Fimm ástæður fyrir að endurtaka kosningarnar í heild sinni Katrín Oddsdóttir skrifar 30. september 2021 11:00 1. Eins og fram kom í fréttum í gær hefur Mannréttindadómstóllinn þegar komist að því að kerfi þar sem þingmenn úskurði sjálfir um lögmæti kjörs síns standist ekki 3. grein I. viðauka við lögfestan Mannréttindasáttmála Evrópu. Greinin ber heitið: "Réttur til frjálsra kosninga" og í fyrra fékk Belgía á baukinn fyrir sams konar brot og það sem fyrirhugað er hér heima. Það að halda áfram þessari hröðu feygðarför í átt að broti á Mannréttindasáttmála Evrópu er afleitt. Miðað við það sem ég hef séð af skrifum lögmannsins Magnúsar Norðdahl sýnist ljóst að hann ætlar með málið alla leið, ef fram fer sem horfir. Eftir Landsréttar-auðmýkinguna í fyrra, er ömurlegt að hugsa til þess að Ísland fái annan alþjóðlegan skell fyrir að geta ekki uppfyllt kröfur réttarríkisins. Spyrja þarf strax hvernig Alþingi ætli sér að bregðast við þegar Mannréttindadómstóllinn segir það sitja í skjóli ólögmætis? 2. Sú staðreynd að Alþingi hafi hunsað niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslu um nýja stjórnarskrá í níu ár, eykur á alvarleika brotsins gegn Mannréttindasáttmálanum sem er í uppsiglingu. Þjóðin er stjórnarskrárgjafinn samkvæmt fræðigreininni stjórnskipunarrétti. Ef farið hefði verið eftir þjóðaratkvæðagreiðslunni og nýja stjórnarskráin lögð til grundvallar sem stjórnarskrá Íslands væri það ekki verkefni Alþingis að ákveða hvort það sjálft væri rétt kjörið. Auk þess myndi vera hægt að skjóta niðurstöðu um lögmæti kosninga til dómstóla samkvæmt nýju stjórnarskránni en það er ekki hægt í dag. Með aðgerðaleysi sínu á stjórnarskrárbreytingum hefur Alþingi því haldið óhóflegum og óeðlilegum völdum sínum í þessu tilliti, þvert á vilja stjórnarskrárgjafans. 3. Báðar talningar í Norðvesturkjördæmi eru ónýtar því of mikill vafi leikur á því að þær séu hvor um sig réttar. Þetta þýðir að mínu mati að eina færa leiðin er að kjósa aftur í þessu kjördæmi, þannig að við erum hvort sem er að leggja af stað í nýjar kosningar með fyrirsjáanlegum töfum á að fullt og starfhæft Alþingi komi saman. 4. Brot á kosningalögum einskorðast ekki við þetta kjördæmi. Því miður. Eins og Jón Þór Ólafsson, fyrrverandi þingmaður, hefur sagt frá opinberlega voru innsigli rofin á utankjörfundaratkvæðum í Reykjavík mörgum dögum fyrir kjörfund sem er óheimilt. Atkvæðin voru geymd í innsigluðum herbergjum í Reykjavík og Kópvogi en innsiglin voru rofin áður en eftirlitsmaður kom í hús, sem gerir innsiglunina merkingarlausa. Enn alvarlegri er eftirfarandi staðreynd sem fram kom í frétt Rúv um málið í gær: "Allur gangur virðist þó hafa verið á því hjá yfirkjörstjórnum hvort atkvæði voru innsigluð á meðan þær hvíldu sig eftir að hafa skilað af sér lokatölum til fjölmiðla." Með öðrum orðum var hið ólögmæta vinnulag sem viðhaft var í Norðvesturkjördæmi ekki einsdæmi. Við þetta bætist að fatlað fólk fékk ekki leynilega kosningu þar sem ekki voru tjöld fyrir kjörklefum ætluðum þeim á að minnsta kosti þremur kjörstöðum. Margir aðrir vankantar hafa verið viðraðir á kosningunum sem ganga gegn lögum. Við eigum eitt skýrt og nýlegt fordæmi um ógildingu kosningar vegna slíkra formgalla sem var ákvörðun Hæstaréttar um ógildingu stjórnlagaþingskosninganna árið 2011. Það fordæmi hlýtur að eiga við hér. 5. Óheppilegar aðgerðir Landskjörstjórnar. Nú hefur komið í ljós að Ingi Tryggvason hóf sína umdeildu endurtalningu í Borgarnesi í kjölfar þess að Kristín Edwald formaður Landskjörstjórnar hafði við hann samband með ábendingu um það að mjótt væri á munum. Ég átta mig ekki á hvort Kristínu hefur hreinlega grunað að talningu í Borgarnesi væri svona ábótavant eða hvað henni gekk annars til með ábendingunni. Ekki liggur fyrir að sams konar ábending hafi farið til Suðurkjördæmis þar sem einnig var mjótt á munum. Þessi afskipti finnast mér mjög óheppileg og undarlegt hvers vegna fjölmiðlar hafa ekki hoggið meira eftir ástæðu þeirra. Þegar Landskjörstjórn kallar svo á skýrslur um framkvæmd kosninga úr öllum kjördæmum tryggir hún ekki að umboðsmenn flokka, sem eru formlegir eftirlitsmenn með kosningunum, fái aðkomu né aðgang að þeim skýrslum sem frá kjörstjórnum koma. Það er einkennilegt að hafa þá sem eftirlitsskyldu bera ekki með í slíku verkefni.Að hætti hinnar séríslensku leyndarhyggju varðist svo Landskjörstjórn fimlega efnislegum útskýringum á afstöðu sinni þegar fjölmiðlar reyndu að varpa ljósi á nákvæmlega hvers vegna hún hefði komist að þeirri niðurstöður að ekki hefði borist staðfesting frá yfirkjörstjórn Norðvesturkjördæmis um fullnægjandi meðferð kjörgagna. Nú situr svo Landskjörstjórn uppi með það verkefni að velja hvor fimmmeningahópurinn sest á þing þar sem ákvörðunum lögmæti kosninganna verður svo tekin. Þannig er Landskjörstjórn komin ansi mörgum megin borðsins finnst mér. *** Það að grafa undan trausti almennings á kosningaframkvæmd er alvarlegur hlutur að mínu mati. Öll opinber kerfi hvíla jú fyrst og fremst á trausti. Hins vegar er hreinskilni forsenda trausts og þess vegna verðum við að hafa hugrekki til að horfast í augu við þessa alvarlegu stöðu sem upp er komin og íhuga alvarlega hvort það sé ekki happasælast fyrir okkur sem þjóð að endurtaka hreinlega alþingiskosningarnar í heild sinni. Mín tilfinning er sú að annars muni þessi deila vinda upp á sig út í hið óendanlega, okkur öllum og lýðræðinu okkar til ills. Höfundur er lögfræðingur og formaður Stjórnarskrárfélagsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Katrín Oddsdóttir Skoðun: Kosningar 2021 Alþingiskosningar 2021 Stjórnarskrá Endurtalning í Norðvesturkjördæmi Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Kjósum Helgu Þórisdóttur Ragnheiður Stefánsdóttir Skoðun Má brjóta lög? Sigríður Ólafsdóttir Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir Skoðun Framtíð Dalanna heillar Garðar Freyr Vilhjálmsson Skoðun Að skilja íslenskt félagslegt viðmið Valerio Gargiulo Skoðun #Katrín er minn forseti Elín Hirst Skoðun Öryggisógnir í breyttum heimi Jóhann Friðrik Friðriksson Skoðun Af hverju Helgu Þórisdóttur? Haukur Arnþórsson Skoðun Skapandi ónákvæmni tveggja hagfræðinga Sirrý Hallgrímsdóttir Skoðun Traust og gagnsæi Halldór Auðar Svansson Skoðun Skoðun Skoðun #Katrín er minn forseti Elín Hirst skrifar Skoðun Svart er það og yfirgangur mikill Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Um sjálfstæði þjóðar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Skapandi ónákvæmni tveggja hagfræðinga Sirrý Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Af hverju Helgu Þórisdóttur? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Kjósum Helgu Þórisdóttur Ragnheiður Stefánsdóttir skrifar Skoðun Má brjóta lög? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Að skilja íslenskt félagslegt viðmið Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Traust og gagnsæi Halldór Auðar Svansson skrifar Skoðun Framtíð Dalanna heillar Garðar Freyr Vilhjálmsson skrifar Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir skrifar Skoðun Öryggisógnir í breyttum heimi Jóhann Friðrik Friðriksson skrifar Skoðun Höfnum óeðlilegri hagnýtingu sjálfboðaliða Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Að skilja faglega Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Farsæl hagræðing í kjötiðnaði innan ramma samkeppnislaga Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands – horfum til framtíðar Egill Steinar Ágústsson skrifar Skoðun Er of mikill hiti í hleðslunni hjá þér? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Varnargarðar utan um fólkið í Grindavík Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Meiri pening, takk Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Gervigreind og máttur tungumálsins Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Sameinum 2. og 3. deild karla í knattspyrnu Bergvin Oddsson skrifar Skoðun Skynsamlegt að selja Íslandsbanka Teitur Björn Einarsson skrifar Skoðun Gleymdu börnin Kolbrún Pálsdóttir skrifar Skoðun Vinstri gráir Yngvi Óttarsson skrifar Sjá meira
1. Eins og fram kom í fréttum í gær hefur Mannréttindadómstóllinn þegar komist að því að kerfi þar sem þingmenn úskurði sjálfir um lögmæti kjörs síns standist ekki 3. grein I. viðauka við lögfestan Mannréttindasáttmála Evrópu. Greinin ber heitið: "Réttur til frjálsra kosninga" og í fyrra fékk Belgía á baukinn fyrir sams konar brot og það sem fyrirhugað er hér heima. Það að halda áfram þessari hröðu feygðarför í átt að broti á Mannréttindasáttmála Evrópu er afleitt. Miðað við það sem ég hef séð af skrifum lögmannsins Magnúsar Norðdahl sýnist ljóst að hann ætlar með málið alla leið, ef fram fer sem horfir. Eftir Landsréttar-auðmýkinguna í fyrra, er ömurlegt að hugsa til þess að Ísland fái annan alþjóðlegan skell fyrir að geta ekki uppfyllt kröfur réttarríkisins. Spyrja þarf strax hvernig Alþingi ætli sér að bregðast við þegar Mannréttindadómstóllinn segir það sitja í skjóli ólögmætis? 2. Sú staðreynd að Alþingi hafi hunsað niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslu um nýja stjórnarskrá í níu ár, eykur á alvarleika brotsins gegn Mannréttindasáttmálanum sem er í uppsiglingu. Þjóðin er stjórnarskrárgjafinn samkvæmt fræðigreininni stjórnskipunarrétti. Ef farið hefði verið eftir þjóðaratkvæðagreiðslunni og nýja stjórnarskráin lögð til grundvallar sem stjórnarskrá Íslands væri það ekki verkefni Alþingis að ákveða hvort það sjálft væri rétt kjörið. Auk þess myndi vera hægt að skjóta niðurstöðu um lögmæti kosninga til dómstóla samkvæmt nýju stjórnarskránni en það er ekki hægt í dag. Með aðgerðaleysi sínu á stjórnarskrárbreytingum hefur Alþingi því haldið óhóflegum og óeðlilegum völdum sínum í þessu tilliti, þvert á vilja stjórnarskrárgjafans. 3. Báðar talningar í Norðvesturkjördæmi eru ónýtar því of mikill vafi leikur á því að þær séu hvor um sig réttar. Þetta þýðir að mínu mati að eina færa leiðin er að kjósa aftur í þessu kjördæmi, þannig að við erum hvort sem er að leggja af stað í nýjar kosningar með fyrirsjáanlegum töfum á að fullt og starfhæft Alþingi komi saman. 4. Brot á kosningalögum einskorðast ekki við þetta kjördæmi. Því miður. Eins og Jón Þór Ólafsson, fyrrverandi þingmaður, hefur sagt frá opinberlega voru innsigli rofin á utankjörfundaratkvæðum í Reykjavík mörgum dögum fyrir kjörfund sem er óheimilt. Atkvæðin voru geymd í innsigluðum herbergjum í Reykjavík og Kópvogi en innsiglin voru rofin áður en eftirlitsmaður kom í hús, sem gerir innsiglunina merkingarlausa. Enn alvarlegri er eftirfarandi staðreynd sem fram kom í frétt Rúv um málið í gær: "Allur gangur virðist þó hafa verið á því hjá yfirkjörstjórnum hvort atkvæði voru innsigluð á meðan þær hvíldu sig eftir að hafa skilað af sér lokatölum til fjölmiðla." Með öðrum orðum var hið ólögmæta vinnulag sem viðhaft var í Norðvesturkjördæmi ekki einsdæmi. Við þetta bætist að fatlað fólk fékk ekki leynilega kosningu þar sem ekki voru tjöld fyrir kjörklefum ætluðum þeim á að minnsta kosti þremur kjörstöðum. Margir aðrir vankantar hafa verið viðraðir á kosningunum sem ganga gegn lögum. Við eigum eitt skýrt og nýlegt fordæmi um ógildingu kosningar vegna slíkra formgalla sem var ákvörðun Hæstaréttar um ógildingu stjórnlagaþingskosninganna árið 2011. Það fordæmi hlýtur að eiga við hér. 5. Óheppilegar aðgerðir Landskjörstjórnar. Nú hefur komið í ljós að Ingi Tryggvason hóf sína umdeildu endurtalningu í Borgarnesi í kjölfar þess að Kristín Edwald formaður Landskjörstjórnar hafði við hann samband með ábendingu um það að mjótt væri á munum. Ég átta mig ekki á hvort Kristínu hefur hreinlega grunað að talningu í Borgarnesi væri svona ábótavant eða hvað henni gekk annars til með ábendingunni. Ekki liggur fyrir að sams konar ábending hafi farið til Suðurkjördæmis þar sem einnig var mjótt á munum. Þessi afskipti finnast mér mjög óheppileg og undarlegt hvers vegna fjölmiðlar hafa ekki hoggið meira eftir ástæðu þeirra. Þegar Landskjörstjórn kallar svo á skýrslur um framkvæmd kosninga úr öllum kjördæmum tryggir hún ekki að umboðsmenn flokka, sem eru formlegir eftirlitsmenn með kosningunum, fái aðkomu né aðgang að þeim skýrslum sem frá kjörstjórnum koma. Það er einkennilegt að hafa þá sem eftirlitsskyldu bera ekki með í slíku verkefni.Að hætti hinnar séríslensku leyndarhyggju varðist svo Landskjörstjórn fimlega efnislegum útskýringum á afstöðu sinni þegar fjölmiðlar reyndu að varpa ljósi á nákvæmlega hvers vegna hún hefði komist að þeirri niðurstöður að ekki hefði borist staðfesting frá yfirkjörstjórn Norðvesturkjördæmis um fullnægjandi meðferð kjörgagna. Nú situr svo Landskjörstjórn uppi með það verkefni að velja hvor fimmmeningahópurinn sest á þing þar sem ákvörðunum lögmæti kosninganna verður svo tekin. Þannig er Landskjörstjórn komin ansi mörgum megin borðsins finnst mér. *** Það að grafa undan trausti almennings á kosningaframkvæmd er alvarlegur hlutur að mínu mati. Öll opinber kerfi hvíla jú fyrst og fremst á trausti. Hins vegar er hreinskilni forsenda trausts og þess vegna verðum við að hafa hugrekki til að horfast í augu við þessa alvarlegu stöðu sem upp er komin og íhuga alvarlega hvort það sé ekki happasælast fyrir okkur sem þjóð að endurtaka hreinlega alþingiskosningarnar í heild sinni. Mín tilfinning er sú að annars muni þessi deila vinda upp á sig út í hið óendanlega, okkur öllum og lýðræðinu okkar til ills. Höfundur er lögfræðingur og formaður Stjórnarskrárfélagsins.
Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir Skoðun
Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar
Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar
Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir Skoðun