Lýðræðið er á förum Einar G. Harðarson skrifar 14. desember 2022 07:01 Simpansar, nánasti ættingi okkar tegundar, notar svipaðar pólitískar aðferðir til að ná kosningu og við gerum í dag. Þeir mynda sambönd, skipta verðmætum og ná hylli hópsins. Þeir knúsa félagana og kyssa börnin. Það sem þeir geta ekki gert er að sameinast í mesta lagi 50 apa hópum, því traustið á milli þeirra byggist á nánum samböndum, og það er ekki hægt fyrir hóp Simpansa að halda utan um traust félagsbönd nema upp að þessu marki. Þetta virkar eins hjá okkur mannfólkinu, nema við getum að vísu þekkt og haldið utan um félagslegar upplýsingar um allt að 150 manns. Engu að síður sameinumst við í milljónum, stofnum félög, flokka, þjóðir og heimsveldi. Það gerir maðurinn með sameiginlegum skilning á reglum, trú eða stefnu hópsins. Með félagsforminu var félögum og fyrirtækjum gert kleyft að starfa óháð persónum. Mörg félög hafa lifað í hundruð ára. Traust og samvinna byggist á vel mótuðum hugmyndum, stefnum og gildum. Þannig sameinast fólk í gríðarstóra hópa og treystir hvort öðru án þess að þurfa að þekkjast persónulega. Allir stjórnmálaflokkar hafa það sameiginlegt að vilja verða gamlir. Það hafa flokkar gert með því að skapa sér gildi. Kenni sig einhver flokkur við lýðræði þá er stefna hans skilgreind að því leyti. Lýðræðið er alltaf í hættu. Gerum okkur grein fyrir því að nútímalýðræði hefur aðeins verið við lýði í um 150 ár. Í dag höfum við kosningakerfi sem hefur verið nær óbreytt frá stofnun þessa lýðveldis eða í um 70 ár. Það fá allir að kjósa sem eru yfir 18 ára aldri, ríkir, fátækir, veikir eða heilbrigðir. Samt sem áður nær enginn kosningu til þings eða sveitastjórna nema að hafa umtalsvert peningamagn á bak við sig. Það er vegna þess að öll önnur kerfi innanlands sem og í nálægum löndum byggjast á kapítalístísku kerfi. Kosningakerfið virkar því eins og gamall traktor á þýskri hraðbraut. Ofan á þetta hefur á undanförnum árum færst verulega í aukana að nota tækni í sálfræðihernað til að rannsaka stjórnmálaskoðanir fólks. Með slíkum reikniritum er haft áhrif á skoðanir fólks með falsfréttum og röngum upplýsingum. Aðferðir sem þessar eru lýðræðinu hættulegar. Þær kosta einnig mikla peninga. Fréttamenn eru oft ráðnir í störf og laun þeirra eru tengd klikkum á greinar þeirra. Bloggarar fá greitt fyrir klikk. Falsfréttir og slúður er fyrir þeim sjálfbjargarviðleitni. Með snjóboltaaðferðum á samfélagsmiðlum er fólki að auki beitt einelti og skoðanakúgun. Við viljum hafa fjölmiðla til að upplýsa okkur um margskonar mál. Fjölmiðlar eru svokallað fjórða valdið. Því verður að fylgja ábyrgð á hvernig farið er með mál sem snerta einstaklinga, fjölskyldur og marga aðra sem vafðir eru inn í fréttavefi sem eru þeim algerlega óviðkomandi. Líf þeirra er fótum troðið og oft lagt í rúst. Fara fjölmiðlar fram af þeirri ábyrgð og varfærni sem við viljum? Nei. Hér ökum við á miklum hraða á hraðbrautinni með gamla traktorinn fyrir framan. Óumflýjanlegur árekstur er í vændum. Að spurningu sem oft er kennd við Sókrates: Eru kjósendur yfir höfuð hæfir til að kjósa? Við höfum haldið þjóðaratkvæðagreiðslur og merkilega vel hefur almenningi ratast rétta leið. En hvernig hefur þróun reiknirita áhrif á almenning í framtíðinni? Eitthvað þarf að gera til að undirstrika mikilvægi kosningarétts og ábyrgðarinnar sem honum fylgir. Að minnsta kosti er fráleitt að við leggjum ekki jafn mikla áherslu á kosningafræði í grunnskólum eins og við gerum íslensku og reikning. Það bendir til þess að við gerum okkur grein fyrir mikilvægi þess fyrir samfélagið að komandi kynslóðir kunni að lesa, skrifa og reikna, en að við viljum ekki að þær þekki til kosningakerfisins og stjórnmála. Það er allt bogið við það. Lýðræði eins og við viljum þekkja það er farið. Einhverskonar lýðræði er ennþá en það er ekki lýðræði í sinni eiginlegu merkingu og færist fjær. Áttum okkur á því að einræði er algengasta stjórnafyrirkomulag samfélaga frá upphafi. Við lítum oft á lýðræðið sem sjálfsagðan hlut, en erum við vakandi. Setjum þetta mál ofarlega í okkar huga og berjumst fyrir raunverulegu lýðræði til langs tíma. Leggjum fram áætlanir um hvernig lýðræðið á að vera, setjum upp varnaráætlanir og sjáum til þessa að rauð ljós blikki löngu áður en hættan verður nálæg og mikil. Búum til afgerandi forystu um stefnu sem allir skilja og langflestir vilja. Komum i veg fyrir kosningu á fólki sem stendur ekki við loforð sín og hugsanlega ætlaði aldrei að gera slíkt. Komum á námi í kosningafræðum í það minnsta og jafnvel rafrænum kosningum um leið og hægt er. Allir sem kjósa ættu að hafa læsi á Íslensku, þjóðaratkvæðagreiðslur ættu að geta gerst með lítilli fyrirhöfn og útrýma þarf skoðanakúgun. Afgerandi og augljóst lýðræði. Með slíku stefnumáli byggjum við brú til fólksins. Brú frá okkur til ungra og ófæddra einstaklinga án tillits til hver stjórnar. Höfundur er löggiltur fasteignasali. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar G. Harðarson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Hvar varstu? Margrét Eymundardóttir Skoðun Hér er elíta, um elítu, frá elítu, til elítu Ragnar Kjartansson Skoðun Sund og Halla Hrund Valdimar Tryggvi Hafsteinsson Skoðun Svargreinin sem Mogginn neitaði að birta Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Opið bréf forsetaefna til Útvarpsstjóra Ellefu forsetaefni Skoðun Ef Landsvirkjun verður ekki seld vitum við hvers vegna Ögmundur Jónasson Skoðun Vitundarvakning um auðlindir þjóðar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Villir á sér heimildir Jón Steinar Gunnlaugsson Skoðun Kaldhæðni Katrínar Kristján Hreinsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvers vegna Katrín? Elín Hirst skrifar Skoðun Sund og Halla Hrund Valdimar Tryggvi Hafsteinsson skrifar Skoðun Svargreinin sem Mogginn neitaði að birta skrifar Skoðun Hvar varstu? Margrét Eymundardóttir skrifar Skoðun Verndari samfélagssáttmálans Ásdís Hanna Pálsdóttir skrifar Skoðun Ég treysti dómgreind Katrínar Eydís Aðalbjörnsdóttir skrifar Skoðun Ef Landsvirkjun verður ekki seld vitum við hvers vegna Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hvern ætlar þú að kjósa? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Vitundarvakning um auðlindir þjóðar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Opið bréf forsetaefna til Útvarpsstjóra Ellefu forsetaefni skrifar Skoðun Það er einfalt að vera kosningastjóri Höllu Tómasdóttur Vigdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Villir á sér heimildir Jón Steinar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Kaldhæðni Katrínar Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Það á að kjósa með Exi Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Það er nú bara þannig með hann Jón... Hjördís Sjafnar Ingimundardóttir skrifar Skoðun Katrínu sem forseta. Eiríkur Finnur Greipsson skrifar Skoðun Óvelkomið Evrópumet Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Flestir munu kjósa Katrínu Jakobsdóttur, beint eða óbeint, ef… Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Breiðar axlir og stór hjörtu Ingunn Rós Kristjánsdóttir ,Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hér er elíta, um elítu, frá elítu, til elítu Ragnar Kjartansson skrifar Skoðun Ég kýs femínista á Bessastaði Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Varðmenn valdsins Sandra B. Franks skrifar Skoðun Til varnar líffjölbreytileika Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Tækifæri til atvinnuuppbyggingar í haftengdri starfsemi Kjartan Ólafsson skrifar Skoðun Höndlum MS saman Hjördís Ýrr Skúladóttir skrifar Skoðun Forsetinn minn Eygló Egilsdóttir skrifar Skoðun Ísrael verður að hætta að drepa saklausa borgara á Gaza Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Að kjósa með hjartanu! Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Heilt kjörtímabil án árangurs í loftslagsmálum Andrés Ingi Jónsson skrifar Sjá meira
Simpansar, nánasti ættingi okkar tegundar, notar svipaðar pólitískar aðferðir til að ná kosningu og við gerum í dag. Þeir mynda sambönd, skipta verðmætum og ná hylli hópsins. Þeir knúsa félagana og kyssa börnin. Það sem þeir geta ekki gert er að sameinast í mesta lagi 50 apa hópum, því traustið á milli þeirra byggist á nánum samböndum, og það er ekki hægt fyrir hóp Simpansa að halda utan um traust félagsbönd nema upp að þessu marki. Þetta virkar eins hjá okkur mannfólkinu, nema við getum að vísu þekkt og haldið utan um félagslegar upplýsingar um allt að 150 manns. Engu að síður sameinumst við í milljónum, stofnum félög, flokka, þjóðir og heimsveldi. Það gerir maðurinn með sameiginlegum skilning á reglum, trú eða stefnu hópsins. Með félagsforminu var félögum og fyrirtækjum gert kleyft að starfa óháð persónum. Mörg félög hafa lifað í hundruð ára. Traust og samvinna byggist á vel mótuðum hugmyndum, stefnum og gildum. Þannig sameinast fólk í gríðarstóra hópa og treystir hvort öðru án þess að þurfa að þekkjast persónulega. Allir stjórnmálaflokkar hafa það sameiginlegt að vilja verða gamlir. Það hafa flokkar gert með því að skapa sér gildi. Kenni sig einhver flokkur við lýðræði þá er stefna hans skilgreind að því leyti. Lýðræðið er alltaf í hættu. Gerum okkur grein fyrir því að nútímalýðræði hefur aðeins verið við lýði í um 150 ár. Í dag höfum við kosningakerfi sem hefur verið nær óbreytt frá stofnun þessa lýðveldis eða í um 70 ár. Það fá allir að kjósa sem eru yfir 18 ára aldri, ríkir, fátækir, veikir eða heilbrigðir. Samt sem áður nær enginn kosningu til þings eða sveitastjórna nema að hafa umtalsvert peningamagn á bak við sig. Það er vegna þess að öll önnur kerfi innanlands sem og í nálægum löndum byggjast á kapítalístísku kerfi. Kosningakerfið virkar því eins og gamall traktor á þýskri hraðbraut. Ofan á þetta hefur á undanförnum árum færst verulega í aukana að nota tækni í sálfræðihernað til að rannsaka stjórnmálaskoðanir fólks. Með slíkum reikniritum er haft áhrif á skoðanir fólks með falsfréttum og röngum upplýsingum. Aðferðir sem þessar eru lýðræðinu hættulegar. Þær kosta einnig mikla peninga. Fréttamenn eru oft ráðnir í störf og laun þeirra eru tengd klikkum á greinar þeirra. Bloggarar fá greitt fyrir klikk. Falsfréttir og slúður er fyrir þeim sjálfbjargarviðleitni. Með snjóboltaaðferðum á samfélagsmiðlum er fólki að auki beitt einelti og skoðanakúgun. Við viljum hafa fjölmiðla til að upplýsa okkur um margskonar mál. Fjölmiðlar eru svokallað fjórða valdið. Því verður að fylgja ábyrgð á hvernig farið er með mál sem snerta einstaklinga, fjölskyldur og marga aðra sem vafðir eru inn í fréttavefi sem eru þeim algerlega óviðkomandi. Líf þeirra er fótum troðið og oft lagt í rúst. Fara fjölmiðlar fram af þeirri ábyrgð og varfærni sem við viljum? Nei. Hér ökum við á miklum hraða á hraðbrautinni með gamla traktorinn fyrir framan. Óumflýjanlegur árekstur er í vændum. Að spurningu sem oft er kennd við Sókrates: Eru kjósendur yfir höfuð hæfir til að kjósa? Við höfum haldið þjóðaratkvæðagreiðslur og merkilega vel hefur almenningi ratast rétta leið. En hvernig hefur þróun reiknirita áhrif á almenning í framtíðinni? Eitthvað þarf að gera til að undirstrika mikilvægi kosningarétts og ábyrgðarinnar sem honum fylgir. Að minnsta kosti er fráleitt að við leggjum ekki jafn mikla áherslu á kosningafræði í grunnskólum eins og við gerum íslensku og reikning. Það bendir til þess að við gerum okkur grein fyrir mikilvægi þess fyrir samfélagið að komandi kynslóðir kunni að lesa, skrifa og reikna, en að við viljum ekki að þær þekki til kosningakerfisins og stjórnmála. Það er allt bogið við það. Lýðræði eins og við viljum þekkja það er farið. Einhverskonar lýðræði er ennþá en það er ekki lýðræði í sinni eiginlegu merkingu og færist fjær. Áttum okkur á því að einræði er algengasta stjórnafyrirkomulag samfélaga frá upphafi. Við lítum oft á lýðræðið sem sjálfsagðan hlut, en erum við vakandi. Setjum þetta mál ofarlega í okkar huga og berjumst fyrir raunverulegu lýðræði til langs tíma. Leggjum fram áætlanir um hvernig lýðræðið á að vera, setjum upp varnaráætlanir og sjáum til þessa að rauð ljós blikki löngu áður en hættan verður nálæg og mikil. Búum til afgerandi forystu um stefnu sem allir skilja og langflestir vilja. Komum i veg fyrir kosningu á fólki sem stendur ekki við loforð sín og hugsanlega ætlaði aldrei að gera slíkt. Komum á námi í kosningafræðum í það minnsta og jafnvel rafrænum kosningum um leið og hægt er. Allir sem kjósa ættu að hafa læsi á Íslensku, þjóðaratkvæðagreiðslur ættu að geta gerst með lítilli fyrirhöfn og útrýma þarf skoðanakúgun. Afgerandi og augljóst lýðræði. Með slíku stefnumáli byggjum við brú til fólksins. Brú frá okkur til ungra og ófæddra einstaklinga án tillits til hver stjórnar. Höfundur er löggiltur fasteignasali.
Skoðun Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann skrifar