Hvaðan eiga peningarnir eiginlega að koma? Ole Anton Bieltvedt skrifar 10. febrúar 2020 10:00 Mikið er rætt og ritað um heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Hafa ýmsir tekið til máls í þessari umræðu, líka góðir menn og gegnir. Þorsteinn Pálsson, merkur og snjall stjórnmálamaður, skrifar grein í Fréttablaðið nýlega og spyr með þessari fyrirsögn: „Engin plön um að lyfta Íslandi úr botnsætinu“. Fjallar hann þar m.a. um, að Íslendingar verji nú minnstu hlutfalli af vergri landsframleiðslu til heilbrigðisþjónustu af Norðurlöndunum. Annar merkur maður og frumlegur, sem reyndar kom með þá tilgátu, að Íslendingar væru vitlausari en aðrar þjóðir, væntanlega að honum undanskildum, Kári Stefánsson, stofnaði til herferðar til „endurreisnar heilbrigðiskerfisins“, þar sem 11% voru sett sem það hlutfall af vergri landsframleiðlsu, sem ganga skyldu til heilbrigðiskerfisins. Féllust 80 þúsund landsmenn á það markmið, ég hygg þó án þess að hugsa vel, hvað það þýddi og hverjar afleiðingar það kynni að hafa fyrir aðra málaflokka. Ef menn hvetja til aukinna ríkisútgjalda á einu sviði, verða þeir að útskýra í leiðinni, af hvaða öðrum útgjaldasviðum taka skal féð, eða, hvernig afla skal nýrra tekna, skatta, telji menn það leiðina. Verg landsframleiðslu 2018 (síðasta tala) var 2.803,0 milljarðar króna (mia), og í fjárlögum fyrir 2020 falla þessir útgjaldaliðir beint undir heilbrigðisþjónustu: Sjúkrahúsþjónusta 105,6 mia, heilbrigðisþjónusta utan sjúkrahúsa 54,9 mia, hjúkrunar- og endurhæfingarþjónusta 54,4 mia og lyf og læknisvörur 26,3 mia, samtala 241,3 mia. Er það hlutfall 8,6% af vergri landsframleiðslu. Ekki er vitað, hvert Þorsteinn Pálsson vill fara með hlutfall heilbrigðisþjónustu af vergri landsframleiðslu, en Kári talar enga tæpitungu; 11% skulu það vera. 11% af vergri landsframleiðslu myndi þýða, að hækka yrði framlag til heilbrigðismála úr 241,3 mia í 308,33 mia, eða um 67,0 mia á ári. Engin skiptimynt það. Hugsaði vísindamaðurinn mikli – en það er hann víst svo sannarlega – eitthvað til þess, hvaðan þessir fjármunir ættu að koma? Hér er um hækkun framlags að ræða, sem nemur hvorki meira né minna en 200.000,00 krónum, á hvers mannsbarn í landinu, og það á hverju ári! Af hvaða öðrum útgjaldaliðum ríkisins ætti að taka þetta mikla fé, eða, hvaða skatta skyldi hækka? Sem dæmi, er heildarkostnaður við löggæslu 29,8 milljarðar, en lögregluyfirvöld voru að gefa til kynna, að, ef löggæzla ætti að komast i viðunandi horf, vantaði yfir 200 nýja lögreglumenn. Varla kemur fé þaðan. Eða, ætti að taka þetta fé af samgöngumálum? Þau eiga að fá 47,0 mia 2020, og þótti mörgum þar við nögl skorið. Má klípa af umhverfismálum? Þau eiga að fá 20,0 mia 2020. Það væri af og frá á tímum grænnar framrásar. Kannske mætti hirða aðeins af menningu og listum, sem eiga að fá 15,8 mia? Þá myndu trúlega koma skaðræðisóp frá Lilju Dögg og fleirum. Stórum kór. Hvað með háskólakerfið, sem fær 44,1 mia? Kunnugir telja, að hér sé nú þegar líka um alvarlegt og krítiskt vanhald að ræða, sem þyrfti að bæta, en alls ekki rýra, enda er góð menntun forsenda fyrir framtíðarheill þjóðarinnar. Varla trúi ég því, að Kári renni hýru auga til málefna aldraðra, 82,4 mia, eða örorku og málefni fatlaðs fólks, 72,1 mia? Sannleikurinn er sá, að það er mikil þörf á flestum þjónustu- og útgjaldasviðum ríkissjóðs, og víða væru frekari framlög bæði æskileg og nauðsynleg. Hafa verður í huga, að heildarrammi frumgjalda ríkisins fyrir 2020 er „aðeins“ 813,7 mia, og, ef málefnum aldraðra, örorku og málefnum fatlaðra, fjölskyldumálum og lýðheilsumálum er bætt við framlagi til heilbrigðisþjónustu - en þetta er allt nátengt og gæti í víðari skilningi flokkast undir „heilbrigðis- og velferðarþjónustu“ - þá erum við komin í 447,1 mia, eða 56,6% af heildar útgjöldum ríkisins 2020. Hlutfall af vergri lands-framleiðslu væri þá 16%. Ekki veit ég, hvernig hin Norðurlöndin reikna þetta. Það, sem að mati undirritaðs stenzt enga skoðun í útgjaldaáætlun ríkisins 2020, er framlag til sjávarútvegs og fiskeldis, 7,0 mia. Er það ekki meira, en auðlindagjaldið, sem sjávarútvegurinn greiðir í ríkissjóð? Ótækt! Flestir munu sammála um, að sjávarútveginum bæri að leggja miklu meira fram til samneyzlunar, en nú er, en ekki hefur tekizt að knýja slíka aukningu fram, vegna sterkra áhrifa þeirrar greinar á stjórnvöld, öflugrar klíku, og er ekki líklegt, að breyting verði á því, þrátt fyrir réttmæti þess. Landbúnaður fær 16,2 milljarða, sem er umdeilanlegt framlag og fer sennilega mikið í niðurgreiðslu offramleiddra landbúnaðarafurða á erlendum markaði, en ekki breytist þetta, svo lengi sem D og B eru hér í valdastöðu. Auðvitað eru heilbrigðismál feykilega þýðingarmikil, en á þeim svo líka önnur mikilvæg hlið. Thor Aspelund, prófessor í líftölfræði, og Jóhanna E. Torfadóttir, næringar- og lýðheilsufræðingur, skrifuðu sameiginlega grein í Fréttablaðið á dögunum. Þar kom fram, að óhollt mataræði veldur fleiri sjúkdómum og dauðsföllum, en reykingar, misnotkuna lyfja, neyzla vímuefna og áfengisneyzla – og er þá mikið sagt – samanlagt. Sennilega gæti öflugt og virkt fyrirbyggjandi starf, í gegnum víðtæka og markvissa fræðslu um mataræði, lífshætti og lífsstíl, örvun til íþrótta, líkamsræktar og hollari lífshátta, markviss stefna í matvælaframleiðslu og næringarmálum m.m., dregið miklu meira úr kostnaði við sjúka, en slíkar aðgerðir myndu kosta. Hér má líka vitna í landlækni, Ölmu D. Möller, en í grein, líka í Fréttablaðinu, skýrir hún frá því, að Íslendingar séu þyngstir allra Evrópuþjóða, en 27% fullorðinna voru með líkamsþyngdar-stuðul 30, eða hærri, árið 2017, samanborið við 12% árið 2002. Réttur stuðull er 25, eða minna. Eins og kunnugt er, veldur offita miklum og alvarlegum sjúkdómum, svo sem hjarta- og æðasjúkdómum, krabbameini, öndunarfærasjúkdómum og sykursýki, líka sálrænni og andlegri vanheilsu, sem aftur leiðir til mikils þjónustu- og kostnaðarálags fyrir heilbrigðisþjónustuna. Að lokum þessi áherzla: Ef menn koma með tillögur um aukin útgjöld til ákveðinnar þjónustu, verða menn jafnframt, að gera grein fyrir, hvaðan féð á að koma. Annað er ófullnægjandi og tilgangslaust tal. Hreint klór. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Ole Anton Bieltvedt Mest lesið Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Breiðholt brennur Eðvarð Hilmarsson Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Mikið er rætt og ritað um heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Hafa ýmsir tekið til máls í þessari umræðu, líka góðir menn og gegnir. Þorsteinn Pálsson, merkur og snjall stjórnmálamaður, skrifar grein í Fréttablaðið nýlega og spyr með þessari fyrirsögn: „Engin plön um að lyfta Íslandi úr botnsætinu“. Fjallar hann þar m.a. um, að Íslendingar verji nú minnstu hlutfalli af vergri landsframleiðslu til heilbrigðisþjónustu af Norðurlöndunum. Annar merkur maður og frumlegur, sem reyndar kom með þá tilgátu, að Íslendingar væru vitlausari en aðrar þjóðir, væntanlega að honum undanskildum, Kári Stefánsson, stofnaði til herferðar til „endurreisnar heilbrigðiskerfisins“, þar sem 11% voru sett sem það hlutfall af vergri landsframleiðlsu, sem ganga skyldu til heilbrigðiskerfisins. Féllust 80 þúsund landsmenn á það markmið, ég hygg þó án þess að hugsa vel, hvað það þýddi og hverjar afleiðingar það kynni að hafa fyrir aðra málaflokka. Ef menn hvetja til aukinna ríkisútgjalda á einu sviði, verða þeir að útskýra í leiðinni, af hvaða öðrum útgjaldasviðum taka skal féð, eða, hvernig afla skal nýrra tekna, skatta, telji menn það leiðina. Verg landsframleiðslu 2018 (síðasta tala) var 2.803,0 milljarðar króna (mia), og í fjárlögum fyrir 2020 falla þessir útgjaldaliðir beint undir heilbrigðisþjónustu: Sjúkrahúsþjónusta 105,6 mia, heilbrigðisþjónusta utan sjúkrahúsa 54,9 mia, hjúkrunar- og endurhæfingarþjónusta 54,4 mia og lyf og læknisvörur 26,3 mia, samtala 241,3 mia. Er það hlutfall 8,6% af vergri landsframleiðslu. Ekki er vitað, hvert Þorsteinn Pálsson vill fara með hlutfall heilbrigðisþjónustu af vergri landsframleiðslu, en Kári talar enga tæpitungu; 11% skulu það vera. 11% af vergri landsframleiðslu myndi þýða, að hækka yrði framlag til heilbrigðismála úr 241,3 mia í 308,33 mia, eða um 67,0 mia á ári. Engin skiptimynt það. Hugsaði vísindamaðurinn mikli – en það er hann víst svo sannarlega – eitthvað til þess, hvaðan þessir fjármunir ættu að koma? Hér er um hækkun framlags að ræða, sem nemur hvorki meira né minna en 200.000,00 krónum, á hvers mannsbarn í landinu, og það á hverju ári! Af hvaða öðrum útgjaldaliðum ríkisins ætti að taka þetta mikla fé, eða, hvaða skatta skyldi hækka? Sem dæmi, er heildarkostnaður við löggæslu 29,8 milljarðar, en lögregluyfirvöld voru að gefa til kynna, að, ef löggæzla ætti að komast i viðunandi horf, vantaði yfir 200 nýja lögreglumenn. Varla kemur fé þaðan. Eða, ætti að taka þetta fé af samgöngumálum? Þau eiga að fá 47,0 mia 2020, og þótti mörgum þar við nögl skorið. Má klípa af umhverfismálum? Þau eiga að fá 20,0 mia 2020. Það væri af og frá á tímum grænnar framrásar. Kannske mætti hirða aðeins af menningu og listum, sem eiga að fá 15,8 mia? Þá myndu trúlega koma skaðræðisóp frá Lilju Dögg og fleirum. Stórum kór. Hvað með háskólakerfið, sem fær 44,1 mia? Kunnugir telja, að hér sé nú þegar líka um alvarlegt og krítiskt vanhald að ræða, sem þyrfti að bæta, en alls ekki rýra, enda er góð menntun forsenda fyrir framtíðarheill þjóðarinnar. Varla trúi ég því, að Kári renni hýru auga til málefna aldraðra, 82,4 mia, eða örorku og málefni fatlaðs fólks, 72,1 mia? Sannleikurinn er sá, að það er mikil þörf á flestum þjónustu- og útgjaldasviðum ríkissjóðs, og víða væru frekari framlög bæði æskileg og nauðsynleg. Hafa verður í huga, að heildarrammi frumgjalda ríkisins fyrir 2020 er „aðeins“ 813,7 mia, og, ef málefnum aldraðra, örorku og málefnum fatlaðra, fjölskyldumálum og lýðheilsumálum er bætt við framlagi til heilbrigðisþjónustu - en þetta er allt nátengt og gæti í víðari skilningi flokkast undir „heilbrigðis- og velferðarþjónustu“ - þá erum við komin í 447,1 mia, eða 56,6% af heildar útgjöldum ríkisins 2020. Hlutfall af vergri lands-framleiðslu væri þá 16%. Ekki veit ég, hvernig hin Norðurlöndin reikna þetta. Það, sem að mati undirritaðs stenzt enga skoðun í útgjaldaáætlun ríkisins 2020, er framlag til sjávarútvegs og fiskeldis, 7,0 mia. Er það ekki meira, en auðlindagjaldið, sem sjávarútvegurinn greiðir í ríkissjóð? Ótækt! Flestir munu sammála um, að sjávarútveginum bæri að leggja miklu meira fram til samneyzlunar, en nú er, en ekki hefur tekizt að knýja slíka aukningu fram, vegna sterkra áhrifa þeirrar greinar á stjórnvöld, öflugrar klíku, og er ekki líklegt, að breyting verði á því, þrátt fyrir réttmæti þess. Landbúnaður fær 16,2 milljarða, sem er umdeilanlegt framlag og fer sennilega mikið í niðurgreiðslu offramleiddra landbúnaðarafurða á erlendum markaði, en ekki breytist þetta, svo lengi sem D og B eru hér í valdastöðu. Auðvitað eru heilbrigðismál feykilega þýðingarmikil, en á þeim svo líka önnur mikilvæg hlið. Thor Aspelund, prófessor í líftölfræði, og Jóhanna E. Torfadóttir, næringar- og lýðheilsufræðingur, skrifuðu sameiginlega grein í Fréttablaðið á dögunum. Þar kom fram, að óhollt mataræði veldur fleiri sjúkdómum og dauðsföllum, en reykingar, misnotkuna lyfja, neyzla vímuefna og áfengisneyzla – og er þá mikið sagt – samanlagt. Sennilega gæti öflugt og virkt fyrirbyggjandi starf, í gegnum víðtæka og markvissa fræðslu um mataræði, lífshætti og lífsstíl, örvun til íþrótta, líkamsræktar og hollari lífshátta, markviss stefna í matvælaframleiðslu og næringarmálum m.m., dregið miklu meira úr kostnaði við sjúka, en slíkar aðgerðir myndu kosta. Hér má líka vitna í landlækni, Ölmu D. Möller, en í grein, líka í Fréttablaðinu, skýrir hún frá því, að Íslendingar séu þyngstir allra Evrópuþjóða, en 27% fullorðinna voru með líkamsþyngdar-stuðul 30, eða hærri, árið 2017, samanborið við 12% árið 2002. Réttur stuðull er 25, eða minna. Eins og kunnugt er, veldur offita miklum og alvarlegum sjúkdómum, svo sem hjarta- og æðasjúkdómum, krabbameini, öndunarfærasjúkdómum og sykursýki, líka sálrænni og andlegri vanheilsu, sem aftur leiðir til mikils þjónustu- og kostnaðarálags fyrir heilbrigðisþjónustuna. Að lokum þessi áherzla: Ef menn koma með tillögur um aukin útgjöld til ákveðinnar þjónustu, verða menn jafnframt, að gera grein fyrir, hvaðan féð á að koma. Annað er ófullnægjandi og tilgangslaust tal. Hreint klór.
Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun