Þolendur kynferðiofbeldis Sævar Þór Jónsson skrifar 18. október 2021 11:30 Skiptar skoðanir hafa verið uppi um málefni KSÍ og ekki auðvelt að greina rétt frá röngu. Margir kollegar mínir hafa séð sig knúna til að deila skoðunum sínum á málinu og hafa réttilega bent á margar grunnstoðir réttarríkisins. Sem lögmaður deili ég með þeim misjafnri reynslu af málum þar sem skjólstæðingar mínir hafa verið ásakaðir opinberlega um brot sem síðan reyndist ekki fótur fyrir. Ég skil því vel þeirra sjónarmið en þessi rök snerta ekki á rót vandans. Það sem gleymist í þessu er ástæða þess að þolendur kynferðisbrota opinbera ásakanir sínar. Staðreyndin er sú, þrátt fyrir alla vitundarvakninguna, að enn ríkir mikil þöggunarmenning innan samfélagsins um kynferðisbrot. Að stíga fram og skila skömminni, eins og sagt er, er ekki eins auðvelt og stundum er látið í veðri vaka. Það eitt að koma opinberlega fram og viðurkenna að hafa orðið fórnarlamb kynferðisofbeldis er mjög erfitt. Óttinn við útskúfun og ekki vera tekinn trúanlegur. Því miður heyrast enn þessar umkvartanir þolenda um réttarvörslukerfið. Það er ekki lengra síðan en 2018 að lögreglan á höfuðborgarsvæðinu þurfti að viðurkenna mistök við afgreiðslu kæru í kynferðisbroti ungs brotaþola en undirritaður var lögmaður hans. Þolandinn þurfti að líða mikið sinnuleysi af hendi lögreglu við afgreiðslu kæru hans. Það sem kemur mörgum á óvart er að oft eru það þeir sem standa þolandanum næst sem eru minnst undir það búnir að fjalla um og jafnvel viðurkenna kynferðisbrotið. Skömmin er svo greypt í huga og hjörtu fólks og enn er langt í land að breyta því. Þetta er hinn undirliggjandi vandi í samfélaginu og að mínu mati rót vandans í KSÍ málinu. Umræðan hefur snúist óþarflega mikið um að gagnrýna og jafnvel gera lítið úr þeim sem stigið hafa fram í stað þess að reyna að skilja um hvað málið snýst í raun og veru. Þetta endurspeglar því miður samfélag okkar að töluverðu leyti hvað viðkemur kynferðisbrotamálum. Þolendur kynferðisbrota upplifa útilokun og tortyggni, og það á ekki bara við um réttarvörslukerfið heldur á öllum sviðum samfélagsins. Ég hef sjálfur komið opinberlega fram og sagt frá kynferðilegu ofbeldi sem ég varð fyrir í æsku. Það tók mig mjög mörg á að vinna mig út úr því. Það eitt að stíga fram og viðurkenna að maður hafi verið beittur kynferðisofbeldi var mikil þolraun en ekki sú eina. Ég þurfti líka að takast á við fjölskylduna mína sem var í algerri afneitun. Oft eru aðstandendur þolenda þjakaðir af sjálfsásökun og annarri vanlíðan sem tengist slíkri opinberun. En afneitunin byggir líka á úreldum samfélagslegum gildum sem enn eimir mikið af í samfélaginu. En það er þessi afneitun, þessi þöggun og tortryggni sem mætir mörgum þolendum sem ýtir frekar undir þörf þeirra til þess að opinbera brotin enn frekar. Sá sem ekki fær viðurkenningu heima fyrir leitar að henni annars staðar. Það er ekki hægt að horfa áfram hjá þessum staðreyndum. Mikilvægi þess að fjalla um þessi mál hefur ekkert með annarlegar hvatir að gera heldur er tilgangurinn að fá samfélagið í heild sinni til að taka á málum þannig að það skili sér á sem víðustum grunni, innan veggja heimilanna, stofnanna og réttarvörslukerfisins og að fólk taka á málefnum þolenda kynferðisbrota þannig að unnið sé markvisst í málaflokknum en ekki reyna að þagga það niður eða drepa umræðunni á dreif. Ég fór þá leið að skrifa mig frá vandanum og gaf út bók þar sem ég opinberaði mína þrautagöngu. Það var mín leið til þess að saga mín yrði loks viðurkennd. Það kostaði mig útilokun frá eigin fjölskyldu. Var það þess virði eða hefði ég átti hreinlega að bíða með þetta, hlífa mínu fólki? Faðir minn lést án þess að vilja nokkurn tíma ræða þessi mál við mig. Fjölskyldan meinaði mér meira að segja að kveðja hann og