Jón Steinar og nýjasta afturköllunarfárið Helgi Áss Grétarsson skrifar 15. mars 2021 12:30 Lögfræðingurinn Jón Steinar Gunnlaugsson er vart óumdeildur maður en ólíkt mörgum öðrum lögfræðingum er Jón hreinskilinn maður. Hann tjáir skoðanir sínar hispurslaust, jafnvel um viðkvæm málefni. Við það eignast hann vini en einnig marga óvini. Hvað svo sem hverjum og einum þykir um kosti og galla Jóns ættu þó fáir að efast um að hann hefur einlægjan áhuga á að sígildum grundvallarreglum réttarríkisins sé réttilega beitt. Einnig ætti að vera augljóst að Jón er með afbrigðum afkastamikill maður. Verk verða a.m.k. unnin undir hans umsjón þótt um gæði þeirra geta sjálfsagt sitt sýnst hverjum. Afturköllunarfárið í síðustu viku Með hliðsjón af reynslu Jóns ætti það að vera valkostur fyrir stjórnvöld að geta leitað til hans til að hrinda af stað verkefni sem hafi það að markmiði að bæta meðferð dómsmála hér á landi, m.a. hvernig hægt er að hraða meðferð sakamála. Það var og gert fyrir rétt rúmri viku síðan. Við það hófst fyrirsjáanleg atburðarrás. Aðsúgur var gerður að Jóni og þrýstingur settur á ráðherra. Svo sem við mátti búast lyktaði málinu í lok vikunnar á þann veg að Jón sté til hliðar. Hreyfing afturköllunarsinna (e. cancel culture) bar enn einn sigurinn. Talsmenn múgæsingar standa eftir hnarreistir, eitt tilvikið í viðbót þar sem tekist hefur að hrekja mann frá starfi sem ekki er þóknanlegur þeim sem fylgja hinni einu réttu pólitísku rétttrúnaðarlínu. Nánar um hreyfingu afturköllunarsinna og baráttuaðferðir hennar Hreyfing afturköllunarsinna byggir á aðferðum sem hægt og sígandi eru orðnar þekktar stærðir. Orðræðan skiptir hér meginmáli en ekki málefnið sem slíkt. Banna á einstaklingum að tjá sig með tilteknum hætti, ellegar hefur það afleiðingar. Sígilt dæmi væri hér umfjöllun um viðkvæm málefni, svo sem um stöðu hælisleitenda, einstakra kynþátta og svo framvegis. Sem sagt, ekki má segja skoðanir sínar umbúðalaust án þess að eiga það á hættu að verða fyrir skipulagðri aðför í fjölmiðlum eða í samfélagsmiðlum, t.d. að vera kallaður rasisti fyrir það eitt að hafa skoðun á því hver stefnan í innflytjendamálum eigi að vera. Eitt einkenni hreyfingar afturköllunarsinna er að einstaklingurinn skiptir litlu sem engu máli, það er heildarhyggjan sem er aðalatriðið. Einstaklingur í hreyfingu afturköllunarsinna talar eiginlega aldrei í eigin nafni heldur fyrir hönd hóps fólks eða samtaka. Séu blaðagreinar sendar af afturköllunarsinnum eru þær jafnan ritaðar af hópi fólks. Aðferðin við að koma höggi á andstæðinga afturköllunarsinna er að slíta ummæli andstæðingana úr samhengi og svo dreifa áróðri með skipulögðum hætti. Núlla á þannig andstæðingana út. Tilfinningar ráða för, ekki staðreyndir. Hver var birtingarmynd þessara baráttuaðferða í síðustu viku? Fljótlega eftir að fréttir bárust um ráðningu Jóns Steinars hófu þar til bær samtök að gagnrýna hana, m.a. vegna skoðana sem Jón hefur sett fram um hvernig meta beri sönnun í tilteknum flokki sakamála. Ungliðahreyfingar vissra stjórnmálahreyfinga fóru einnig af stað. Öll þessu mótmæli komu því verkefni ekkert við hvernig hraða mætti meðferð sakamála án þess að grundvallarreglum réttarríkisins yrði varpað fyrir róða. Það átti að vera vinnan sem Jón átti að inna af hendi, ekki hvernig bæri að meta sönnun í einstaka brotaflokkum. Það sem var hins vegar nýtt í afturköllunarfárinu í síðustu viku var að ritstjóri dagblaðs lýsti persónulegri reynslu sinni af niðurstöðu dómsmáls um farbann sem Jón tók þátt í að leiða til lykta sem dómari við Hæstarétt sumarið 2009. Engin ástæða er til að fara ofan í saumana á framlagi ritstjórans, aðalatriðið er að Jón afgreiddi málið á grundvelli þeirra laga sem giltu sem og þeirra málsgagna sem lágu fyrir. Hvernig sú nálgun Jóns eigi að hafa áhrif á það hvort hann eigi að vera ráðinn í verkefni um hraðari meðferð sakamála árið 2021, er mér hulin ráðgáta. Hvað næst? Útaf fyrir sig hef ég ekki áhyggjur af því að einhver annar en Jón Steinar Gunnlaugsson hafi tekið að sér að leggja fram tillögur sem miði að því að hraða meðferð sakamála. Vonandi vegnar viðkomandi vel í því verkefni. Það sem er hins vegar hættulegt fyrir samfélagið í heild, er að hreyfing afturköllunarsinna nái slíku tangarhaldi á opinberri orðræðu að sjálfstæðir og kraftmiklir einstaklingar séu með reglulegu millibili þvingaðir til að missa spón úr aski sínum, vegna þess eins að þeir tjá skoðanir á opinberum vettvangi sem samrýmast ekki ákveðinni pólitískri rétttrúnaðarstefnu. Haldi þetta svona áfram veit fólk nefnilega aldrei hvenær röðin kemur að því sjálfu að verða skotmark fylgjenda afturköllunarstefnunnar og hins pólitíska rétttrúnaðar. Höfundur er lögfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dómsmál Helgi Áss Grétarsson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Ég vil óumdeildan forseta Guðrún Jónsdóttir Skoðun Þjóðhöfðinginn Katrín Sigríður Gísladóttir Skoðun Vopnið gegn hatri Kristín Sigrún Áss Sigurðardóttir Skoðun Mér finnst á mig hlustað Tinna Martinsdóttir Skoðun Kvenskörung á Bessastaði Þorbergur Þórsson Skoðun Brjótum heimsblað! Hallgrímur Helgason Skoðun Gallar frambjóðandans - hjálparhönd til óákveðinna Gunnar Helgason Skoðun Ætlar auðvaldinu loks að takast að ráða í forsetaembættið? Reynir Böðvarsson Skoðun Minn maður mun standa í lappirnar Helgi Pétursson Skoðun Kjósum forseta sem við treystum Ingileif Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Mér finnst á mig hlustað Tinna Martinsdóttir skrifar Skoðun Vopnið gegn hatri Kristín Sigrún Áss Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þjóðhöfðinginn Katrín Sigríður Gísladóttir skrifar Skoðun Ég vil óumdeildan forseta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Jón Þór Stefánsson skrifar Skoðun Kvenskörung á Bessastaði Þorbergur Þórsson skrifar Skoðun Traustir skulu hornsteinar Jakob Bragi Hannesson skrifar Skoðun Ég treysti Katrínu Guðný Hildur Magnúsdóttir skrifar Skoðun ALDIN kallar eftir loftslagsaðgerðum Árni Bragason,Halldór Reynisson,Heiðrun Guðmundsdóttir,Dagný Halldórsdóttir,Tryggvi Felixson skrifar Skoðun Gallar frambjóðandans - hjálparhönd til óákveðinna Gunnar Helgason skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnarformanns Gildis Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rjúfum þögnina: andlegt ofbeldi Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna kýs ég „nörd“ í smáríkjafræðum sem forseta? Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kjósum húmanista – Konu hugsjóna og framkvæmdargleði Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Óhollustan í að sópa gærdeginum undir teppi skrifar Skoðun Við eigum skilið Höllu Tómasdóttur! Thor Ólafsson skrifar Skoðun Halla Hrund Logadóttir: Framtíðarforseti Íslands? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Að sitja vel í sjálfri sér Kolbrún Sverrisdóttir skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir fyrir okkur unga fólkið Kári Sigfússon skrifar Skoðun Kjósum alvöru forseta en ekki óbreytt ástand Kári Allansson skrifar Skoðun Ætlar auðvaldinu loks að takast að ráða í forsetaembættið? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Halla Hrund Logadóttir: Framtíðarforseti Íslands? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Ég kýs Katrínu! Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Opinber umræða í þágu hugsunar Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Hefur allt til brunns að bera Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Brjótum heimsblað! Hallgrímur Helgason skrifar Skoðun Kjósum forseta sem við treystum Ingileif Jónsdóttir skrifar Skoðun Það skiptir máli hver er forseti landsins Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Sjálfstæði eða fall? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Afturbatapíka í skilgreiningu HKL Steingrímur Gunnarsson skrifar Sjá meira
Lögfræðingurinn Jón Steinar Gunnlaugsson er vart óumdeildur maður en ólíkt mörgum öðrum lögfræðingum er Jón hreinskilinn maður. Hann tjáir skoðanir sínar hispurslaust, jafnvel um viðkvæm málefni. Við það eignast hann vini en einnig marga óvini. Hvað svo sem hverjum og einum þykir um kosti og galla Jóns ættu þó fáir að efast um að hann hefur einlægjan áhuga á að sígildum grundvallarreglum réttarríkisins sé réttilega beitt. Einnig ætti að vera augljóst að Jón er með afbrigðum afkastamikill maður. Verk verða a.m.k. unnin undir hans umsjón þótt um gæði þeirra geta sjálfsagt sitt sýnst hverjum. Afturköllunarfárið í síðustu viku Með hliðsjón af reynslu Jóns ætti það að vera valkostur fyrir stjórnvöld að geta leitað til hans til að hrinda af stað verkefni sem hafi það að markmiði að bæta meðferð dómsmála hér á landi, m.a. hvernig hægt er að hraða meðferð sakamála. Það var og gert fyrir rétt rúmri viku síðan. Við það hófst fyrirsjáanleg atburðarrás. Aðsúgur var gerður að Jóni og þrýstingur settur á ráðherra. Svo sem við mátti búast lyktaði málinu í lok vikunnar á þann veg að Jón sté til hliðar. Hreyfing afturköllunarsinna (e. cancel culture) bar enn einn sigurinn. Talsmenn múgæsingar standa eftir hnarreistir, eitt tilvikið í viðbót þar sem tekist hefur að hrekja mann frá starfi sem ekki er þóknanlegur þeim sem fylgja hinni einu réttu pólitísku rétttrúnaðarlínu. Nánar um hreyfingu afturköllunarsinna og baráttuaðferðir hennar Hreyfing afturköllunarsinna byggir á aðferðum sem hægt og sígandi eru orðnar þekktar stærðir. Orðræðan skiptir hér meginmáli en ekki málefnið sem slíkt. Banna á einstaklingum að tjá sig með tilteknum hætti, ellegar hefur það afleiðingar. Sígilt dæmi væri hér umfjöllun um viðkvæm málefni, svo sem um stöðu hælisleitenda, einstakra kynþátta og svo framvegis. Sem sagt, ekki má segja skoðanir sínar umbúðalaust án þess að eiga það á hættu að verða fyrir skipulagðri aðför í fjölmiðlum eða í samfélagsmiðlum, t.d. að vera kallaður rasisti fyrir það eitt að hafa skoðun á því hver stefnan í innflytjendamálum eigi að vera. Eitt einkenni hreyfingar afturköllunarsinna er að einstaklingurinn skiptir litlu sem engu máli, það er heildarhyggjan sem er aðalatriðið. Einstaklingur í hreyfingu afturköllunarsinna talar eiginlega aldrei í eigin nafni heldur fyrir hönd hóps fólks eða samtaka. Séu blaðagreinar sendar af afturköllunarsinnum eru þær jafnan ritaðar af hópi fólks. Aðferðin við að koma höggi á andstæðinga afturköllunarsinna er að slíta ummæli andstæðingana úr samhengi og svo dreifa áróðri með skipulögðum hætti. Núlla á þannig andstæðingana út. Tilfinningar ráða för, ekki staðreyndir. Hver var birtingarmynd þessara baráttuaðferða í síðustu viku? Fljótlega eftir að fréttir bárust um ráðningu Jóns Steinars hófu þar til bær samtök að gagnrýna hana, m.a. vegna skoðana sem Jón hefur sett fram um hvernig meta beri sönnun í tilteknum flokki sakamála. Ungliðahreyfingar vissra stjórnmálahreyfinga fóru einnig af stað. Öll þessu mótmæli komu því verkefni ekkert við hvernig hraða mætti meðferð sakamála án þess að grundvallarreglum réttarríkisins yrði varpað fyrir róða. Það átti að vera vinnan sem Jón átti að inna af hendi, ekki hvernig bæri að meta sönnun í einstaka brotaflokkum. Það sem var hins vegar nýtt í afturköllunarfárinu í síðustu viku var að ritstjóri dagblaðs lýsti persónulegri reynslu sinni af niðurstöðu dómsmáls um farbann sem Jón tók þátt í að leiða til lykta sem dómari við Hæstarétt sumarið 2009. Engin ástæða er til að fara ofan í saumana á framlagi ritstjórans, aðalatriðið er að Jón afgreiddi málið á grundvelli þeirra laga sem giltu sem og þeirra málsgagna sem lágu fyrir. Hvernig sú nálgun Jóns eigi að hafa áhrif á það hvort hann eigi að vera ráðinn í verkefni um hraðari meðferð sakamála árið 2021, er mér hulin ráðgáta. Hvað næst? Útaf fyrir sig hef ég ekki áhyggjur af því að einhver annar en Jón Steinar Gunnlaugsson hafi tekið að sér að leggja fram tillögur sem miði að því að hraða meðferð sakamála. Vonandi vegnar viðkomandi vel í því verkefni. Það sem er hins vegar hættulegt fyrir samfélagið í heild, er að hreyfing afturköllunarsinna nái slíku tangarhaldi á opinberri orðræðu að sjálfstæðir og kraftmiklir einstaklingar séu með reglulegu millibili þvingaðir til að missa spón úr aski sínum, vegna þess eins að þeir tjá skoðanir á opinberum vettvangi sem samrýmast ekki ákveðinni pólitískri rétttrúnaðarstefnu. Haldi þetta svona áfram veit fólk nefnilega aldrei hvenær röðin kemur að því sjálfu að verða skotmark fylgjenda afturköllunarstefnunnar og hins pólitíska rétttrúnaðar. Höfundur er lögfræðingur.
Skoðun ALDIN kallar eftir loftslagsaðgerðum Árni Bragason,Halldór Reynisson,Heiðrun Guðmundsdóttir,Dagný Halldórsdóttir,Tryggvi Felixson skrifar