Þolendur kynferðiofbeldis Sævar Þór Jónsson skrifar 18. október 2021 11:30 Skiptar skoðanir hafa verið uppi um málefni KSÍ og ekki auðvelt að greina rétt frá röngu. Margir kollegar mínir hafa séð sig knúna til að deila skoðunum sínum á málinu og hafa réttilega bent á margar grunnstoðir réttarríkisins. Sem lögmaður deili ég með þeim misjafnri reynslu af málum þar sem skjólstæðingar mínir hafa verið ásakaðir opinberlega um brot sem síðan reyndist ekki fótur fyrir. Ég skil því vel þeirra sjónarmið en þessi rök snerta ekki á rót vandans. Það sem gleymist í þessu er ástæða þess að þolendur kynferðisbrota opinbera ásakanir sínar. Staðreyndin er sú, þrátt fyrir alla vitundarvakninguna, að enn ríkir mikil þöggunarmenning innan samfélagsins um kynferðisbrot. Að stíga fram og skila skömminni, eins og sagt er, er ekki eins auðvelt og stundum er látið í veðri vaka. Það eitt að koma opinberlega fram og viðurkenna að hafa orðið fórnarlamb kynferðisofbeldis er mjög erfitt. Óttinn við útskúfun og ekki vera tekinn trúanlegur. Því miður heyrast enn þessar umkvartanir þolenda um réttarvörslukerfið. Það er ekki lengra síðan en 2018 að lögreglan á höfuðborgarsvæðinu þurfti að viðurkenna mistök við afgreiðslu kæru í kynferðisbroti ungs brotaþola en undirritaður var lögmaður hans. Þolandinn þurfti að líða mikið sinnuleysi af hendi lögreglu við afgreiðslu kæru hans. Það sem kemur mörgum á óvart er að oft eru það þeir sem standa þolandanum næst sem eru minnst undir það búnir að fjalla um og jafnvel viðurkenna kynferðisbrotið. Skömmin er svo greypt í huga og hjörtu fólks og enn er langt í land að breyta því. Þetta er hinn undirliggjandi vandi í samfélaginu og að mínu mati rót vandans í KSÍ málinu. Umræðan hefur snúist óþarflega mikið um að gagnrýna og jafnvel gera lítið úr þeim sem stigið hafa fram í stað þess að reyna að skilja um hvað málið snýst í raun og veru. Þetta endurspeglar því miður samfélag okkar að töluverðu leyti hvað viðkemur kynferðisbrotamálum. Þolendur kynferðisbrota upplifa útilokun og tortyggni, og það á ekki bara við um réttarvörslukerfið heldur á öllum sviðum samfélagsins. Ég hef sjálfur komið opinberlega fram og sagt frá kynferðilegu ofbeldi sem ég varð fyrir í æsku. Það tók mig mjög mörg á að vinna mig út úr því. Það eitt að stíga fram og viðurkenna að maður hafi verið beittur kynferðisofbeldi var mikil þolraun en ekki sú eina. Ég þurfti líka að takast á við fjölskylduna mína sem var í algerri afneitun. Oft eru aðstandendur þolenda þjakaðir af sjálfsásökun og annarri vanlíðan sem tengist slíkri opinberun. En afneitunin byggir líka á úreldum samfélagslegum gildum sem enn eimir mikið af í samfélaginu. En það er þessi afneitun, þessi þöggun og tortryggni sem mætir mörgum þolendum sem ýtir frekar undir þörf þeirra til þess að opinbera brotin enn frekar. Sá sem ekki fær viðurkenningu heima fyrir leitar að henni annars staðar. Það er ekki hægt að horfa áfram hjá þessum staðreyndum. Mikilvægi þess að fjalla um þessi mál hefur ekkert með annarlegar hvatir að gera heldur er tilgangurinn að fá samfélagið í heild sinni til að taka á málum þannig að það skili sér á sem víðustum grunni, innan veggja heimilanna, stofnanna og réttarvörslukerfisins og að fólk taka á málefnum þolenda kynferðisbrota þannig að unnið sé markvisst í málaflokknum en ekki reyna að þagga það niður eða drepa umræðunni á dreif. Ég fór þá leið að skrifa mig frá vandanum og gaf út bók þar sem ég opinberaði mína þrautagöngu. Það var mín leið til þess að saga mín yrði loks viðurkennd. Það kostaði mig útilokun frá eigin fjölskyldu. Var það þess virði eða hefði ég átti hreinlega að bíða með þetta, hlífa mínu fólki? Faðir minn lést án þess að vilja nokkurn tíma ræða þessi mál við mig. Fjölskyldan meinaði mér meira að segja að kveðja hann og presturinn sem jarðsöng vildi ekki skipta sér af þessu og lét þau ráða. Það virtist vera of erfitt fyrir prestinn að virði rétt minn til að fá að vera viðstaddur jarðarför föður míns. Ég mátti heimsækja kistuna í laumi, læðast í felum eins og skítuga barnið. Svarið er auðvitað nei en þetta er dæmi um hvernig það er að vera í samfélagi sem talar um skilning en praktiserar það ekki. Það er því ekki að furða að fólk kom fram opinberlega til að tala um þessi málefni því annars verða engar breytingar og það breytir engu í hvernig réttaríki við lifum. Í Bretalandi hafa verið gerðar rannsóknir um málefni sem snúa að sundrung fjölskyldna og er talið að í Stóra-Bretlandi sé 8% þjóðarinnar eða rúmlega 5 milljónir einstaklinga sem koma frá sundruðum fjölskyldum vegna áfalla innan fjölskyldna, eins og t.d. kynferðisbrota. Eigi sama hlutfall við hér á landi þá eru um 29 þúsund Íslendingar í þessum sporum. Það er því full ástæða til að vekja máls á þessu og leggjast á árarnar til að vinna á þessu tabúi og fordómum sem enn finnast gagnvart þolendum kynferðisbrota. Höfundur er lögmaður/MBA. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sævar Þór Jónsson Kynferðisofbeldi Landsliðsmenn sakaðir um kynferðisofbeldi Mest lesið Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Skoðun Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Skiptar skoðanir hafa verið uppi um málefni KSÍ og ekki auðvelt að greina rétt frá röngu. Margir kollegar mínir hafa séð sig knúna til að deila skoðunum sínum á málinu og hafa réttilega bent á margar grunnstoðir réttarríkisins. Sem lögmaður deili ég með þeim misjafnri reynslu af málum þar sem skjólstæðingar mínir hafa verið ásakaðir opinberlega um brot sem síðan reyndist ekki fótur fyrir. Ég skil því vel þeirra sjónarmið en þessi rök snerta ekki á rót vandans. Það sem gleymist í þessu er ástæða þess að þolendur kynferðisbrota opinbera ásakanir sínar. Staðreyndin er sú, þrátt fyrir alla vitundarvakninguna, að enn ríkir mikil þöggunarmenning innan samfélagsins um kynferðisbrot. Að stíga fram og skila skömminni, eins og sagt er, er ekki eins auðvelt og stundum er látið í veðri vaka. Það eitt að koma opinberlega fram og viðurkenna að hafa orðið fórnarlamb kynferðisofbeldis er mjög erfitt. Óttinn við útskúfun og ekki vera tekinn trúanlegur. Því miður heyrast enn þessar umkvartanir þolenda um réttarvörslukerfið. Það er ekki lengra síðan en 2018 að lögreglan á höfuðborgarsvæðinu þurfti að viðurkenna mistök við afgreiðslu kæru í kynferðisbroti ungs brotaþola en undirritaður var lögmaður hans. Þolandinn þurfti að líða mikið sinnuleysi af hendi lögreglu við afgreiðslu kæru hans. Það sem kemur mörgum á óvart er að oft eru það þeir sem standa þolandanum næst sem eru minnst undir það búnir að fjalla um og jafnvel viðurkenna kynferðisbrotið. Skömmin er svo greypt í huga og hjörtu fólks og enn er langt í land að breyta því. Þetta er hinn undirliggjandi vandi í samfélaginu og að mínu mati rót vandans í KSÍ málinu. Umræðan hefur snúist óþarflega mikið um að gagnrýna og jafnvel gera lítið úr þeim sem stigið hafa fram í stað þess að reyna að skilja um hvað málið snýst í raun og veru. Þetta endurspeglar því miður samfélag okkar að töluverðu leyti hvað viðkemur kynferðisbrotamálum. Þolendur kynferðisbrota upplifa útilokun og tortyggni, og það á ekki bara við um réttarvörslukerfið heldur á öllum sviðum samfélagsins. Ég hef sjálfur komið opinberlega fram og sagt frá kynferðilegu ofbeldi sem ég varð fyrir í æsku. Það tók mig mjög mörg á að vinna mig út úr því. Það eitt að stíga fram og viðurkenna að maður hafi verið beittur kynferðisofbeldi var mikil þolraun en ekki sú eina. Ég þurfti líka að takast á við fjölskylduna mína sem var í algerri afneitun. Oft eru aðstandendur þolenda þjakaðir af sjálfsásökun og annarri vanlíðan sem tengist slíkri opinberun. En afneitunin byggir líka á úreldum samfélagslegum gildum sem enn eimir mikið af í samfélaginu. En það er þessi afneitun, þessi þöggun og tortryggni sem mætir mörgum þolendum sem ýtir frekar undir þörf þeirra til þess að opinbera brotin enn frekar. Sá sem ekki fær viðurkenningu heima fyrir leitar að henni annars staðar. Það er ekki hægt að horfa áfram hjá þessum staðreyndum. Mikilvægi þess að fjalla um þessi mál hefur ekkert með annarlegar hvatir að gera heldur er tilgangurinn að fá samfélagið í heild sinni til að taka á málum þannig að það skili sér á sem víðustum grunni, innan veggja heimilanna, stofnanna og réttarvörslukerfisins og að fólk taka á málefnum þolenda kynferðisbrota þannig að unnið sé markvisst í málaflokknum en ekki reyna að þagga það niður eða drepa umræðunni á dreif. Ég fór þá leið að skrifa mig frá vandanum og gaf út bók þar sem ég opinberaði mína þrautagöngu. Það var mín leið til þess að saga mín yrði loks viðurkennd. Það kostaði mig útilokun frá eigin fjölskyldu. Var það þess virði eða hefði ég átti hreinlega að bíða með þetta, hlífa mínu fólki? Faðir minn lést án þess að vilja nokkurn tíma ræða þessi mál við mig. Fjölskyldan meinaði mér meira að segja að kveðja hann og presturinn sem jarðsöng vildi ekki skipta sér af þessu og lét þau ráða. Það virtist vera of erfitt fyrir prestinn að virði rétt minn til að fá að vera viðstaddur jarðarför föður míns. Ég mátti heimsækja kistuna í laumi, læðast í felum eins og skítuga barnið. Svarið er auðvitað nei en þetta er dæmi um hvernig það er að vera í samfélagi sem talar um skilning en praktiserar það ekki. Það er því ekki að furða að fólk kom fram opinberlega til að tala um þessi málefni því annars verða engar breytingar og það breytir engu í hvernig réttaríki við lifum. Í Bretalandi hafa verið gerðar rannsóknir um málefni sem snúa að sundrung fjölskyldna og er talið að í Stóra-Bretlandi sé 8% þjóðarinnar eða rúmlega 5 milljónir einstaklinga sem koma frá sundruðum fjölskyldum vegna áfalla innan fjölskyldna, eins og t.d. kynferðisbrota. Eigi sama hlutfall við hér á landi þá eru um 29 þúsund Íslendingar í þessum sporum. Það er því full ástæða til að vekja máls á þessu og leggjast á árarnar til að vinna á þessu tabúi og fordómum sem enn finnast gagnvart þolendum kynferðisbrota. Höfundur er lögmaður/MBA.
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun