Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar 24. apríl 2024 22:01 Ég las í gær grein sem Snorri Másson fréttamaður skrifaði um enskumælandi ráð sem sett var á fót hér í Mýrdalshreppi í upphafi þessa kjörtímabils. Eins las ég pistil sem Eiríkur Rögnvaldsson prófessor í íslensku ritaði í Facebook hópinn Málspjallið fyrr í dag. Ísland á mikinn mannauð í öllum þeim fjölda íbúa sem búa hér á landi en tala ekki íslensku. Hlutfall þeirra er hvergi hærra á landinu heldur en hér í Mýrdalshreppi, nú um 60%. Í aðdraganda sveitarstjórnarkosninga 2022 voru samþykktar á Alþingi breytingar á kosningalögum sem kváðu á um að erlendir íbúar öðlist kjörgengi og kosningarrétt eftir að hafa verið með skráð lögheimili á Íslandi í þrjú ár samfellt. Þessi lagabreyting hafði þau áhrif að fjöldi erlendra íbúa á kjörskrá fjórfaldaðist. Við stóðum því frammi fyrir að annað hvort sætta okkur við litla lýðræðislega þátttöku þessa stóra hóps, nú eða að opna á samtal og reyna með einhverjum leiðum að efla virkni hans í samfélaginu. Þetta er ekki einfalt verkefni og við erum sannarlega meðvituð um mikilvægi þess að efla íslenskukunnáttu. Það málefni er einmitt það sem hefur verið mest rætt á fundum ráðsins. Hvaða leiðir væri hægt að fara til þess að hvetja íbúa til að afla sér þekkingar og hvernig er best að miðla henni er meðal þess sem hefur verið rætt. Þetta er fjölbreyttur hópur í mismunandi aðstöðu. Hefðbundin kvöldnámskeið sem hafa gegnum árin verið haldin henta ekki endilega öllum. Væri möguleiki að fá atvinnurekendur með í lið og styðja við starfsfólk með því að veita jafnvel launað leyfi til að sækja námskeið? Væri hægt að nota snjallforrit eins og hafa verið í þróun? Væri möguleiki að auka sveigjanleika íslenskukennslu til þess að mæta betur ólíkum þörfum hvað varðar hentugan tíma fyrir kennslu? Hvernig getum við stutt við þau sem eru komin með grunnatriði en vantar frekari þjálfun til að ná aukinni færni? Það er því síður en svo að stofnun enskumælandi ráðs hafi á nokkurn hátt dregið úr áhuga okkar á að efla íslenskuna - þvert á móti hefur hún orðið til þess að mun meiri umræða á sér stað um málefnið en áður, a.m.k. hér í Mýrdalnum. Það er svo hárrétt sem að Eiríkur Rögnvaldsson segir í pistlinum sínum að sveitarfélagið hefur ekki sett sér málstefnu - frekar en flest sveitarfélög landsins. Þetta þarf að laga og ég vona að þessi umræða verði til þess að vekja okkur öll til meðvitundar um mikilvægi þess. Ég stend fyllilega með þeirri ákvörðun sveitarfélagsins að hafa komið ráðinu á fót. Lausnin á þeim áskorunum sem við stöndum frammi fyrir er í mínum huga ekki sú að jaðarsetja stóran hóp í samfélaginu og meina honum þátttöku í opinberri stefnumótun - heldur sé lausnin miklu frekar samvinna og opið samtal um leiðir áfram. Eins er mikilvægt að árétta að þó að fundirnir fari fram á ensku þá eru allar fundargerðir ritaðar á bæði ensku og íslensku og því er ekki búið að færa stjórnsýsluna yfir á ensku. Ég hef ýmislegt að athuga við nálgun Snorra Mássonar í grein sinni á Vísi í gær. Það er t.d. rangt að það sé óvinnandi vegur að reka samfélagið eða stjórnsýsluna á íslensku. Íslenska er tungumál stjórnsýslunnar og það að við bjóðum þeim sem ekki tala íslensku að taka þátt í umræðum og setja mál á dagskrá og til umræðu í sveitarstjórn markar síður en svo upphafið af endi íslenskrar tungu. Ég er ósammála þeirri nálgun á málið að verið sé að minnka hlut íslenskunnar í opinberri stjórnsýslu, það er einfaldlega verið að leyfa fleiri skoðunum að heyrast - sem annars myndu líklega ekki fá að njóta sín.Eins er ég ósammála nálgun hans á það sem hann kallar tískuorðið inngildingu. Nýyrði eru ekki tískuorð. Þau eru partur af eðlilegri þróun samfélagsins og að tungumálið okkar geti áfram aðlagað sig að breyttum aðstæðum - skárra væri það nú, annars yrði íslenskan fljótt óhentug. Ég fagna því þegar fólk hefur ímyndunarafl til þess að koma nýjum hlutum og nýjum nálgunum í orð - en í sögulegu samhengi þá hafa nýyrði oft farið í taugarnar á mörgum. Inngilding snýst ekki um það að íslendingum verði gert að aðlaga sig að menningu annarra þjóða, heldur einfaldlega að við gefum fjölbreyttum hópi fólks kleift að taka þátt í ákvarðanatöku og virkjum sem flesta til þátttöku. Þetta er hugtak sem er ætlað að hvetja til umburðarlyndis og samvinnu, andstætt skautun sem á það til að verða þegar hópum er stillt upp andspænis hvorum öðrum þegar gefið er undir skóna að annar ógni hagsmunum hins.Eins og ég minntist á hér að ofan þá opnuðust engar flóðgáttir þegar Mýrdalshreppur ákvað að setja á fót enskumælandi ráð eins og Snorri talar um í grein sinni ekki - heldur opnuðust þær þegar Alþingi ákvað að breyta kosningalögum. Mér finnst þarna verið að snúa hlutunum á hvolf og teldi eðlilegra að fólk beindi athygli sinni að löggjafanum, ef það vill draga úr tækifærum fólks til þess að hafa áhrif á nærumhverfi sitt - sem er n.b. ekki mín skoðun. Að öðru leyti fagna ég þeirri umræðu sem grein Snorra hefur skapað og því fer fjarri að ég ætli að saka hann eða aðra sem hafa áhyggjur af stöðu íslenskunnar um útlendingaandúð. Þetta er einmitt sú hlið innflytjendamála sem ég tel að hafi ekki fengið nægilega mikið rými í umræðunni. Það er hins vegar að mínu mati ástæðulaust og óréttlátt gagnvart enskumælandi ráði Mýrdalshrepps að gefa því undir fótinn að veiting samfélagsverðlauna til ráðsins sé á einhvern hátt árás á íslenska tungu. Að lokum vil ég segja að það hefur hvergi verið sagt að þetta sé eitthvað sem öll sveitarfélög eigi eða verði að gera, þó víða gæti þessi nálgun vel hentað. Við erum einfaldlega að haga málum út frá lýðfræðilegri samsetningu okkar sveitarfélags og reyna eftir fremsta megni að efla lýðræðislega þátttöku og tryggja mannréttindi okkar íbúa – sem er auðvitað eitthvað sem ég held að öll sveitarfélög ættu að hafa að markmiði. Uppbygging og fólksfjölgun síðustu ára hefur gerst á slíkum hraða að við höfum ekki náð nægilega vel utan um málefni innflytjenda (hér í Mýrdalnum og á landsvísu). Ég lít á þetta verkefni sem viðleitni til að gefa málaflokknum það vægi sem hann sannarlega þarf ef við viljum tryggja tækifæri íbúa af erlendu bergi brotni og að ekki sé minnst á þá stóru áskorun að tryggja mannréttindi fjöltyngdra barna til framtíðar – sem er efni í sér pistil. Höfundur er sveitarstjóri Mýrdalshrepps. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mýrdalshreppur Íslensk tunga Stjórnsýsla Einar Freyr Elínarson Sveitarstjórnarmál Mest lesið Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Skoðun Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Ég las í gær grein sem Snorri Másson fréttamaður skrifaði um enskumælandi ráð sem sett var á fót hér í Mýrdalshreppi í upphafi þessa kjörtímabils. Eins las ég pistil sem Eiríkur Rögnvaldsson prófessor í íslensku ritaði í Facebook hópinn Málspjallið fyrr í dag. Ísland á mikinn mannauð í öllum þeim fjölda íbúa sem búa hér á landi en tala ekki íslensku. Hlutfall þeirra er hvergi hærra á landinu heldur en hér í Mýrdalshreppi, nú um 60%. Í aðdraganda sveitarstjórnarkosninga 2022 voru samþykktar á Alþingi breytingar á kosningalögum sem kváðu á um að erlendir íbúar öðlist kjörgengi og kosningarrétt eftir að hafa verið með skráð lögheimili á Íslandi í þrjú ár samfellt. Þessi lagabreyting hafði þau áhrif að fjöldi erlendra íbúa á kjörskrá fjórfaldaðist. Við stóðum því frammi fyrir að annað hvort sætta okkur við litla lýðræðislega þátttöku þessa stóra hóps, nú eða að opna á samtal og reyna með einhverjum leiðum að efla virkni hans í samfélaginu. Þetta er ekki einfalt verkefni og við erum sannarlega meðvituð um mikilvægi þess að efla íslenskukunnáttu. Það málefni er einmitt það sem hefur verið mest rætt á fundum ráðsins. Hvaða leiðir væri hægt að fara til þess að hvetja íbúa til að afla sér þekkingar og hvernig er best að miðla henni er meðal þess sem hefur verið rætt. Þetta er fjölbreyttur hópur í mismunandi aðstöðu. Hefðbundin kvöldnámskeið sem hafa gegnum árin verið haldin henta ekki endilega öllum. Væri möguleiki að fá atvinnurekendur með í lið og styðja við starfsfólk með því að veita jafnvel launað leyfi til að sækja námskeið? Væri hægt að nota snjallforrit eins og hafa verið í þróun? Væri möguleiki að auka sveigjanleika íslenskukennslu til þess að mæta betur ólíkum þörfum hvað varðar hentugan tíma fyrir kennslu? Hvernig getum við stutt við þau sem eru komin með grunnatriði en vantar frekari þjálfun til að ná aukinni færni? Það er því síður en svo að stofnun enskumælandi ráðs hafi á nokkurn hátt dregið úr áhuga okkar á að efla íslenskuna - þvert á móti hefur hún orðið til þess að mun meiri umræða á sér stað um málefnið en áður, a.m.k. hér í Mýrdalnum. Það er svo hárrétt sem að Eiríkur Rögnvaldsson segir í pistlinum sínum að sveitarfélagið hefur ekki sett sér málstefnu - frekar en flest sveitarfélög landsins. Þetta þarf að laga og ég vona að þessi umræða verði til þess að vekja okkur öll til meðvitundar um mikilvægi þess. Ég stend fyllilega með þeirri ákvörðun sveitarfélagsins að hafa komið ráðinu á fót. Lausnin á þeim áskorunum sem við stöndum frammi fyrir er í mínum huga ekki sú að jaðarsetja stóran hóp í samfélaginu og meina honum þátttöku í opinberri stefnumótun - heldur sé lausnin miklu frekar samvinna og opið samtal um leiðir áfram. Eins er mikilvægt að árétta að þó að fundirnir fari fram á ensku þá eru allar fundargerðir ritaðar á bæði ensku og íslensku og því er ekki búið að færa stjórnsýsluna yfir á ensku. Ég hef ýmislegt að athuga við nálgun Snorra Mássonar í grein sinni á Vísi í gær. Það er t.d. rangt að það sé óvinnandi vegur að reka samfélagið eða stjórnsýsluna á íslensku. Íslenska er tungumál stjórnsýslunnar og það að við bjóðum þeim sem ekki tala íslensku að taka þátt í umræðum og setja mál á dagskrá og til umræðu í sveitarstjórn markar síður en svo upphafið af endi íslenskrar tungu. Ég er ósammála þeirri nálgun á málið að verið sé að minnka hlut íslenskunnar í opinberri stjórnsýslu, það er einfaldlega verið að leyfa fleiri skoðunum að heyrast - sem annars myndu líklega ekki fá að njóta sín.Eins er ég ósammála nálgun hans á það sem hann kallar tískuorðið inngildingu. Nýyrði eru ekki tískuorð. Þau eru partur af eðlilegri þróun samfélagsins og að tungumálið okkar geti áfram aðlagað sig að breyttum aðstæðum - skárra væri það nú, annars yrði íslenskan fljótt óhentug. Ég fagna því þegar fólk hefur ímyndunarafl til þess að koma nýjum hlutum og nýjum nálgunum í orð - en í sögulegu samhengi þá hafa nýyrði oft farið í taugarnar á mörgum. Inngilding snýst ekki um það að íslendingum verði gert að aðlaga sig að menningu annarra þjóða, heldur einfaldlega að við gefum fjölbreyttum hópi fólks kleift að taka þátt í ákvarðanatöku og virkjum sem flesta til þátttöku. Þetta er hugtak sem er ætlað að hvetja til umburðarlyndis og samvinnu, andstætt skautun sem á það til að verða þegar hópum er stillt upp andspænis hvorum öðrum þegar gefið er undir skóna að annar ógni hagsmunum hins.Eins og ég minntist á hér að ofan þá opnuðust engar flóðgáttir þegar Mýrdalshreppur ákvað að setja á fót enskumælandi ráð eins og Snorri talar um í grein sinni ekki - heldur opnuðust þær þegar Alþingi ákvað að breyta kosningalögum. Mér finnst þarna verið að snúa hlutunum á hvolf og teldi eðlilegra að fólk beindi athygli sinni að löggjafanum, ef það vill draga úr tækifærum fólks til þess að hafa áhrif á nærumhverfi sitt - sem er n.b. ekki mín skoðun. Að öðru leyti fagna ég þeirri umræðu sem grein Snorra hefur skapað og því fer fjarri að ég ætli að saka hann eða aðra sem hafa áhyggjur af stöðu íslenskunnar um útlendingaandúð. Þetta er einmitt sú hlið innflytjendamála sem ég tel að hafi ekki fengið nægilega mikið rými í umræðunni. Það er hins vegar að mínu mati ástæðulaust og óréttlátt gagnvart enskumælandi ráði Mýrdalshrepps að gefa því undir fótinn að veiting samfélagsverðlauna til ráðsins sé á einhvern hátt árás á íslenska tungu. Að lokum vil ég segja að það hefur hvergi verið sagt að þetta sé eitthvað sem öll sveitarfélög eigi eða verði að gera, þó víða gæti þessi nálgun vel hentað. Við erum einfaldlega að haga málum út frá lýðfræðilegri samsetningu okkar sveitarfélags og reyna eftir fremsta megni að efla lýðræðislega þátttöku og tryggja mannréttindi okkar íbúa – sem er auðvitað eitthvað sem ég held að öll sveitarfélög ættu að hafa að markmiði. Uppbygging og fólksfjölgun síðustu ára hefur gerst á slíkum hraða að við höfum ekki náð nægilega vel utan um málefni innflytjenda (hér í Mýrdalnum og á landsvísu). Ég lít á þetta verkefni sem viðleitni til að gefa málaflokknum það vægi sem hann sannarlega þarf ef við viljum tryggja tækifæri íbúa af erlendu bergi brotni og að ekki sé minnst á þá stóru áskorun að tryggja mannréttindi fjöltyngdra barna til framtíðar – sem er efni í sér pistil. Höfundur er sveitarstjóri Mýrdalshrepps.
Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun