Ófremdarástand í matarframboði og þjónustu fyrir eldri borgara og fatlaða sem ekki geta eldað sjálf Björn Stefán Hallsson skrifar 26. ágúst 2022 09:00 Eftirfarandi er opið bréf til heilbrigðisráðherra, landlæknis og borgarstjóra Reykjavíkur sem fara með ábyrgð hvað þetta varðar. Stefna stjórnvalda hefur í þó nokkur ár verið „að hjálpa eldri borgurum og fötluðum að búa sem lengst heima“, með því að veita þeim þjónustu heima, í þeirri von að lífsgæði séu fullnægjandi þar. Markmiðið er að sjálfsögðu einnig að draga úr þörf fyrir þetta fólk í hjúkrunarheimilum eða sambærilegu húsnæði. Mikilvægur þáttur í þessu er aðstoð heima við mat fyrir þá sem ekki geta eldað og geta ekki leitað til aðstandenda um það. Hjá Reykjavíkurborg er í boði aðstoð fyrir eldri borgara og fatlaða við að hita kaldan mat sem þegar hefur verið að fullu eldaður og framreiða hann á matarborð, ásamt þrifum og frágangi á matarílátum eftir notkun. Þjónustan er á vegum Heimaþjónustu borgarinnar og er veitt af þjónustufólki með misjafna þekkingu og reynslu fólki sem vinnur af dugnaði og hefur tiltekinn hóp einstaklinga til að annast. Vinnan er skipulögð m.v. 15 mínútur til að sinna hverjum einstaklingi. Þjónustan er því takmörkuð, engin eldamennska er í boði, aðeins upphitun og frágangur. Til þess að þjónustan geti farið fram þarf maturinn að vera til staðar og að fullu eldaður og tilbúinn til upphitunar á sem skemmstum tíma, t.d. með örbylgjuofni á um 3-4 mínútum eða svo. Því miður eru valkostir á góðum heilsusamlegum, næringarríkum mat sem er eldaður og tilbúinn til upphitunar mjög takmarkaðir. Nánast algert vanmat og skeytingarleysi ríkir um mikilvægi þess að næringin sé heilsusamleg og góð og það sama varðar listaukandi gæði. Heima eldaður einfaldur matur er m.ö.o. ekki í boði. Þannig matur er rótgróinn þáttur í lífi og menningu okkar og er gildi hans mikilvægt fyrir alla, unga sem aldraða. Tæki og tól eru til staðar á heimilum flestra. Þetta er algerlega vanmetinn þáttur fyrir lífsgæði fólks sem ekki getur eldað sjálft. Það er ekki þar með sagt að eldamennska heima þurfi að vera daglega eða að hún þurfi að vera flókin, en það má eitthvað á milli vera að hún sé alls engin, lífsgæði þess horfin – aldrei fersku matur, aldrei fersk matarlykt, aldrei snerting við gæði þess, lífsgæði sem því fylgja og allir þekkja. Valkostur í boði á vegum Reykjavíkurborgar er um að fá heimsendan mat sem er tilbúinn til upphitunar. Val er um að fá sendingar daglega eða á tilteknum dögum gegn hagstæðu gjaldi. Maturinn er eldaður í eldhúsi borgarinnar við Vitatorg, sem þjónar einnig tilteknum eldhúsum í þjónustuíbúðarhúsum í borginni og hugsanlega fleirum. Metnaður og markmið eru væntanlega til staðar fyrir val á matvælum til eldamennsku og fyrir matargerðina og ætla má að reynt sé að fylgja því eftir af áhuga af þeim sem vinna við eldamennskuna. En af óþekktum ástæðum eru gæði matarins frá eldhúsinu afar dapurleg og maturinn er oft hreinlega ekki ætur. Fjöldi þeirra sem reiða sig á þessa þjónustu, „eða láta sig hafa það“, eins og heyrist, er verulegur í borginni. Svo virðist sem að eftirlit með gæðum að hálfu borgarinnar sé jafn dapurt og án metnaðar. Orð fer af því að óánægja sé mikil og mjög almenn á meðal þeirra sem þurfa að reiða sig á þessa þjónustu. Aðrir valkostir til daglegrar neyslu og til heimsendingar, eru afar fáir á fullelduðum mat tilbúnum til upphitunar og á skikkanlegu verði. Réttir frá veitingastöðum falla því miður ekki undir þá skilgreiningu vegna kostnaðar. Það sem helst er í boði eru matarréttir sem eru til sölu í matvöruverslunum, hjá Krónunni, Heimkaupum, Nettó og fleirum. Heimsendingar eru í boð frá þeim, en eru dýrar nema að kostnaðurinn deilist með öðrum vörum sem þörf er á að versla. Bónus býður áþekkan mat en engar heimsendingar. Fyrir utan Bónus er aðallega um að ræða rétti sem framleiddir eru undir merki Þykkvabæjar eða af Sláturfélagi Suðurlands undir merkinu 1944. Í boði eru 6 réttir frá þeim fyrrnefnda og um 20 réttir frá þeim síðarnefnda (aðallega kjötréttir, en einnig fiskréttir og súpur). Metnaður er nokkur í framleiðslunni, galli við réttina er að þeir eru framleiddir fyrir nokkra vikna geymsluþol í kæli, jafnvel enn þá lengur og eru þar af leiðandi með efnum fyrir geymsluþol, en einnig með fjölmörgum bætiefnum s.s. kryddefnum, bragðefnum, litarefnum, ýruefni, sýrustilli, bindiefnum, þráavarnarefnum, jafnvel rotvarnarefnum o.fl. Þetta eru efni sem fara ekki sérlega vel í meltingarveg fólks, og fara jafnvel afskaplega illa í suma, sérstaklega þegar þörf er á neyslu á réttunum allt að því daglega eða með stuttu millibili. Í þessu efni ríkir algert ófremdarástand, afar lítið framboð á góðu heilsusamlegu matarræði með rétt næringargildi, eða almennum einföldum heimilismat í Reykjavík fyrir eldri borgara og fatlaða sem ekki geta eldað sjálfir. Ég giska á að staðan sé svipuð að þessu leyti hjá öðrum bæjarfélögum. Um er að ræða ömurlegt ástand sem varðar heilbrigði, heilsufar og lífsgæði mjög mikils fjölda Íslendinga, jafnvel svo þúsundum skipti. Gríðarleg þörf er fyrir skilningi á þessu og úrbætur. Höfundur er arkitekt. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eldri borgarar Mest lesið Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun Skoðun Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Sjá meira
Eftirfarandi er opið bréf til heilbrigðisráðherra, landlæknis og borgarstjóra Reykjavíkur sem fara með ábyrgð hvað þetta varðar. Stefna stjórnvalda hefur í þó nokkur ár verið „að hjálpa eldri borgurum og fötluðum að búa sem lengst heima“, með því að veita þeim þjónustu heima, í þeirri von að lífsgæði séu fullnægjandi þar. Markmiðið er að sjálfsögðu einnig að draga úr þörf fyrir þetta fólk í hjúkrunarheimilum eða sambærilegu húsnæði. Mikilvægur þáttur í þessu er aðstoð heima við mat fyrir þá sem ekki geta eldað og geta ekki leitað til aðstandenda um það. Hjá Reykjavíkurborg er í boði aðstoð fyrir eldri borgara og fatlaða við að hita kaldan mat sem þegar hefur verið að fullu eldaður og framreiða hann á matarborð, ásamt þrifum og frágangi á matarílátum eftir notkun. Þjónustan er á vegum Heimaþjónustu borgarinnar og er veitt af þjónustufólki með misjafna þekkingu og reynslu fólki sem vinnur af dugnaði og hefur tiltekinn hóp einstaklinga til að annast. Vinnan er skipulögð m.v. 15 mínútur til að sinna hverjum einstaklingi. Þjónustan er því takmörkuð, engin eldamennska er í boði, aðeins upphitun og frágangur. Til þess að þjónustan geti farið fram þarf maturinn að vera til staðar og að fullu eldaður og tilbúinn til upphitunar á sem skemmstum tíma, t.d. með örbylgjuofni á um 3-4 mínútum eða svo. Því miður eru valkostir á góðum heilsusamlegum, næringarríkum mat sem er eldaður og tilbúinn til upphitunar mjög takmarkaðir. Nánast algert vanmat og skeytingarleysi ríkir um mikilvægi þess að næringin sé heilsusamleg og góð og það sama varðar listaukandi gæði. Heima eldaður einfaldur matur er m.ö.o. ekki í boði. Þannig matur er rótgróinn þáttur í lífi og menningu okkar og er gildi hans mikilvægt fyrir alla, unga sem aldraða. Tæki og tól eru til staðar á heimilum flestra. Þetta er algerlega vanmetinn þáttur fyrir lífsgæði fólks sem ekki getur eldað sjálft. Það er ekki þar með sagt að eldamennska heima þurfi að vera daglega eða að hún þurfi að vera flókin, en það má eitthvað á milli vera að hún sé alls engin, lífsgæði þess horfin – aldrei fersku matur, aldrei fersk matarlykt, aldrei snerting við gæði þess, lífsgæði sem því fylgja og allir þekkja. Valkostur í boði á vegum Reykjavíkurborgar er um að fá heimsendan mat sem er tilbúinn til upphitunar. Val er um að fá sendingar daglega eða á tilteknum dögum gegn hagstæðu gjaldi. Maturinn er eldaður í eldhúsi borgarinnar við Vitatorg, sem þjónar einnig tilteknum eldhúsum í þjónustuíbúðarhúsum í borginni og hugsanlega fleirum. Metnaður og markmið eru væntanlega til staðar fyrir val á matvælum til eldamennsku og fyrir matargerðina og ætla má að reynt sé að fylgja því eftir af áhuga af þeim sem vinna við eldamennskuna. En af óþekktum ástæðum eru gæði matarins frá eldhúsinu afar dapurleg og maturinn er oft hreinlega ekki ætur. Fjöldi þeirra sem reiða sig á þessa þjónustu, „eða láta sig hafa það“, eins og heyrist, er verulegur í borginni. Svo virðist sem að eftirlit með gæðum að hálfu borgarinnar sé jafn dapurt og án metnaðar. Orð fer af því að óánægja sé mikil og mjög almenn á meðal þeirra sem þurfa að reiða sig á þessa þjónustu. Aðrir valkostir til daglegrar neyslu og til heimsendingar, eru afar fáir á fullelduðum mat tilbúnum til upphitunar og á skikkanlegu verði. Réttir frá veitingastöðum falla því miður ekki undir þá skilgreiningu vegna kostnaðar. Það sem helst er í boði eru matarréttir sem eru til sölu í matvöruverslunum, hjá Krónunni, Heimkaupum, Nettó og fleirum. Heimsendingar eru í boð frá þeim, en eru dýrar nema að kostnaðurinn deilist með öðrum vörum sem þörf er á að versla. Bónus býður áþekkan mat en engar heimsendingar. Fyrir utan Bónus er aðallega um að ræða rétti sem framleiddir eru undir merki Þykkvabæjar eða af Sláturfélagi Suðurlands undir merkinu 1944. Í boði eru 6 réttir frá þeim fyrrnefnda og um 20 réttir frá þeim síðarnefnda (aðallega kjötréttir, en einnig fiskréttir og súpur). Metnaður er nokkur í framleiðslunni, galli við réttina er að þeir eru framleiddir fyrir nokkra vikna geymsluþol í kæli, jafnvel enn þá lengur og eru þar af leiðandi með efnum fyrir geymsluþol, en einnig með fjölmörgum bætiefnum s.s. kryddefnum, bragðefnum, litarefnum, ýruefni, sýrustilli, bindiefnum, þráavarnarefnum, jafnvel rotvarnarefnum o.fl. Þetta eru efni sem fara ekki sérlega vel í meltingarveg fólks, og fara jafnvel afskaplega illa í suma, sérstaklega þegar þörf er á neyslu á réttunum allt að því daglega eða með stuttu millibili. Í þessu efni ríkir algert ófremdarástand, afar lítið framboð á góðu heilsusamlegu matarræði með rétt næringargildi, eða almennum einföldum heimilismat í Reykjavík fyrir eldri borgara og fatlaða sem ekki geta eldað sjálfir. Ég giska á að staðan sé svipuð að þessu leyti hjá öðrum bæjarfélögum. Um er að ræða ömurlegt ástand sem varðar heilbrigði, heilsufar og lífsgæði mjög mikils fjölda Íslendinga, jafnvel svo þúsundum skipti. Gríðarleg þörf er fyrir skilningi á þessu og úrbætur. Höfundur er arkitekt.
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun