Samningar um læknisþjónustu Reynir Arngrímsson skrifar 15. mars 2021 13:01 Það er alkunna að læknar hafa verið ötulir talsmenn og forystumenn þeirrar stöðugu uppbyggingar heilbrigðiskerfisins á Íslandi sem verið hefur síðustu áratugi. Íslenskt heilbrigðiskerfi er þekkt fyrir fagmennsku í fremstu röð og öfluga læknisþjónustu eins og samanburður við önnur lönd sýnir. Læknar eiga ekki síst þátt í þeirri framþróun og nýsköpun kerfisins, sem heldur starfseminni gangandi. Því er þó ekki að leyna og er áhyggjuefni að áhrif lækna á ákvarðanatöku innan heilbrigðiskerfisins og stofnanna þess hafa farið minnkandi á sl. árum. Þess sjást víða merki í kerfinu. Það bitnar á sjúklingum þegar nálgun og sjónarmiðum lækna í skipulagningu og stjórnun er ýtt til hliðar. Of lengi var ekki hlustað á ítrekaðar ábendingar lækna um hættu sem stafaði af því að draga saman fjárveitingar til innviða kerfisins. Má þess sjá m.a. merki í viðvarandi biðlistum eftir ýmsum tegundum aðgerða, eins og bæklunaraðgerða sem og hjúkrunarrýmum fyrir aldraða. Um tíma lenti Ísland innan OECD landanna í næst neðsta sæti og hefur lengi varið lægra hlutfalli af þjóðarframleiðslunni til reksturs en frændþjóðir okkar þrátt fyrir ítrekuð varnaðarorð lækna. Ómálefnalegar dylgjur Nú virðist ætlunin að gera starfsemi lækna í sjálfstæðum rekstri enn einu sinni að pólitísku bitbeini í aðdraganda kosninga til Alþingis. Umfjöllun sjónvarpsþáttarins Kveiks fimmtudaginn 11. mars sl. var þessu marki brennd. Fram eru settar órökstuddar ásakanir um meint misferli fremur en að horfa til þess faglega metnaðar sem einkennir læknastéttina og störf þeirra. Dregin eru fram einstök mál samhengislaust og án nokkurra tilrauna til að tengja við umfang starfsemi og greiðslur fyrir þjónustu og dylgja þannig um óheillindi læknastéttarinnar í heild hérlendis og erlendis. Markmiðið slíks málflutnings virðist vera að rýra með öllum tiltækum meðölum það trausta samband sem myndast hefur á milli lækna og sjúklinga í gegnum tíðina og gera þá og starfsemi þeirra tortryggilega með tilvísunum í fjárhagslega hagsmuni fremur en trausta faglega þjónustu. Með því að beina spjótum að þessum þjónustuþætti opinbera heilbrigðiskerfisins, sem hefur verið í höndum sjálfstætt starfandi einstaklinga og almenn ánægja, friður og samstaða hefur ríkt um er verið að draga fjöður yfir þann raunverulega vanda sem að heilbrigðiskerfinu steðjar sem er skert aðgengi sjúkratryggðra að margvíslegri þjónustu, mönnunarvanda, slæmu starfsumhverfi heilbrigðisstarfsfólks og vanrækslu á viðhaldi og uppbyggingu húsnæðis um árabil. Læknar standa fyrir stöðugleika í heilbrigðiskerfinu og vilja tryggja hagsmuni sjúklinga með opninni og aðgengilegri faglegri þjónustu byggða á gagnreyndum vísindum og traustri reynslu. Fagleg og hagkvæm þjónusta Umfang starfsemi sjálfstætt starfandi lækna er vissulega umtalsverð eða um 500.000 sjúklingakomur á ári á læknastofur þeirra, fyrst og fremst samkvæmt tilvísunum frá heilsugæslu, heilbrigðisstofnunum og sjúkrahúsum þó ekki megi heldur vanmeta mikilvægi valfrelsis sjúklinganna sjálfra til að leita sér þjónustuaðila þegar kemur að læknisþjónustu. Læknar leggja áherslu á mikilvægi að sjúkratryggingarétturinn sé áfram skilgreindur út frá þörfum sjúklinga, notenda þessarar þjónustu og að fjármagn fylgi sjúklingum þangað sem þeir vilja leita þessarar þjónustu. Kostnaður vegna þessarar umfangsmiklu þjónustu sérgreinalækna er ekki mikill ef allt er skoðað. Hún er hagkvæm fyrir samfélagið enda renna aðeins 6% af útgjöldum til heilbrigðisþjónustunnar til hennar. Þjónustukannanir sýna mikla ánægju sjúklinga með þjónustu lækna á eigin starfsstofum. Fram til þessa hefur verið samið við sjálftætt starfandi heilbrigðisstarfsmenn, lækna sem aðra, á grunni ákveðinnar þjónustu og greiðslu fyrir unnin verk. Þar er nýting hverrar krónu skilgreind í samningum sem Sjúkratryggingar gera eða gjaldskrár ef Sjúkratryggingum hentar ekki að gera samning við einstaka hópa heilbrigðisstarfsmanna sem starfa sjálfstætt og sem sjúkratryggingar ná til. Óljóst er hvar hægt væri að veita þessa þjónustu annars staðar þar sem innviðina skortir. Í því sambandi er mikilvægt að fram komi að á næstu árum þarf nýliðun á meðal sérfræðilækna að vera 20-25 á ári ef halda á uppi sama þjónustustigi og verið hefur þar sem um 40% sjálfstætt starfandi sérfræðilækna fara á eftirlaun á næstu 5-6 árum. Það er áhyggjuefni sem stjórnvöld verða að takast á við. Viðspyrnu ekki niðurrif Því miður virðist markmið yfirstjórnar heilbrigðismála nú um stundir vera að skera niður þjónustu sjálfstætt starfandi sérfræðilækna og annarra heilbrigðistétta, draga úr fjármagni og þar með framboði til sjúklinga á sérhæfðri læknisþjónustu. Það gæti haft alvarlegar afleiðingar fyrir þjónustig og aðgengi sjúklinga að fullnægjandi og bestu heilbrigðisþjónustu eins og lög um réttindi sjúklinga kveða á um. Samtök lækna eru reiðubúin til samtals við heilbrigðisyfirvöld um stefnumörkun og skipulag heilbrigðisþjónustunnar með hagsmuni sjúklinga að leiðarljósi. Höfundur er formaður Læknafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson Skoðun Skoðun Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Náttúruminjasafn Íslands má sinna sýningahaldi! Hilmar J. Malmquist skrifar Skoðun Hvers vegna þurfti að farga bókinni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hjarta umhverfismála Margrét Júlía Rafnsdóttir skrifar Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar Skoðun Ísland hástökkvari í málefnum hinsegin fólks Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Banvænt aðgerðarleysi Tómas A. Tómasson skrifar Skoðun Viltu koma í ferðalag? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson skrifar Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Hugrekki Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar Skoðun Jón Gnarr fyrir dýraverndina Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Mannréttindastofnun verður að veruleika Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Samstarf við landsbyggðina Sævar Þór Halldórsson skrifar Skoðun Lausnin út í mýri? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Takk Ísland fyrir upplýsandi kosningabaráttu! Tómas Ellert Tómasson skrifar Sjá meira
Það er alkunna að læknar hafa verið ötulir talsmenn og forystumenn þeirrar stöðugu uppbyggingar heilbrigðiskerfisins á Íslandi sem verið hefur síðustu áratugi. Íslenskt heilbrigðiskerfi er þekkt fyrir fagmennsku í fremstu röð og öfluga læknisþjónustu eins og samanburður við önnur lönd sýnir. Læknar eiga ekki síst þátt í þeirri framþróun og nýsköpun kerfisins, sem heldur starfseminni gangandi. Því er þó ekki að leyna og er áhyggjuefni að áhrif lækna á ákvarðanatöku innan heilbrigðiskerfisins og stofnanna þess hafa farið minnkandi á sl. árum. Þess sjást víða merki í kerfinu. Það bitnar á sjúklingum þegar nálgun og sjónarmiðum lækna í skipulagningu og stjórnun er ýtt til hliðar. Of lengi var ekki hlustað á ítrekaðar ábendingar lækna um hættu sem stafaði af því að draga saman fjárveitingar til innviða kerfisins. Má þess sjá m.a. merki í viðvarandi biðlistum eftir ýmsum tegundum aðgerða, eins og bæklunaraðgerða sem og hjúkrunarrýmum fyrir aldraða. Um tíma lenti Ísland innan OECD landanna í næst neðsta sæti og hefur lengi varið lægra hlutfalli af þjóðarframleiðslunni til reksturs en frændþjóðir okkar þrátt fyrir ítrekuð varnaðarorð lækna. Ómálefnalegar dylgjur Nú virðist ætlunin að gera starfsemi lækna í sjálfstæðum rekstri enn einu sinni að pólitísku bitbeini í