Telja ósonlagið ná sér innan fjögurra áratuga Kjartan Kjartansson skrifar 9. janúar 2023 15:28 Ósonlagið er að finna í heiðhvolfinu, um tíu til þrjátíu kílómetra hæð yfir yfirborði jarðar. Það ver lífverur á jörðu niðri fyrir hættulegum ófjólubláum geislum frá sólinni. Vísir/Getty Hópur sérfræðinga telur að ef haldið verður áfram á sömu braut nái ósónlagið í lofthjúpi jaðar sér á næstu fjörutíu árum. Nýlega samþykktar aðgerðir til að draga úr notkun efna sem komu í stað ósóneyðandi efna eiga að forða allt að hálfrar gráður hlýnun jarðar fyrir lok aldarinnar. Losun manna á svonefndum klórflúorefnum sem voru notuð í ýmis konar iðnaði, í kæliskápum og fleiru byrjaði að þynna ósonlag jarðar upp úr miðri síðustu öld. Ósonlagið í heiðhvolfinu ver lífríki jarðar fyrir skaðlegri útfjólublárri geislun sólar. Útfjólubláir geislar geta meðal annars valdið húðæxlum í mönnum. Eyðingin varð til þess að gat myndaðist í ósónlaginu yfir Suðurskautslandinu á vorin á níunda áratug síðustu aldar. Ríki heims brugðust við með því að samþykkja Montreal-sáttmálann um bann við notkun ósoneyðandi efna árið 1987. Sérstök sérfræðinganefnd sem metur árangur af banninu á fjögurra ára fresti skilaði skýrslu sinni í dag. Hún segir að bann við nærri 99 prósentum allra ósoneyðandi efna hafi verndað ósonlagið sem endurheimti nú fyrri styrk. Menn verði því fyrir minni hættulegri geislun. Verði þessum aðgerðum haldið áfram ætti ósonlagið að ná sama styrk og það hafði árið 1980, áður en gatið myndaðist, yfir Suðurskautslandinu fyrir árið 2066. Þynning yfir norðurskautinu ætti að vera gengin til baka fyrir árið 2045 og fyrir árið 2040 annars staðar á jörðinni. Skýrsla nefndarinnar virðist staðfesta að kínversk stjórnvöld hafi komið böndum yfir ólöglega framleiðslu á klórflúorefnum í austanverðu landinu sem óttast var að ætti eftir að hægja á bata ósonlagsins, að sögn New York Times. Frekari aðgerðir komi í veg fyrir umtalsverða hlýnun Vetnisflúorkolefni (HFC) komu í staðinn fyrir ósóneyðandi efni sem kælimiðlar, þanefni fyrir frauð, leysar og slökkvimiðlar. Þau eyða ekki ósoni sjálf en eru aftur á móti ákaflega öflugar gróðurhúsalofttegundir. Þess vegna var samþykktur sérstakur viðauki við Montreal-sáttmálann árið 2016 um að draga úr framleiðslu og notkun á HFC-efnum. Sérfræðinganefndin segir að aðgerðirnar sem kveðið er á um í Kigali-viðaukanum svonefnda komi í veg fyrir allt frá 0,3 til 0,5 gráðu hlýnun á þessari öld. Ófyrirséðar afleiðingar af loftslagsverkfræði Árangur alþjóðsamfélagsins í að ná tökum á hnattrænni hlýnun vegna losunar manna á gróðurhúsalofttegundum hefur ekki verið eins góður og af aðgerðum til að bjarga ósonlaginu. Sumir vísindamenn hafa því rannsakað langsóttari aðgerðir til þess að koma í veg fyrir hamfarakennda hlýnun jarðar með því að eiga við loftslagið. Ein þessara loftslagsverkfræðihugmynda er að dæla svifryksögnum upp í heiðhvolfið til þess að endurvarpa sólarljósi út í geim og líkja þannig eftir kólnunaráhrifum stærri eldgosa. Blái og fjólublái liturinn sýna þynningu ósonlagsins yfir Suðurskautslandinu í október 2022.AP/NASA Sérfræðinganefnd Montreal-sáttmálans gerði í fyrsta skipti úttekt á slíkum hugmyndum í skýrslu sinni í ár. Hún varar við ófyrirséðum áhrifum loftslagsverkfræði á ósónlagið. Ef rykögnum væri dælt upp í heiðhvolfið gæti það haft áhrif á hitann þar, lofthringrásina, náttúrulega framleiðslu og eyðingu ósons og dreifingu þess. David W. Fahey, forstöðumaður efnafræðideildar Haf- og loftslagsstofnunar Bandaríkjanna (NOAA) og einn sérfræðinganna í nefndinni, segir New York Times að töluverð óvissa sé um áhrif þess að reyna að kæla loftslagið með rykögnum á ósonlagið. Það eyðilegði það þó ekki eða ylli hamfarakenndum afleiðingum. „Við vissum það reyndar fyrir því Pínatúbó gerði þá tilraun fyrir okkur,“ sagði Fahey og vísaði til eldgossins í filippseyska fjallinu sem dældi miklu magni brennisteinsagna upp í heiðhvolfið árið 1991. Eldgosið olli tímabundinni hnattrænni kólnun án þess að rústa ósonlaginu. Vísindi Sameinuðu þjóðirnar Umhverfismál Tengdar fréttir Byrjuðu að reyna að kæla loftslagið án þess að spyrja kóng né prest Bandarískt sprotafyrirtæki heldur því fram að það hafi þegar sent brennisteinsdíoxíð hátt upp í lofthjúpinn yfir Mexíkó til þess að kæla yfirborð jarðar. Sérfræðingar gagnrýna glannaskap fyrirtækisins með vísindi sem eru skammt á veg komin og sem gætu haft ófyrirséðar afleiðingar. 31. desember 2022 08:00 Ósonlagið byrjað að gróa en tekur áratugi að ná bata Þó að merki séu um að ósongötin séu byrjuð að lokast verður ekki hægt að hrósa sigri fyrr en eftir miðja öldina. 6. nóvember 2018 08:47 Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Of þung en annars hraust á Ozempic Innlent Skuldirnar bíði þegar frelsið taki við Innlent Gular viðvaranir á Suðurlandi, Suðausturlandi og Faxaflóa á morgun Innlent Slagsmálahundar afþökkuðu aðstoð lögreglu Innlent Þrjátíu ár fyrir árásina á mann þingforsetans Erlent „Engu okkar er boðið að koma þarna og sjá“ Innlent Nauðugur sá kostur að fresta atkvæðagreiðslunni Innlent Ákærður fyrir að pissa daginn eftir Fiskidaginn mikla Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Dregur saman með efstu frambjóðendum Innlent Fleiri fréttir Færeyingar felldu frumvarp um fóstureyðingar Þrjátíu ár fyrir árásina á mann þingforsetans Segir Rússa ekki hafa í hyggju að taka Kharkív Viðtal á Stöð 2 kveikir upp í færeyskum stjórnmálum Reyndi að kveikja í bænahúsi gyðinga og var skotinn til bana Spánverjar neita skipi með vopn innanborðs um að leggja að bryggju „Einfari“ ákærður fyrir tilræðið við Fico Hver er Robert Fico? Neyðarástandi lýst yfir á Nýju-Kaledóníu eftir miklar óeirðir Ágreiningur innan stjórnarinnar brýst upp á yfirborðið Hægriflokkar ná saman um myndun ríkisstjórnar Samið um kappræður í júní og september Fico ekki talinn í lífshættu Þróun ES-30 flugvélarinnar flutt frá Svíþjóð til Kaliforníu Þetta er vitað um árásarmanninn Biden skorar á Trump Forsætisráðherra Slóvakíu í lífshættu eftir skotárás Þverpólitískar tillögur um viðbrögð vegna gervigreindar FIFA byrjað að vinda ofan af umbótum eftir spillingarhneykslið Fulltrúar Talíbana á ráðstefnu í Ósló Fyrsta opinbera málverkið af konunginum Karli III afhjúpað í gær Gróðureldar ógna olíuvinnslumiðstöð í Kanada Gríðarleg leit gerð að mönnum sem frelsuðu fanga í Frakklandi Skriðdrekar Ísraelshers komnir inn í íbúðahverfi í Rafah Framámaður AfD sektaður fyrir að nota slagorð nasista Vill bjóða NATO að byggja nýjan flugvöll í Færeyjum Þorir að veðja bjór á að hún verði áfram forsætisráðherra Lokað á grein um barnadráp í Bretlandi Drápu fangaverði og hjálpuðu fanga að strjúka „Rússnesku lögin“ samþykkt í Georgíu Sjá meira
Losun manna á svonefndum klórflúorefnum sem voru notuð í ýmis konar iðnaði, í kæliskápum og fleiru byrjaði að þynna ósonlag jarðar upp úr miðri síðustu öld. Ósonlagið í heiðhvolfinu ver lífríki jarðar fyrir skaðlegri útfjólublárri geislun sólar. Útfjólubláir geislar geta meðal annars valdið húðæxlum í mönnum. Eyðingin varð til þess að gat myndaðist í ósónlaginu yfir Suðurskautslandinu á vorin á níunda áratug síðustu aldar. Ríki heims brugðust við með því að samþykkja Montreal-sáttmálann um bann við notkun ósoneyðandi efna árið 1987. Sérstök sérfræðinganefnd sem metur árangur af banninu á fjögurra ára fresti skilaði skýrslu sinni í dag. Hún segir að bann við nærri 99 prósentum allra ósoneyðandi efna hafi verndað ósonlagið sem endurheimti nú fyrri styrk. Menn verði því fyrir minni hættulegri geislun. Verði þessum aðgerðum haldið áfram ætti ósonlagið að ná sama styrk og það hafði árið 1980, áður en gatið myndaðist, yfir Suðurskautslandinu fyrir árið 2066. Þynning yfir norðurskautinu ætti að vera gengin til baka fyrir árið 2045 og fyrir árið 2040 annars staðar á jörðinni. Skýrsla nefndarinnar virðist staðfesta að kínversk stjórnvöld hafi komið böndum yfir ólöglega framleiðslu á klórflúorefnum í austanverðu landinu sem óttast var að ætti eftir að hægja á bata ósonlagsins, að sögn New York Times. Frekari aðgerðir komi í veg fyrir umtalsverða hlýnun Vetnisflúorkolefni (HFC) komu í staðinn fyrir ósóneyðandi efni sem kælimiðlar, þanefni fyrir frauð, leysar og slökkvimiðlar. Þau eyða ekki ósoni sjálf en eru aftur á móti ákaflega öflugar gróðurhúsalofttegundir. Þess vegna var samþykktur sérstakur viðauki við Montreal-sáttmálann árið 2016 um að draga úr framleiðslu og notkun á HFC-efnum. Sérfræðinganefndin segir að aðgerðirnar sem kveðið er á um í Kigali-viðaukanum svonefnda komi í veg fyrir allt frá 0,3 til 0,5 gráðu hlýnun á þessari öld. Ófyrirséðar afleiðingar af loftslagsverkfræði Árangur alþjóðsamfélagsins í að ná tökum á hnattrænni hlýnun vegna losunar manna á gróðurhúsalofttegundum hefur ekki verið eins góður og af aðgerðum til að bjarga ósonlaginu. Sumir vísindamenn hafa því rannsakað langsóttari aðgerðir til þess að koma í veg fyrir hamfarakennda hlýnun jarðar með því að eiga við loftslagið. Ein þessara loftslagsverkfræðihugmynda er að dæla svifryksögnum upp í heiðhvolfið til þess að endurvarpa sólarljósi út í geim og líkja þannig eftir kólnunaráhrifum stærri eldgosa. Blái og fjólublái liturinn sýna þynningu ósonlagsins yfir Suðurskautslandinu í október 2022.AP/NASA Sérfræðinganefnd Montreal-sáttmálans gerði í fyrsta skipti úttekt á slíkum hugmyndum í skýrslu sinni í ár. Hún varar við ófyrirséðum áhrifum loftslagsverkfræði á ósónlagið. Ef rykögnum væri dælt upp í heiðhvolfið gæti það haft áhrif á hitann þar, lofthringrásina, náttúrulega framleiðslu og eyðingu ósons og dreifingu þess. David W. Fahey, forstöðumaður efnafræðideildar Haf- og loftslagsstofnunar Bandaríkjanna (NOAA) og einn sérfræðinganna í nefndinni, segir New York Times að töluverð óvissa sé um áhrif þess að reyna að kæla loftslagið með rykögnum á ósonlagið. Það eyðilegði það þó ekki eða ylli hamfarakenndum afleiðingum. „Við vissum það reyndar fyrir því Pínatúbó gerði þá tilraun fyrir okkur,“ sagði Fahey og vísaði til eldgossins í filippseyska fjallinu sem dældi miklu magni brennisteinsagna upp í heiðhvolfið árið 1991. Eldgosið olli tímabundinni hnattrænni kólnun án þess að rústa ósonlaginu.
Vísindi Sameinuðu þjóðirnar Umhverfismál Tengdar fréttir Byrjuðu að reyna að kæla loftslagið án þess að spyrja kóng né prest Bandarískt sprotafyrirtæki heldur því fram að það hafi þegar sent brennisteinsdíoxíð hátt upp í lofthjúpinn yfir Mexíkó til þess að kæla yfirborð jarðar. Sérfræðingar gagnrýna glannaskap fyrirtækisins með vísindi sem eru skammt á veg komin og sem gætu haft ófyrirséðar afleiðingar. 31. desember 2022 08:00 Ósonlagið byrjað að gróa en tekur áratugi að ná bata Þó að merki séu um að ósongötin séu byrjuð að lokast verður ekki hægt að hrósa sigri fyrr en eftir miðja öldina. 6. nóvember 2018 08:47 Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Of þung en annars hraust á Ozempic Innlent Skuldirnar bíði þegar frelsið taki við Innlent Gular viðvaranir á Suðurlandi, Suðausturlandi og Faxaflóa á morgun Innlent Slagsmálahundar afþökkuðu aðstoð lögreglu Innlent Þrjátíu ár fyrir árásina á mann þingforsetans Erlent „Engu okkar er boðið að koma þarna og sjá“ Innlent Nauðugur sá kostur að fresta atkvæðagreiðslunni Innlent Ákærður fyrir að pissa daginn eftir Fiskidaginn mikla Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Dregur saman með efstu frambjóðendum Innlent Fleiri fréttir Færeyingar felldu frumvarp um fóstureyðingar Þrjátíu ár fyrir árásina á mann þingforsetans Segir Rússa ekki hafa í hyggju að taka Kharkív Viðtal á Stöð 2 kveikir upp í færeyskum stjórnmálum Reyndi að kveikja í bænahúsi gyðinga og var skotinn til bana Spánverjar neita skipi með vopn innanborðs um að leggja að bryggju „Einfari“ ákærður fyrir tilræðið við Fico Hver er Robert Fico? Neyðarástandi lýst yfir á Nýju-Kaledóníu eftir miklar óeirðir Ágreiningur innan stjórnarinnar brýst upp á yfirborðið Hægriflokkar ná saman um myndun ríkisstjórnar Samið um kappræður í júní og september Fico ekki talinn í lífshættu Þróun ES-30 flugvélarinnar flutt frá Svíþjóð til Kaliforníu Þetta er vitað um árásarmanninn Biden skorar á Trump Forsætisráðherra Slóvakíu í lífshættu eftir skotárás Þverpólitískar tillögur um viðbrögð vegna gervigreindar FIFA byrjað að vinda ofan af umbótum eftir spillingarhneykslið Fulltrúar Talíbana á ráðstefnu í Ósló Fyrsta opinbera málverkið af konunginum Karli III afhjúpað í gær Gróðureldar ógna olíuvinnslumiðstöð í Kanada Gríðarleg leit gerð að mönnum sem frelsuðu fanga í Frakklandi Skriðdrekar Ísraelshers komnir inn í íbúðahverfi í Rafah Framámaður AfD sektaður fyrir að nota slagorð nasista Vill bjóða NATO að byggja nýjan flugvöll í Færeyjum Þorir að veðja bjór á að hún verði áfram forsætisráðherra Lokað á grein um barnadráp í Bretlandi Drápu fangaverði og hjálpuðu fanga að strjúka „Rússnesku lögin“ samþykkt í Georgíu Sjá meira
Byrjuðu að reyna að kæla loftslagið án þess að spyrja kóng né prest Bandarískt sprotafyrirtæki heldur því fram að það hafi þegar sent brennisteinsdíoxíð hátt upp í lofthjúpinn yfir Mexíkó til þess að kæla yfirborð jarðar. Sérfræðingar gagnrýna glannaskap fyrirtækisins með vísindi sem eru skammt á veg komin og sem gætu haft ófyrirséðar afleiðingar. 31. desember 2022 08:00
Ósonlagið byrjað að gróa en tekur áratugi að ná bata Þó að merki séu um að ósongötin séu byrjuð að lokast verður ekki hægt að hrósa sigri fyrr en eftir miðja öldina. 6. nóvember 2018 08:47