Við verðum að tala um kynjajafnrétti í Fjarðabyggð Birta Sæmundsdóttir skrifar 30. apríl 2022 20:01 Jafnrétti er mér ofarlega í huga öllum stundum. Oft er talað um Ísland sem jafnréttisparadís og við trónum m.a. á toppi Global Gender Gap (GGG) vísisins yfir þau lönd þar sem mesta kynjajafnréttið ríkir í heiminum - en þar er þó aðeins hálf sagan sögð. Rannsóknir hafa sýnt að erfitt sé að mæla jafnrétti og þó að Ísland sitji í efsta sæti GGG erum við t.a.m. í 9. sæti hjá Gender Inequality Index (GII), því aðferðafræðin á bakvið mælingarnar er ekki sú sama. Þar að auki hafa mælingar sem þessar verið gagnrýndar fyrir að sýna of einfalda mynd af jafnrétti, en venjulega er ekki litið til lagalegra réttinda, samfélagslegra viðmiða eða menningarlegra hefða. Hér á Íslandi erum við vissulega nær jafnrétti heldur en mörg önnur lönd, en það er varla mælikvarði sem við viljum una okkur við. Ef við lítum okkur nær hvað kynjajafnréttið varðar eru karlar fleiri en konur í öllum kjörnum Fjarðabyggðar og laun kvenna almennt töluvert lægri en laun karla. Í raun er staðan einna verst á Austurlandi þegar kemur að búferlaflutningum kvenna til höfuðborgarsvæðisins, en konur flytjast frekar á brott og eru ólíklegri til að snúa aftur. Þetta má m.a. skýra með færri valkostum á vinnumarkaði, þar sem aðaláherslan í Fjarðabyggð er á hefðbundnar karlagreinar, sem og hærri launakjörum á höfuðborgarsvæðinu. En hvað þýðir þetta virkilega? Í gagnkynja samböndum er konan mun líklegri til þess að vinna starf sem hentar með uppeldi barnanna því karlmaðurinn ver oftar lengri tíma frá heimilinu og getur þ.a.l. ekki náð í börnin í dagvistun. Konur eru því almennt líklegri til þess að vinna hlutastörf sem leiðir til þess að þær eiga minni möguleika á starfsþróun og eru jafnvel háðar mökum sínum um tekjur. Þær vinna að auki bróðurpartinn af húsverkunum og þriðja vaktin, líka þekkt sem hugræn byrði, sem er nokkurs konar yfirumsjón alls sem fer fram á heimilinu, þ.m.t. umönnun barna og eldri eða veikra ættingja, fellur að langstærstu leyti á herðar kvenna. Þetta þýðir að konur vinna gífurlega mikla ólaunaða vinnu sem er ekki metin til að verðleikum, en áætlanir hafa sýnt að ólaunuð umönnunarvinna gæti talið allt að 50% af þjóðarframleiðslu tekjuhárra landa. Þar sem þessi mikla og mikilvæga vinna sem konur sinna mun oftar er ólaunuð borga konur óhjákvæmilega minna í lífeyrissjóði sem skilar sér svo í mun lægri ellilífeyri seinna á lífsleiðinni, en tölur gefa til kynna að ellilífeyrir kvenna sé oft allt að 50% minni en ellilífeyrir karla. Í dag þýðir þetta aukin hætta fyrir konur á eftirlaunaaldri að lenda undir fátæktarmörkum. Það væri auðvelt að skrifa þetta ójafnvægi kynjanna á persónulegt val hvers og eins - og það er í raun gert í hvert skipti sem bryddað er upp á þessu málefni - en hafa þarf í huga að val hvers og eins mótast af væntingum og mótun samfélagsins. Það er auðvelt að stinga upp á því að konur skelli sér á sjóinn til þess að fá jafnhá laun og karlmenn en annað fyrir þær konur að horfast í augu við samfélagið sem ætlast til þess að þær séu heima með börnunum í stað þess að vera frá heimilinu til lengri tíma. Það sem þarf að eiga sér stað er samfélagsleg breyting þar sem við metum hefðbundin kvennastörf að verðleikum og þar sem hefðbundin karlastörf, sem geta boðið upp á það, verði fjölskylduvænni. Kynjafræði, þar sem hefðbundnum staðalímyndum um kynin er ögrað, þarf að byrja strax í leikskóla og halda áfram á öllum skólastigum. Nemendur á seinni stigum grunnskóla og í framhaldsskóla þurfa að fá hlutlausa kynningu á mögulegum námsleiðum og starfsvali þar sem reynt er að brjóta upp ójöfn kynjahlutföll sem sækja í iðngreinar. Að lokum myndi ég vilja sjá aukna fræðslu fyrir almenning, bæði um þriðju vaktina svokölluðu og álagið sem fylgir því að sinna henni ofan á launuðu vinnuna. Valdeflandi fræðsla fyrir fólk af öllum kynjum er nauðsynleg til að berjast gegn því ósamræmi í samfélaginu sem stendur jafnrétti fyrir þrifum. Það eitt og sér er ekki nóg til þess að koma á kynjajafnrétti, en allt telur. Höfundur situr í 4. sæti Fjarðalistans – lista félagshyggjufólks í Fjarðabyggð og stundar nám við menntun framhaldsskólakennara með áherslu á kyn og jafnrétti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2022 Fjarðabyggð Jafnréttismál Mest lesið Grindavík lifir Kristín María Birgisdóttir,Dagmar Valsdóttir Skoðun Sósíalistaflokkurinn kaus breytingar Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Grindavík lifir Kristín María Birgisdóttir,Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn kaus breytingar Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson skrifar Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun #blessmeta - önnur grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Sjá meira
Jafnrétti er mér ofarlega í huga öllum stundum. Oft er talað um Ísland sem jafnréttisparadís og við trónum m.a. á toppi Global Gender Gap (GGG) vísisins yfir þau lönd þar sem mesta kynjajafnréttið ríkir í heiminum - en þar er þó aðeins hálf sagan sögð. Rannsóknir hafa sýnt að erfitt sé að mæla jafnrétti og þó að Ísland sitji í efsta sæti GGG erum við t.a.m. í 9. sæti hjá Gender Inequality Index (GII), því aðferðafræðin á bakvið mælingarnar er ekki sú sama. Þar að auki hafa mælingar sem þessar verið gagnrýndar fyrir að sýna of einfalda mynd af jafnrétti, en venjulega er ekki litið til lagalegra réttinda, samfélagslegra viðmiða eða menningarlegra hefða. Hér á Íslandi erum við vissulega nær jafnrétti heldur en mörg önnur lönd, en það er varla mælikvarði sem við viljum una okkur við. Ef við lítum okkur nær hvað kynjajafnréttið varðar eru karlar fleiri en konur í öllum kjörnum Fjarðabyggðar og laun kvenna almennt töluvert lægri en laun karla. Í raun er staðan einna verst á Austurlandi þegar kemur að búferlaflutningum kvenna til höfuðborgarsvæðisins, en konur flytjast frekar á brott og eru ólíklegri til að snúa aftur. Þetta má m.a. skýra með færri valkostum á vinnumarkaði, þar sem aðaláherslan í Fjarðabyggð er á hefðbundnar karlagreinar, sem og hærri launakjörum á höfuðborgarsvæðinu. En hvað þýðir þetta virkilega? Í gagnkynja samböndum er konan mun líklegri til þess að vinna starf sem hentar með uppeldi barnanna því karlmaðurinn ver oftar lengri tíma frá heimilinu og getur þ.a.l. ekki náð í börnin í dagvistun. Konur eru því almennt líklegri til þess að vinna hlutastörf sem leiðir til þess að þær eiga minni möguleika á starfsþróun og eru jafnvel háðar mökum sínum um tekjur. Þær vinna að auki bróðurpartinn af húsverkunum og þriðja vaktin, líka þekkt sem hugræn byrði, sem er nokkurs konar yfirumsjón alls sem fer fram á heimilinu, þ.m.t. umönnun barna og eldri eða veikra ættingja, fellur að langstærstu leyti á herðar kvenna. Þetta þýðir að konur vinna gífurlega mikla ólaunaða vinnu sem er ekki metin til að verðleikum, en áætlanir hafa sýnt að ólaunuð umönnunarvinna gæti talið allt að 50% af þjóðarframleiðslu tekjuhárra landa. Þar sem þessi mikla og mikilvæga vinna sem konur sinna mun oftar er ólaunuð borga konur óhjákvæmilega minna í lífeyrissjóði sem skilar sér svo í mun lægri ellilífeyri seinna á lífsleiðinni, en tölur gefa til kynna að ellilífeyrir kvenna sé oft allt að 50% minni en ellilífeyrir karla. Í dag þýðir þetta aukin hætta fyrir konur á eftirlaunaaldri að lenda undir fátæktarmörkum. Það væri auðvelt að skrifa þetta ójafnvægi kynjanna á persónulegt val hvers og eins - og það er í raun gert í hvert skipti sem bryddað er upp á þessu málefni - en hafa þarf í huga að val hvers og eins mótast af væntingum og mótun samfélagsins. Það er auðvelt að stinga upp á því að konur skelli sér á sjóinn til þess að fá jafnhá laun og karlmenn en annað fyrir þær konur að horfast í augu við samfélagið sem ætlast til þess að þær séu heima með börnunum í stað þess að vera frá heimilinu til lengri tíma. Það sem þarf að eiga sér stað er samfélagsleg breyting þar sem við metum hefðbundin kvennastörf að verðleikum og þar sem hefðbundin karlastörf, sem geta boðið upp á það, verði fjölskylduvænni. Kynjafræði, þar sem hefðbundnum staðalímyndum um kynin er ögrað, þarf að byrja strax í leikskóla og halda áfram á öllum skólastigum. Nemendur á seinni stigum grunnskóla og í framhaldsskóla þurfa að fá hlutlausa kynningu á mögulegum námsleiðum og starfsvali þar sem reynt er að brjóta upp ójöfn kynjahlutföll sem sækja í iðngreinar. Að lokum myndi ég vilja sjá aukna fræðslu fyrir almenning, bæði um þriðju vaktina svokölluðu og álagið sem fylgir því að sinna henni ofan á launuðu vinnuna. Valdeflandi fræðsla fyrir fólk af öllum kynjum er nauðsynleg til að berjast gegn því ósamræmi í samfélaginu sem stendur jafnrétti fyrir þrifum. Það eitt og sér er ekki nóg til þess að koma á kynjajafnrétti, en allt telur. Höfundur situr í 4. sæti Fjarðalistans – lista félagshyggjufólks í Fjarðabyggð og stundar nám við menntun framhaldsskólakennara með áherslu á kyn og jafnrétti.
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun
Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar
Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar
Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun