Að bera saman epli og appelsínur – veiðigjöld á Íslandi, Færeyjum og Grænlandi Helgi Áss Grétarsson skrifar 13. febrúar 2021 13:30 Í sjónvarpsfréttum Stöðvar 2 miðvikudagskvöldið 10. febrúar sl. fullyrti Daði Már Kristófersson m.a. að vitað væri frá „reynslu nágrannalandanna“ að hægt væri að taka upp veiðigjöld hér á landi sem gæfu betri raun. Daði var kynntur í viðtalinu sem háskólaprófessor en einnig kom fram að hann væri varaformaður Viðreisnar. Nálgun Daða sem stjórnmálamanns, um hvað sé vitað og hver sé reynsla nágrannalanda í álagningu veiðigjalda, geri ég engar athugasemdir við. Á hinn bóginn var hann kynntur sem háskólaprófessor í téðu sjónvarpsviðtali og bar honum því að gæta ákveðinnar hlutlægni. Þar sem ég þekki til málaflokksins taldi ég brýnt að koma á framfæri athugasemdum við málflutning háskólaprófessorsins, sbr. grein sem ég birti á visir.is 11. febrúar síðastliðinn. Degi síðar birti Daði grein á sama vettvangi þar sem hann skýrði mál sitt nánar en þó var sá munur á að ótvírætt var að hann setti fram þá skoðanir og upplýsingar sem stjórnmálamaður. Víkjum nú nánar efnislega að grein Daða sl. föstudag. Færeyjar og Grænland eru þá samanburðarríkin Með grein Daða sl. föstudag var birt mynd af töku veiðigjalda á árunum 2013-2018 á Íslandi, Færeyjum og Grænlandi. Sé litið til þessara talna eingöngu, sem ég hef ekki forsendur til að vefengja, voru veiðigjöld hér á landi jafnan lægri en í þessum tveim nágrannalöndum á fyrrnefndu tímabili. Af þessari tölulegu framsetningu dregur Daði m.a. þá ályktun að varla sé hægt að halda „því fram að veiðigjöld á Íslandi séu óeðlilega há ef verr rekinn sjávarútvegur nágrannalandanna greiðir meira“. Þessi hóflega ályktun stjórnmálamannsins getur sannfært marga um þörfina á að hækka veiðigjöldin hér á landi og satt best að segja hef ég ekki sterka skoðun á því málefni, enda hefur Alþingi alltaf getað hækkað eða lækka skatta, það sama á við um veiðigjöld eins og aðra skatta. Það sem ég hef hins vegar skoðun á er aðferðin sem Daði beitir við að rökstyðja mál sitt. Hann velur tvö lönd og ber þau saman við aðstæður á Íslandi. Í flestum málaflokkum berum við okkur saman við önnur lönd á Norðurlöndum eða þá annars staðar í Evrópu en í þessu tilviki á að styðjast við fordæmi úr samfélögum sem eru jafnvel smærri en örríkið Ísland. Þessu til viðbótar er í nálgun Daða stuðst við hráar tölur um öflun veiðigjaldstekna í löndunum þrem en að takmörkuðu leyti er gerð grein fyrir ólíkum aðstæðum í vestnorrænu ríkjunum og hvaða áhrif veiðigjaldsstefnurnar hafa í þeim, að teknu tilliti til allra þátta. Með síðastnefnda atriðinu er m.a. átt við þau margfeldisáhrif sem starfsemi grunnatvinnuvegs eins og sjávarútvegs hefur í samanburði við margar aðrar atvinnugreinar. Skýrum þetta aðeins nánar. Nánar um aðstæður á Grænlandi og í Færeyjum Grænlesk fiskveiðistjórn tekur mið af þeim veruleika að um langt árabil hefur grænlenska landsstjórnin selt erlendum aðilum aðgang að verulegum hluta aflaheimilda innan sinnar efnahagslögsögu. Þótt grænlesk yfirvöld afli sér þannig tekna þá missa sömu yfirvöld af tekjumöguleikum sem fylgja því að fiskiskip landi afla í landi, sá afli sé unninn, fluttur og markaðssettur fyrir hagkvæma erlenda markaði. Þjónustugreinar tengdar sjávarútvegi, svo sem þær greinar sem sjá um viðhald skipa og veiðarfæra, verða einnig smærri í sniðum. Efnahagslegu umsvifin sem tengjast fiskveiðum í sjó margfaldast því ekki og heildartekjur hins opinbera verða því fyrir vikið lægri. Reikna þarf dæmið til enda. Í Færeyjum er eingöngu tekið gjald af nýtingu fáeinna nytjastofna sjávar á meðan veiðigjaldakerfið hér á landi tekur að meginstefnu til veiða á öllum nytjastofnum. Séu aflaheimildir í Færeyjum keyptar á uppboði má nýta andvirðið til að lækka laun sjómanna. Mér vitanlega er óheimilt hér á landi að lækka laun sjómanna á grundvelli álagðra veiðigjalda. Fleiri atriði mætti nefna sem gerir það vandmeðfarið að bera saman íslenska veiðigjaldskerfið við það færeyska en aðalatriðið þó er að á engan hátt er vitað, frá fræðilegum sjónarmiðum, að færeyska leiðin hafi gefið betri raun en sú íslenska, m.a. vegna skorts á samanburði á þeim áhrifum sem kerfin tvö hafa haft margfeldisáhrif fiskveiðanna. Að endingu, um eplin og appelsínurnar Það er jafnan talið vinsælt hér á landi af fjölmennum hópi fólks að gera starfsemi sjávarútvegs með einhverjum hætti tortryggilegan. Slík tilhneiging ýtir undir að settar eru fram pólitískar hugmyndir um að hækka eigi álögur á þessa atvinnugrein, hvort sem það verður gert í formi hærra skatta eða uppboðs á aflaheimildum. Gott og vel. Mikilvægt er að ræða þetta efni en það á vart að gera með því að bera saman aðstæður í ólíkum ríkjum á þann hátt að helst líkist samanburði á epli og appelsínum. Það er hvorki rökrétt né sanngjarnt. Höfundur er lögfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Skattar og tollar Helgi Áss Grétarsson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Barnapíu á Bessastaði! Karl Sigurðsson Skoðun Ástþór Magnússon í spádómum? Gunnar Karl Halldórsson Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Í sjónvarpsfréttum Stöðvar 2 miðvikudagskvöldið 10. febrúar sl. fullyrti Daði Már Kristófersson m.a. að vitað væri frá „reynslu nágrannalandanna“ að hægt væri að taka upp veiðigjöld hér á landi sem gæfu betri raun. Daði var kynntur í viðtalinu sem háskólaprófessor en einnig kom fram að hann væri varaformaður Viðreisnar. Nálgun Daða sem stjórnmálamanns, um hvað sé vitað og hver sé reynsla nágrannalanda í álagningu veiðigjalda, geri ég engar athugasemdir við. Á hinn bóginn var hann kynntur sem háskólaprófessor í téðu sjónvarpsviðtali og bar honum því að gæta ákveðinnar hlutlægni. Þar sem ég þekki til málaflokksins taldi ég brýnt að koma á framfæri athugasemdum við málflutning háskólaprófessorsins, sbr. grein sem ég birti á visir.is 11. febrúar síðastliðinn. Degi síðar birti Daði grein á sama vettvangi þar sem hann skýrði mál sitt nánar en þó var sá munur á að ótvírætt var að hann setti fram þá skoðanir og upplýsingar sem stjórnmálamaður. Víkjum nú nánar efnislega að grein Daða sl. föstudag. Færeyjar og Grænland eru þá samanburðarríkin Með grein Daða sl. föstudag var birt mynd af töku veiðigjalda á árunum 2013-2018 á Íslandi, Færeyjum og Grænlandi. Sé litið til þessara talna eingöngu, sem ég hef ekki forsendur til að vefengja, voru veiðigjöld hér á landi jafnan lægri en í þessum tveim nágrannalöndum á fyrrnefndu tímabili. Af þessari tölulegu framsetningu dregur Daði m.a. þá ályktun að varla sé hægt að halda „því fram að veiðigjöld á Íslandi séu óeðlilega há ef verr rekinn sjávarútvegur nágrannalandanna greiðir meira“. Þessi hóflega ályktun stjórnmálamannsins getur sannfært marga um þörfina á að hækka veiðigjöldin hér á landi og satt best að segja hef ég ekki sterka skoðun á því málefni, enda hefur Alþingi alltaf getað hækkað eða lækka skatta, það sama á við um veiðigjöld eins og aðra skatta. Það sem ég hef hins vegar skoðun á er aðferðin sem Daði beitir við að rökstyðja mál sitt. Hann velur tvö lönd og ber þau saman við aðstæður á Íslandi. Í flestum málaflokkum berum við okkur saman við önnur lönd á Norðurlöndum eða þá annars staðar í Evrópu en í þessu tilviki á að styðjast við fordæmi úr samfélögum sem eru jafnvel smærri en örríkið Ísland. Þessu til viðbótar er í nálgun Daða stuðst við hráar tölur um öflun veiðigjaldstekna í löndunum þrem en að takmörkuðu leyti er gerð grein fyrir ólíkum aðstæðum í vestnorrænu ríkjunum og hvaða áhrif veiðigjaldsstefnurnar hafa í þeim, að teknu tilliti til allra þátta. Með síðastnefnda atriðinu er m.a. átt við þau margfeldisáhrif sem starfsemi grunnatvinnuvegs eins og sjávarútvegs hefur í samanburði við margar aðrar atvinnugreinar. Skýrum þetta aðeins nánar. Nánar um aðstæður á Grænlandi og í Færeyjum Grænlesk fiskveiðistjórn tekur mið af þeim veruleika að um langt árabil hefur grænlenska landsstjórnin selt erlendum aðilum aðgang að verulegum hluta aflaheimilda innan sinnar efnahagslögsögu. Þótt grænlesk yfirvöld afli sér þannig tekna þá missa sömu yfirvöld af tekjumöguleikum sem fylgja því að fiskiskip landi afla í landi, sá afli sé unninn, fluttur og markaðssettur fyrir hagkvæma erlenda markaði. Þjónustugreinar tengdar sjávarútvegi, svo sem þær greinar sem sjá um viðhald skipa og veiðarfæra, verða einnig smærri í sniðum. Efnahagslegu umsvifin sem tengjast fiskveiðum í sjó margfaldast því ekki og heildartekjur hins opinbera verða því fyrir vikið lægri. Reikna þarf dæmið til enda. Í Færeyjum er eingöngu tekið gjald af nýtingu fáeinna nytjastofna sjávar á meðan veiðigjaldakerfið hér á landi tekur að meginstefnu til veiða á öllum nytjastofnum. Séu aflaheimildir í Færeyjum keyptar á uppboði má nýta andvirðið til að lækka laun sjómanna. Mér vitanlega er óheimilt hér á landi að lækka laun sjómanna á grundvelli álagðra veiðigjalda. Fleiri atriði mætti nefna sem gerir það vandmeðfarið að bera saman íslenska veiðigjaldskerfið við það færeyska en aðalatriðið þó er að á engan hátt er vitað, frá fræðilegum sjónarmiðum, að færeyska leiðin hafi gefið betri raun en sú íslenska, m.a. vegna skorts á samanburði á þeim áhrifum sem kerfin tvö hafa haft margfeldisáhrif fiskveiðanna. Að endingu, um eplin og appelsínurnar Það er jafnan talið vinsælt hér á landi af fjölmennum hópi fólks að gera starfsemi sjávarútvegs með einhverjum hætti tortryggilegan. Slík tilhneiging ýtir undir að settar eru fram pólitískar hugmyndir um að hækka eigi álögur á þessa atvinnugrein, hvort sem það verður gert í formi hærra skatta eða uppboðs á aflaheimildum. Gott og vel. Mikilvægt er að ræða þetta efni en það á vart að gera með því að bera saman aðstæður í ólíkum ríkjum á þann hátt að helst líkist samanburði á epli og appelsínum. Það er hvorki rökrétt né sanngjarnt. Höfundur er lögfræðingur.