presturinn sem jarðsöng vildi ekki skipta sér af þessu og lét þau ráða. Það virtist vera of erfitt fyrir prestinn að virði rétt minn til að fá að vera viðstaddur jarðarför föður míns. Ég mátti heimsækja kistuna í laumi, læðast í felum eins og skítuga barnið. Svarið er auðvitað nei en þetta er dæmi um hvernig það er að vera í samfélagi sem talar um skilning en praktiserar það ekki. Það er því ekki að furða að fólk kom fram opinberlega til að tala um þessi málefni því annars verða engar breytingar og það breytir engu í hvernig réttaríki við lifum. Í Bretalandi hafa verið gerðar rannsóknir um málefni sem snúa að sundrung fjölskyldna og er talið að í Stóra-Bretlandi sé 8% þjóðarinnar eða rúmlega 5 milljónir einstaklinga sem koma frá sundruðum fjölskyldum vegna áfalla innan fjölskyldna, eins og t.d. kynferðisbrota. Eigi sama hlutfall við hér á landi þá eru um 29 þúsund Íslendingar í þessum sporum. Það er því full ástæða til að vekja máls á þessu og leggjast á árarnar til að vinna á þessu tabúi og fordómum sem enn finnast gagnvart þolendum kynferðisbrota. Höfundur er lögmaður/MBA. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sævar Þór Jónsson Kynferðisofbeldi Landsliðsmenn sakaðir um kynferðisofbeldi Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Eldri borgarar fá lítið út úr kjarasamningunum Kári Jónasson Skoðun Hvítþvottur á fótboltavellinum – leikur Íslands við Ísrael í undankeppni EM 2024 Hrönn G. Guðmundsdóttir Skoðun Austurgata 10 - blm. í góðri trú blekktir? - Ærumeiðandi dylgjur leigjanda Árni Stefán Árnason Skoðun Ráðherra sem fer þvert á vilja Alþingis Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Eyjólfur Ármannsson,Guðmundur Ingi Kristinsson,Inga Sæland,Jakob Frímann Magnússon,Tómas A. Tómasson Skoðun Að skoða meira inn í sumar ástæður misnotkunar Matthildur Björnsdóttir Skoðun Opið bréf til Heru Bjarkar Anna Tómasdóttir,Margrét Manda Jónsdóttir,Marta Jóns Hjördísardóttir Skoðun Þreytandi grænþvottur Birgitta Stefánsdóttir Skoðun Hvað tökum við með okkur? Magnús Bergmann Skoðun „Við áttum aldrei möguleika“ Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Að skoða meira inn í sumar ástæður misnotkunar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Fundur NAMMCO í vikunni Micah Garen skrifar Skoðun Hvítþvottur á fótboltavellinum – leikur Íslands við Ísrael í undankeppni EM 2024 Hrönn G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Leiðin að bílprófinu Þuríður B. Ægisdóttir skrifar Skoðun Draumalandið Luxemburg og íslenskir jafnaðarmenn - þriðji hluti Ólafur Sveinsson skrifar Skoðun Austurgata 10 - blm. í góðri trú blekktir? - Ærumeiðandi dylgjur leigjanda Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun V. Sköpunarsaga þjóðsögu –Guðmundarmálið skyndilega skellt á borð Hafþór S. Ciesielski skrifar Skoðun Forsendur krafna um íslenskukunnáttu Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Eldri borgarar fá lítið út úr kjarasamningunum Kári Jónasson skrifar Skoðun Hræðsla er hjálplegur þjónn, en hræðilegt yfirvald Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun „Kvótasetning grásleppu snýst um að tryggja arðsemi“? Örn Pálsson skrifar Skoðun Hvað tökum við með okkur? Magnús Bergmann skrifar Skoðun Þreytandi grænþvottur Birgitta Stefánsdóttir skrifar Skoðun Ráðherra sem fer þvert á vilja Alþingis Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Eyjólfur Ármannsson,Guðmundur Ingi Kristinsson,Inga Sæland,Jakob Frímann Magnússon,Tómas A. Tómasson skrifar Skoðun Hvað á ég að gera? Rannveig Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Íslenskur matur Bjarni Jónsson skrifar Skoðun „Við áttum aldrei möguleika“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lán úr óláni Ísleifur Arnórsson skrifar Skoðun Síðasta kynslóðin! Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Að læra íslensku til að finnast þú vera hluti af samfélaginu Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Virði lýðræðis Sigríður Hrund Pétursdóttir skrifar Skoðun Ójöfnuður - andhverfa lýðræðis Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Mars er mánuður árvekni um ristilkrabbamein Agnes Smáradóttir,Sigurdís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Norræna módelið og framtíð lýðræðis Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Frelsi og fjárhagslegt öryggi ungbarnafjölskyldna Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Sigurbogi Dagbjört Ósk Steindórsdóttir skrifar Skoðun Er hækkun húsnæðisbóta á óregluvæddum leigumarkaði heimska eða meðvitaður stuðningur við eignafólk? Guðmundur Hrafn Arngrímsson skrifar Skoðun Af hverju er útspil SA um verkbann alvarlegt fyrir þig? Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Jarðgöng sem gagnast Benedikt Vilhjálmsson Warén skrifar Sjá meira
Skiptar skoðanir hafa verið uppi um málefni KSÍ og ekki auðvelt að greina rétt frá röngu. Margir kollegar mínir hafa séð sig knúna til að deila skoðunum sínum á málinu og hafa réttilega bent á margar grunnstoðir réttarríkisins. Sem lögmaður deili ég með þeim misjafnri reynslu af málum þar sem skjólstæðingar mínir hafa verið ásakaðir opinberlega um brot sem síðan reyndist ekki fótur fyrir. Ég skil því vel þeirra sjónarmið en þessi rök snerta ekki á rót vandans. Það sem gleymist í þessu er ástæða þess að þolendur kynferðisbrota opinbera ásakanir sínar. Staðreyndin er sú, þrátt fyrir alla vitundarvakninguna, að enn ríkir mikil þöggunarmenning innan samfélagsins um kynferðisbrot. Að stíga fram og skila skömminni, eins og sagt er, er ekki eins auðvelt og stundum er látið í veðri vaka. Það eitt að koma opinberlega fram og viðurkenna að hafa orðið fórnarlamb kynferðisofbeldis er mjög erfitt. Óttinn við útskúfun og ekki vera tekinn trúanlegur. Því miður heyrast enn þessar umkvartanir þolenda um réttarvörslukerfið. Það er ekki lengra síðan en 2018 að lögreglan á höfuðborgarsvæðinu þurfti að viðurkenna mistök við afgreiðslu kæru í kynferðisbroti ungs brotaþola en undirritaður var lögmaður hans. Þolandinn þurfti að líða mikið sinnuleysi af hendi lögreglu við afgreiðslu kæru hans. Það sem kemur mörgum á óvart er að oft eru það þeir sem standa þolandanum næst sem eru minnst undir það búnir að fjalla um og jafnvel viðurkenna kynferðisbrotið. Skömmin er svo greypt í huga og hjörtu fólks og enn er langt í land að breyta því. Þetta er hinn undirliggjandi vandi í samfélaginu og að mínu mati rót vandans í KSÍ málinu. Umræðan hefur snúist óþarflega mikið um að gagnrýna og jafnvel gera lítið úr þeim sem stigið hafa fram í stað þess að reyna að skilja um hvað málið snýst í raun og veru. Þetta endurspeglar því miður samfélag okkar að töluverðu leyti hvað viðkemur kynferðisbrotamálum. Þolendur kynferðisbrota upplifa útilokun og tortyggni, og það á ekki bara við um réttarvörslukerfið heldur á öllum sviðum samfélagsins. Ég hef sjálfur komið opinberlega fram og sagt frá kynferðilegu ofbeldi sem ég varð fyrir í æsku. Það tók mig mjög mörg á að vinna mig út úr því. Það eitt að stíga fram og viðurkenna að maður hafi verið beittur kynferðisofbeldi var mikil þolraun en ekki sú eina. Ég þurfti líka að takast á við fjölskylduna mína sem var í algerri afneitun. Oft eru aðstandendur þolenda þjakaðir af sjálfsásökun og annarri vanlíðan sem tengist slíkri opinberun. En afneitunin byggir líka á úreldum samfélagslegum gildum sem enn eimir mikið af í samfélaginu. En það er þessi afneitun, þessi þöggun og tortryggni sem mætir mörgum þolendum sem ýtir frekar undir þörf þeirra til þess að opinbera brotin enn frekar. Sá sem ekki fær viðurkenningu heima fyrir leitar að henni annars staðar. Það er ekki hægt að horfa áfram hjá þessum staðreyndum. Mikilvægi þess að fjalla um þessi mál hefur ekkert með annarlegar hvatir að gera heldur er tilgangurinn að fá samfélagið í heild sinni til að taka á málum þannig að það skili sér á sem víðustum grunni, innan veggja heimilanna, stofnanna og réttarvörslukerfisins og að fólk taka á málefnum þolenda kynferðisbrota þannig að unnið sé markvisst í málaflokknum en ekki reyna að þagga það niður eða drepa umræðunni á dreif. Ég fór þá leið að skrifa mig frá vandanum og gaf út bók þar sem ég opinberaði mína þrautagöngu. Það var mín leið til þess að saga mín yrði loks viðurkennd. Það kostaði mig útilokun frá eigin fjölskyldu. Var það þess virði eða hefði ég átti hreinlega að bíða með þetta, hlífa mínu fólki? Faðir minn lést án þess að vilja nokkurn tíma ræða þessi mál við mig. Fjölskyldan meinaði mér meira að segja að kveðja hann og presturinn sem jarðsöng vildi ekki skipta sér af þessu og lét þau ráða. Það virtist vera of erfitt fyrir prestinn að virði rétt minn til að fá að vera viðstaddur jarðarför föður míns. Ég mátti heimsækja kistuna í laumi, læðast í felum eins og skítuga barnið. Svarið er auðvitað nei en þetta er dæmi um hvernig það er að vera í samfélagi sem talar um skilning en praktiserar það ekki. Það er því ekki að furða að fólk kom fram opinberlega til að tala um þessi málefni því annars verða engar breytingar og það breytir engu í hvernig réttaríki við lifum. Í Bretalandi hafa verið gerðar rannsóknir um málefni sem snúa að sundrung fjölskyldna og er talið að í Stóra-Bretlandi sé 8% þjóðarinnar eða rúmlega 5 milljónir einstaklinga sem koma frá sundruðum fjölskyldum vegna áfalla innan fjölskyldna, eins og t.d. kynferðisbrota. Eigi sama hlutfall við hér á landi þá eru um 29 þúsund Íslendingar í þessum sporum. Það er því full ástæða til að vekja máls á þessu og leggjast á árarnar til að vinna á þessu tabúi og fordómum sem enn finnast gagnvart þolendum kynferðisbrota. Höfundur er lögmaður/MBA.
Hvítþvottur á fótboltavellinum – leikur Íslands við Ísrael í undankeppni EM 2024 Hrönn G. Guðmundsdóttir Skoðun
Austurgata 10 - blm. í góðri trú blekktir? - Ærumeiðandi dylgjur leigjanda Árni Stefán Árnason Skoðun
Ráðherra sem fer þvert á vilja Alþingis Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Eyjólfur Ármannsson,Guðmundur Ingi Kristinsson,Inga Sæland,Jakob Frímann Magnússon,Tómas A. Tómasson Skoðun
Opið bréf til Heru Bjarkar Anna Tómasdóttir,Margrét Manda Jónsdóttir,Marta Jóns Hjördísardóttir Skoðun
Skoðun Hvítþvottur á fótboltavellinum – leikur Íslands við Ísrael í undankeppni EM 2024 Hrönn G. Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Austurgata 10 - blm. í góðri trú blekktir? - Ærumeiðandi dylgjur leigjanda Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun V. Sköpunarsaga þjóðsögu –Guðmundarmálið skyndilega skellt á borð Hafþór S. Ciesielski skrifar
Skoðun Ráðherra sem fer þvert á vilja Alþingis Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Eyjólfur Ármannsson,Guðmundur Ingi Kristinsson,Inga Sæland,Jakob Frímann Magnússon,Tómas A. Tómasson skrifar
Skoðun Er hækkun húsnæðisbóta á óregluvæddum leigumarkaði heimska eða meðvitaður stuðningur við eignafólk? Guðmundur Hrafn Arngrímsson skrifar
Hvítþvottur á fótboltavellinum – leikur Íslands við Ísrael í undankeppni EM 2024 Hrönn G. Guðmundsdóttir Skoðun
Austurgata 10 - blm. í góðri trú blekktir? - Ærumeiðandi dylgjur leigjanda Árni Stefán Árnason Skoðun
Ráðherra sem fer þvert á vilja Alþingis Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Eyjólfur Ármannsson,Guðmundur Ingi Kristinsson,Inga Sæland,Jakob Frímann Magnússon,Tómas A. Tómasson Skoðun
Opið bréf til Heru Bjarkar Anna Tómasdóttir,Margrét Manda Jónsdóttir,Marta Jóns Hjördísardóttir Skoðun