Telja ósonlagið ná sér innan fjögurra áratuga Kjartan Kjartansson skrifar 9. janúar 2023 15:28 Ósonlagið er að finna í heiðhvolfinu, um tíu til þrjátíu kílómetra hæð yfir yfirborði jarðar. Það ver lífverur á jörðu niðri fyrir hættulegum ófjólubláum geislum frá sólinni. Vísir/Getty Hópur sérfræðinga telur að ef haldið verður áfram á sömu braut nái ósónlagið í lofthjúpi jaðar sér á næstu fjörutíu árum. Nýlega samþykktar aðgerðir til að draga úr notkun efna sem komu í stað ósóneyðandi efna eiga að forða allt að hálfrar gráður hlýnun jarðar fyrir lok aldarinnar. Losun manna á svonefndum klórflúorefnum sem voru notuð í ýmis konar iðnaði, í kæliskápum og fleiru byrjaði að þynna ósonlag jarðar upp úr miðri síðustu öld. Ósonlagið í heiðhvolfinu ver lífríki jarðar fyrir skaðlegri útfjólublárri geislun sólar. Útfjólubláir geislar geta meðal annars valdið húðæxlum í mönnum. Eyðingin varð til þess að gat myndaðist í ósónlaginu yfir Suðurskautslandinu á vorin á níunda áratug síðustu aldar. Ríki heims brugðust við með því að samþykkja Montreal-sáttmálann um bann við notkun ósoneyðandi efna árið 1987. Sérstök sérfræðinganefnd sem metur árangur af banninu á fjögurra ára fresti skilaði skýrslu sinni í dag. Hún segir að bann við nærri 99 prósentum allra ósoneyðandi efna hafi verndað ósonlagið sem endurheimti nú fyrri styrk. Menn verði því fyrir minni hættulegri geislun. Verði þessum aðgerðum haldið áfram ætti ósonlagið að ná sama styrk og það hafði árið 1980, áður en gatið myndaðist, yfir Suðurskautslandinu fyrir árið 2066. Þynning yfir norðurskautinu ætti að vera gengin til baka fyrir árið 2045 og fyrir árið 2040 annars staðar á jörðinni. Skýrsla nefndarinnar virðist staðfesta að kínversk stjórnvöld hafi komið böndum yfir ólöglega framleiðslu á klórflúorefnum í austanverðu landinu sem óttast var að ætti eftir að hægja á bata ósonlagsins, að sögn New York Times. Frekari aðgerðir komi í veg fyrir umtalsverða hlýnun Vetnisflúorkolefni (HFC) komu í staðinn fyrir ósóneyðandi efni sem kælimiðlar, þanefni fyrir frauð, leysar og slökkvimiðlar. Þau eyða ekki ósoni sjálf en eru aftur á móti ákaflega öflugar gróðurhúsalofttegundir. Þess vegna var samþykktur sérstakur viðauki við Montreal-sáttmálann árið 2016 um að draga úr framleiðslu og notkun á HFC-efnum. Sérfræðinganefndin segir að aðgerðirnar sem kveðið er á um í Kigali-viðaukanum svonefnda komi í veg fyrir allt frá 0,3 til 0,5 gráðu hlýnun á þessari öld. Ófyrirséðar afleiðingar af loftslagsverkfræði Árangur alþjóðsamfélagsins í að ná tökum á hnattrænni hlýnun vegna losunar manna á gróðurhúsalofttegundum hefur ekki verið eins góður og af aðgerðum til að bjarga ósonlaginu. Sumir vísindamenn hafa því rannsakað langsóttari aðgerðir til þess að koma í veg fyrir hamfarakennda hlýnun jarðar með því að eiga við loftslagið. Ein þessara loftslagsverkfræðihugmynda er að dæla svifryksögnum upp í heiðhvolfið til þess að endurvarpa sólarljósi út í geim og líkja þannig eftir kólnunaráhrifum stærri eldgosa. Blái og fjólublái liturinn sýna þynningu ósonlagsins yfir Suðurskautslandinu í október 2022.AP/NASA Sérfræðinganefnd Montreal-sáttmálans gerði í fyrsta skipti úttekt á slíkum hugmyndum í skýrslu sinni í ár. Hún varar við ófyrirséðum áhrifum loftslagsverkfræði á ósónlagið. Ef rykögnum væri dælt upp í heiðhvolfið gæti það haft áhrif á hitann þar, lofthringrásina, náttúrulega framleiðslu og eyðingu ósons og dreifingu þess. David W. Fahey, forstöðumaður efnafræðideildar Haf- og loftslagsstofnunar Bandaríkjanna (NOAA) og einn sérfræðinganna í nefndinni, segir New York Times að töluverð óvissa sé um áhrif þess að reyna að kæla loftslagið með rykögnum á ósonlagið. Það eyðilegði það þó ekki eða ylli hamfarakenndum afleiðingum. „Við vissum það reyndar fyrir því Pínatúbó gerði þá tilraun fyrir okkur,“ sagði Fahey og vísaði til eldgossins í filippseyska fjallinu sem dældi miklu magni brennisteinsagna upp í heiðhvolfið árið 1991. Eldgosið olli tímabundinni hnattrænni kólnun án þess að rústa ósonlaginu. Vísindi Sameinuðu þjóðirnar Umhverfismál Tengdar fréttir Byrjuðu að reyna að kæla loftslagið án þess að spyrja kóng né prest Bandarískt sprotafyrirtæki heldur því fram að það hafi þegar sent brennisteinsdíoxíð hátt upp í lofthjúpinn yfir Mexíkó til þess að kæla yfirborð jarðar. Sérfræðingar gagnrýna glannaskap fyrirtækisins með vísindi sem eru skammt á veg komin og sem gætu haft ófyrirséðar afleiðingar. 31. desember 2022 08:00 Ósonlagið byrjað að gróa en tekur áratugi að ná bata Þó að merki séu um að ósongötin séu byrjuð að lokast verður ekki hægt að hrósa sigri fyrr en eftir miðja öldina. 6. nóvember 2018 08:47 Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Bein útsending: Kosningasjónvarp Stöðvar 2 Innlent Forsetavaktin: Sjöundi forseti lýðveldisins verður kjörinn Innlent Segir klútabyltinguna vera hafna Innlent Telur taktíska kosningu hafa unnið gegn sér Innlent Katrín sér ekki eftir framboði sínu Innlent Segir allt stefna í að Halla Tómasdóttir verði forseti Innlent Fyrstu tölur úr Suðvesturkjördæmi: Minnsti munurinn á Höllu og Katrínu hingað til Innlent Þakklát og telur fylgið hafa farið á dreifingu vegna fjölda frambjóðenda Innlent Eldgosið í beinni útsendingu Innlent Fyrstu tölur úr Reykjavík suður: Halla Tómasdóttir með flest atkvæði Innlent Fleiri fréttir Fjöldi loftárása á orkuver víðsvegar um Úkraínu Friðartillaga Ísraela sem Biden kynnti virðist fá hljómgrunn „Við búum í fasísku ríki“ Segjast hafa skotið á flugmóðurskip eftir loftárásir Þarf að greiða fyrrverandi 137 milljarða í kjölfar framhjáhalds Ólíklegt að Trump fari í fangelsi Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Bakhjarlar Úkraínu leyfa árásir í Rússlandi Heimilar notkun vopna frá Bandaríkjunum á rússneska grund Trump sakfelldur fyrir skjalafals í þagnargreiðslumáli Veita katalónskum aðskilnaðarsinnum sakaruppgjöf Stígur ekki til hliðar vegna umdeildra fána Gæsir og steggir að buga bæjaryfirvöld sem banna nekt og typpabúninga Svörtum vísað frá borði þegar kvartað var undan líkamslykt Ísraelsmenn taka yfir landamærin að Egyptalandi Flugvélin féll um 54 metra á fimm sekúndum Kviðdómendur leggjast undir feld í dag Gefa Úkraínumönnum eftirlitsflugvélar Útnefna Biden rafrænt til að koma honum örugglega á kjörseðilinn Fær ekki að bjóða sig fram fyrir Verkamannaflokkinn Þingmeirihluti ANC í hættu í Suður-Afríku Íbúar varaðir við rusl- og skítabelgjum frá Norður-Kóreu Segja árásir og aðgerðir Ísrael enn innan „rauðu línanna“ De Niro kallaði Trump skrímsli fyrir utan dómshúsið „Við höfum ekkert“ Ógiltu neitunarvald forseta til að koma fjölmiðlalögum í gegn Biðst afsökunar á ummælum um „faggaskap“ Yfir fimmtíu stig í hitabylgju í Pakistan Pólverjar víggirða landamærin í austri Forseti Perú kærður fyrir mútuþægni Yfirmaður ísraelsku leyniþjónustunnar sagður hafa hótað saksóknara Alþjóðasakamáladómstólsins Sjá meira
Losun manna á svonefndum klórflúorefnum sem voru notuð í ýmis konar iðnaði, í kæliskápum og fleiru byrjaði að þynna ósonlag jarðar upp úr miðri síðustu öld. Ósonlagið í heiðhvolfinu ver lífríki jarðar fyrir skaðlegri útfjólublárri geislun sólar. Útfjólubláir geislar geta meðal annars valdið húðæxlum í mönnum. Eyðingin varð til þess að gat myndaðist í ósónlaginu yfir Suðurskautslandinu á vorin á níunda áratug síðustu aldar. Ríki heims brugðust við með því að samþykkja Montreal-sáttmálann um bann við notkun ósoneyðandi efna árið 1987. Sérstök sérfræðinganefnd sem metur árangur af banninu á fjögurra ára fresti skilaði skýrslu sinni í dag. Hún segir að bann við nærri 99 prósentum allra ósoneyðandi efna hafi verndað ósonlagið sem endurheimti nú fyrri styrk. Menn verði því fyrir minni hættulegri geislun. Verði þessum aðgerðum haldið áfram ætti ósonlagið að ná sama styrk og það hafði árið 1980, áður en gatið myndaðist, yfir Suðurskautslandinu fyrir árið 2066. Þynning yfir norðurskautinu ætti að vera gengin til baka fyrir árið 2045 og fyrir árið 2040 annars staðar á jörðinni. Skýrsla nefndarinnar virðist staðfesta að kínversk stjórnvöld hafi komið böndum yfir ólöglega framleiðslu á klórflúorefnum í austanverðu landinu sem óttast var að ætti eftir að hægja á bata ósonlagsins, að sögn New York Times. Frekari aðgerðir komi í veg fyrir umtalsverða hlýnun Vetnisflúorkolefni (HFC) komu í staðinn fyrir ósóneyðandi efni sem kælimiðlar, þanefni fyrir frauð, leysar og slökkvimiðlar. Þau eyða ekki ósoni sjálf en eru aftur á móti ákaflega öflugar gróðurhúsalofttegundir. Þess vegna var samþykktur sérstakur viðauki við Montreal-sáttmálann árið 2016 um að draga úr framleiðslu og notkun á HFC-efnum. Sérfræðinganefndin segir að aðgerðirnar sem kveðið er á um í Kigali-viðaukanum svonefnda komi í veg fyrir allt frá 0,3 til 0,5 gráðu hlýnun á þessari öld. Ófyrirséðar afleiðingar af loftslagsverkfræði Árangur alþjóðsamfélagsins í að ná tökum á hnattrænni hlýnun vegna losunar manna á gróðurhúsalofttegundum hefur ekki verið eins góður og af aðgerðum til að bjarga ósonlaginu. Sumir vísindamenn hafa því rannsakað langsóttari aðgerðir til þess að koma í veg fyrir hamfarakennda hlýnun jarðar með því að eiga við loftslagið. Ein þessara loftslagsverkfræðihugmynda er að dæla svifryksögnum upp í heiðhvolfið til þess að endurvarpa sólarljósi út í geim og líkja þannig eftir kólnunaráhrifum stærri eldgosa. Blái og fjólublái liturinn sýna þynningu ósonlagsins yfir Suðurskautslandinu í október 2022.AP/NASA Sérfræðinganefnd Montreal-sáttmálans gerði í fyrsta skipti úttekt á slíkum hugmyndum í skýrslu sinni í ár. Hún varar við ófyrirséðum áhrifum loftslagsverkfræði á ósónlagið. Ef rykögnum væri dælt upp í heiðhvolfið gæti það haft áhrif á hitann þar, lofthringrásina, náttúrulega framleiðslu og eyðingu ósons og dreifingu þess. David W. Fahey, forstöðumaður efnafræðideildar Haf- og loftslagsstofnunar Bandaríkjanna (NOAA) og einn sérfræðinganna í nefndinni, segir New York Times að töluverð óvissa sé um áhrif þess að reyna að kæla loftslagið með rykögnum á ósonlagið. Það eyðilegði það þó ekki eða ylli hamfarakenndum afleiðingum. „Við vissum það reyndar fyrir því Pínatúbó gerði þá tilraun fyrir okkur,“ sagði Fahey og vísaði til eldgossins í filippseyska fjallinu sem dældi miklu magni brennisteinsagna upp í heiðhvolfið árið 1991. Eldgosið olli tímabundinni hnattrænni kólnun án þess að rústa ósonlaginu.
Vísindi Sameinuðu þjóðirnar Umhverfismál Tengdar fréttir Byrjuðu að reyna að kæla loftslagið án þess að spyrja kóng né prest Bandarískt sprotafyrirtæki heldur því fram að það hafi þegar sent brennisteinsdíoxíð hátt upp í lofthjúpinn yfir Mexíkó til þess að kæla yfirborð jarðar. Sérfræðingar gagnrýna glannaskap fyrirtækisins með vísindi sem eru skammt á veg komin og sem gætu haft ófyrirséðar afleiðingar. 31. desember 2022 08:00 Ósonlagið byrjað að gróa en tekur áratugi að ná bata Þó að merki séu um að ósongötin séu byrjuð að lokast verður ekki hægt að hrósa sigri fyrr en eftir miðja öldina. 6. nóvember 2018 08:47 Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Bein útsending: Kosningasjónvarp Stöðvar 2 Innlent Forsetavaktin: Sjöundi forseti lýðveldisins verður kjörinn Innlent Segir klútabyltinguna vera hafna Innlent Telur taktíska kosningu hafa unnið gegn sér Innlent Katrín sér ekki eftir framboði sínu Innlent Segir allt stefna í að Halla Tómasdóttir verði forseti Innlent Fyrstu tölur úr Suðvesturkjördæmi: Minnsti munurinn á Höllu og Katrínu hingað til Innlent Þakklát og telur fylgið hafa farið á dreifingu vegna fjölda frambjóðenda Innlent Eldgosið í beinni útsendingu Innlent Fyrstu tölur úr Reykjavík suður: Halla Tómasdóttir með flest atkvæði Innlent Fleiri fréttir Fjöldi loftárása á orkuver víðsvegar um Úkraínu Friðartillaga Ísraela sem Biden kynnti virðist fá hljómgrunn „Við búum í fasísku ríki“ Segjast hafa skotið á flugmóðurskip eftir loftárásir Þarf að greiða fyrrverandi 137 milljarða í kjölfar framhjáhalds Ólíklegt að Trump fari í fangelsi Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Bakhjarlar Úkraínu leyfa árásir í Rússlandi Heimilar notkun vopna frá Bandaríkjunum á rússneska grund Trump sakfelldur fyrir skjalafals í þagnargreiðslumáli Veita katalónskum aðskilnaðarsinnum sakaruppgjöf Stígur ekki til hliðar vegna umdeildra fána Gæsir og steggir að buga bæjaryfirvöld sem banna nekt og typpabúninga Svörtum vísað frá borði þegar kvartað var undan líkamslykt Ísraelsmenn taka yfir landamærin að Egyptalandi Flugvélin féll um 54 metra á fimm sekúndum Kviðdómendur leggjast undir feld í dag Gefa Úkraínumönnum eftirlitsflugvélar Útnefna Biden rafrænt til að koma honum örugglega á kjörseðilinn Fær ekki að bjóða sig fram fyrir Verkamannaflokkinn Þingmeirihluti ANC í hættu í Suður-Afríku Íbúar varaðir við rusl- og skítabelgjum frá Norður-Kóreu Segja árásir og aðgerðir Ísrael enn innan „rauðu línanna“ De Niro kallaði Trump skrímsli fyrir utan dómshúsið „Við höfum ekkert“ Ógiltu neitunarvald forseta til að koma fjölmiðlalögum í gegn Biðst afsökunar á ummælum um „faggaskap“ Yfir fimmtíu stig í hitabylgju í Pakistan Pólverjar víggirða landamærin í austri Forseti Perú kærður fyrir mútuþægni Yfirmaður ísraelsku leyniþjónustunnar sagður hafa hótað saksóknara Alþjóðasakamáladómstólsins Sjá meira
Byrjuðu að reyna að kæla loftslagið án þess að spyrja kóng né prest Bandarískt sprotafyrirtæki heldur því fram að það hafi þegar sent brennisteinsdíoxíð hátt upp í lofthjúpinn yfir Mexíkó til þess að kæla yfirborð jarðar. Sérfræðingar gagnrýna glannaskap fyrirtækisins með vísindi sem eru skammt á veg komin og sem gætu haft ófyrirséðar afleiðingar. 31. desember 2022 08:00
Ósonlagið byrjað að gróa en tekur áratugi að ná bata Þó að merki séu um að ósongötin séu byrjuð að lokast verður ekki hægt að hrósa sigri fyrr en eftir miðja öldina. 6. nóvember 2018 08:47
Yfirmaður ísraelsku leyniþjónustunnar sagður hafa hótað saksóknara Alþjóðasakamáladómstólsins