aðdraganda kosninga til Alþingis. Umfjöllun sjónvarpsþáttarins Kveiks fimmtudaginn 11. mars sl. var þessu marki brennd. Fram eru settar órökstuddar ásakanir um meint misferli fremur en að horfa til þess faglega metnaðar sem einkennir læknastéttina og störf þeirra. Dregin eru fram einstök mál samhengislaust og án nokkurra tilrauna til að tengja við umfang starfsemi og greiðslur fyrir þjónustu og dylgja þannig um óheillindi læknastéttarinnar í heild hérlendis og erlendis. Markmiðið slíks málflutnings virðist vera að rýra með öllum tiltækum meðölum það trausta samband sem myndast hefur á milli lækna og sjúklinga í gegnum tíðina og gera þá og starfsemi þeirra tortryggilega með tilvísunum í fjárhagslega hagsmuni fremur en trausta faglega þjónustu. Með því að beina spjótum að þessum þjónustuþætti opinbera heilbrigðiskerfisins, sem hefur verið í höndum sjálfstætt starfandi einstaklinga og almenn ánægja, friður og samstaða hefur ríkt um er verið að draga fjöður yfir þann raunverulega vanda sem að heilbrigðiskerfinu steðjar sem er skert aðgengi sjúkratryggðra að margvíslegri þjónustu, mönnunarvanda, slæmu starfsumhverfi heilbrigðisstarfsfólks og vanrækslu á viðhaldi og uppbyggingu húsnæðis um árabil. Læknar standa fyrir stöðugleika í heilbrigðiskerfinu og vilja tryggja hagsmuni sjúklinga með opninni og aðgengilegri faglegri þjónustu byggða á gagnreyndum vísindum og traustri reynslu. Fagleg og hagkvæm þjónusta Umfang starfsemi sjálfstætt starfandi lækna er vissulega umtalsverð eða um 500.000 sjúklingakomur á ári á læknastofur þeirra, fyrst og fremst samkvæmt tilvísunum frá heilsugæslu, heilbrigðisstofnunum og sjúkrahúsum þó ekki megi heldur vanmeta mikilvægi valfrelsis sjúklinganna sjálfra til að leita sér þjónustuaðila þegar kemur að læknisþjónustu. Læknar leggja áherslu á mikilvægi að sjúkratryggingarétturinn sé áfram skilgreindur út frá þörfum sjúklinga, notenda þessarar þjónustu og að fjármagn fylgi sjúklingum þangað sem þeir vilja leita þessarar þjónustu. Kostnaður vegna þessarar umfangsmiklu þjónustu sérgreinalækna er ekki mikill ef allt er skoðað. Hún er hagkvæm fyrir samfélagið enda renna aðeins 6% af útgjöldum til heilbrigðisþjónustunnar til hennar. Þjónustukannanir sýna mikla ánægju sjúklinga með þjónustu lækna á eigin starfsstofum. Fram til þessa hefur verið samið við sjálftætt starfandi heilbrigðisstarfsmenn, lækna sem aðra, á grunni ákveðinnar þjónustu og greiðslu fyrir unnin verk. Þar er nýting hverrar krónu skilgreind í samningum sem Sjúkratryggingar gera eða gjaldskrár ef Sjúkratryggingum hentar ekki að gera samning við einstaka hópa heilbrigðisstarfsmanna sem starfa sjálfstætt og sem sjúkratryggingar ná til. Óljóst er hvar hægt væri að veita þessa þjónustu annars staðar þar sem innviðina skortir. Í því sambandi er mikilvægt að fram komi að á næstu árum þarf nýliðun á meðal sérfræðilækna að vera 20-25 á ári ef halda á uppi sama þjónustustigi og verið hefur þar sem um 40% sjálfstætt starfandi sérfræðilækna fara á eftirlaun á næstu 5-6 árum. Það er áhyggjuefni sem stjórnvöld verða að takast á við. Viðspyrnu ekki niðurrif Því miður virðist markmið yfirstjórnar heilbrigðismála nú um stundir vera að skera niður þjónustu sjálfstætt starfandi sérfræðilækna og annarra heilbrigðistétta, draga úr fjármagni og þar með framboði til sjúklinga á sérhæfðri læknisþjónustu. Það gæti haft alvarlegar afleiðingar fyrir þjónustig og aðgengi sjúklinga að fullnægjandi og bestu heilbrigðisþjónustu eins og lög um réttindi sjúklinga kveða á um. Samtök lækna eru reiðubúin til samtals við heilbrigðisyfirvöld um stefnumörkun og skipulag heilbrigðisþjónustunnar með hagsmuni sjúklinga að leiðarljósi. Höfundur er formaður Læknafélags Íslands.
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar