannsökuð í samfélaginu. Viðurkenningu þessa má sjá í ýmsum kerfum sem stjórnvöld, bæði hér á landi og í nágrannalöndum okkar, hafa komið sér upp til að tryggja listafólki rými til að skapa. Hér byggir kerfið á starfslaunum listamanna sem bundið er í lög nr. 57 frá 2009, en þau fylgja að meginstefnu til eldri lögum sem voru sett 1991. Kerfi þetta er því komið til ára sinna enda hefur lengi verið kallað eftir því í samfélagi listafólks að það verði endurnýjað og fái að þróast með svipuðum hætti og í þeim löndum sem við helst berum okkur saman við. Vonir hafa verið bundnar við yfirlýsingu í stjórnarsáttmála núverandi ríkisstjórnar, sem kveður á um að að tyggja beri undirstöður íslensks menningar- og listalífs og skapa ný tækifæri fyrir íslenska listamenn. Hægt virðist þó ganga að endurskoða löggjöfina og ekki hefur heyrst að ákall um meiri fyrirsjáanleika í kerfinu, langtímahgusun eða tíðari úthlutanir hafi fengið nægilegan hljómgrunn stjórnvalda. Ekki hefur heldur heyrst hvort hér verða innleiddar nýjungar á borð við launatryggingarkerfi að norrænni fyrirmynd eða sambærilegt nýlegt írsku tilraunaverkefni sem ætlað er að örva frumsköpun listafólks. Þekkingarsköpun og fjölbreytt atvinnulíf Listaháskóli Íslands hefur verið í stöðugri þróun frá því hann hóf starfsemi 1999, deildum hefur fjölgað, nám á meistarastigi verið þróað og hugmyndir að doktorsnámi komnar vel á veg ásamt því að rannsóknarstarf hefur eflst. Allt leiðir þetta til fjölgunar atvinnufólks í listum, hönnun og fjölbreyttum atvinnugreinum menningar. Nú er svo komið að sex af tuttugu og átta aðildarfélögum BHM eru félög fólks með háskólamenntun sem starfar í skapandi greinum, listum og hönnun. Þar með opnast tækifæri til aukins samstarfs á vettvangi kjaramála og kjaratölfræði innan geirans, samanburður við aðrar háskólamenntaðar stéttir verður nærtækari og kortlagning á starfsumhverfi greinanna markvissari. Allt er þetta liður í þekkingarsköpun í þágu fjölbreyttara atvinnulífs. Vinnumarkaðurinn er í örri þróun og mikilla breytinga að vænta í nánustu framtíð, nægir að nefna áhrif gervigreindar og umskipti í þágu vistvænna framleiðsluhátta. Í þeim breytingum munu listir og skapandi greinar leika mikilvægt hlutverk og gildi þeirra án efa aukast til muna. Vinnumarkaðurinn kallar á skapandi lausnir á öllum sviðum og úr ólíkum áttum koma óskir um hönnuði og annað skapandi fólk til starfa, fólk sem hugsar út fyrir boxið, kemur auga á óvæntar lausnir og hefur lag á að leiða hvers konar verkefni inn á skapandi brautir. Það liggur því í augum uppi að rannsóknarspurningarnar sem bíða fræðimanna á vettvangi lista og skapandi greina eru gríðarlega spennandi, alls konar og óteljandi. Höfundur er formaður BHM.
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun