Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar 23. apríl 2024 10:00 Ótímabundið er stórt orð. Þó svo það sé ekki eins ljóðrænt og að eilífu þá er merkingin svipuð. Til dæmis ef einhver væri látinn vinna ótímabundið fyrir annan mann, væri viðkomandi þræll en ekki frjáls maður. Bókasafn sem myndi lána bækur ótímabundið myndi fyrr eða síðar tæmast. Meira að segja stjörnur og svarthol eru tímabundin því að á endanum fuðra þau upp eða fjara út. Engu að síður stendur nú til að afhenda eina af auðlindum Íslands ótímabundið. Í frumvarpi sem er komið til Alþingis stendur að rekstrarleyfi til sjókvíaeldis skuli vera ótímabundið. Það þýðir að fái einhver úthlutað firði til sjókvíaeldis mun sá hinn sami eiga réttinn til eilífðar, þar til sólin brennur út og jafnvel, í ákveðnum lagalegum skilningi, lengur en það. En hver getur gefið slíka gjöf? Skoðanir mínar á fiskeldi eru ekki sterkar í neina átt. Ég myndi ekki vilja þvinga íbúa í Stöðvarfirði og Seyðisfirði til að hafa fiskeldi í bakgarðinum sínum ef þeir eru því mótfallnir, en ég myndi heldur ekki vilja ræna atvinnutækifærum frá Vestfjörðum heldur, þar sem fiskeldisfyrirtæki virðast velkomin. Eflaust gildir það sama um fiskeldið og annan iðnað að skynsamlegt sé að hafa eftirlit með honum og reglur. Í dag mega Íslendingar ráðstafa sjónum í landhelgi sinni eins og þeir vilja. Það kostaði baráttu. Við stóðum í deilum við Breta um réttinn á því að veiða í sjónum í kringum eyjuna okkar og höfðum sigur. Að vísu vorum við heppin að þessi barátta átti sér stað á síðari hluta 20. aldar, þegar sterkari aðilinn hafði ekki ætíð vinningin heldur að hægt væri að treysta á alþjóðlega dómstóla og samninga milli þjóða. Hefðu þorskastríðin átt sér stað á 19. öld hefði Bretland unnið baráttuna með fallbyssubátum, svipað og þegar stórveldið þvingaði Kínverja til að leyfa innflutning á ópíum og afsala sér Hong Kong. Ópíum-stríðið var ein mesta niðurlæging í sögu Kína. En jafnvel eftir að Bretar höfðu gereytt sjóher keisarans og brennt niður sumarhöllina hans þá voru ekki undirritaðir samningar sem giltu ótímabundið. Bretar fengu leyfi til að gera það sem þeim sýndist með eyjarnar þar sem Hong Kong er í dag, reisa þar höfn og herstöð, og leika lausum hala í aðeins meira en öld. Það þótti mikil niðurlæging en tók þó enda, árið 1997 afhentu Bretar Hong Kong aftur þegar „leigusamningurinn‟ rann út. Það sem ég hef sterkar skoðanir á er tíminn, eða öllu heldur skorturinn á honum. Enginn getur lofað neinni auðlind til eilífðarnóns. Umræðan um fiskeldið í dag minnir svolítið á átökin um álverin fyrir meira en áratug, en hvað svo sem manni kann að finnast um orkusamninga við álverin þá gilda þeir ekki til eilífðarnóns. Í framtíðinni geta Íslendingar valið hvað þeir gera við orkuna, hvort hún skuli seld til hæstbjóðanda eða notuð í önnur verkefni. Það er skynsamlegt fyrirkomulag. Við erum nefnilega ekki einu eigendur landsins. Fyrri kynslóðir háðu baráttu fyrir fullveldi, sjálfstæði og landhelgi svo við mættum passa upp á landið í dag. Vatnið sem rennur til sjávar og sjórinn í kringum landið er sameign fyrri kynslóða með okkur og við deilum henni líka með þeim komandi. Þær eiga sama rétt og við á því að ákveða hvort eða hvernig eigi að nýta landið okkar og við ættum ekki að lofa öllu upp í ermina á þeim. En meira að segja við mannfólkið eigum landið ekki ein. Við deilum heiminum með fleiri verum, fuglum, fiskum og mosagróðri svo einhver séu nefnd. Ef að við komumst að því að einhver iðnaður sé að valda þeim skaða á einhvern hátt þá ber okkur skylda til að endurskoða fyrri ákvarðanir jafnvel þó það kunni að valda okkur tímabundnum óþægindum. Vistkerfið sem gerir okkur kleift að anda og nærast er flókið samspil og við erum sífellt að uppgötva hvernig fyrri ákvarðanir hafa umbreytt því, og hvernig þær umbreytingar setja okkur og aðrar verur í hættu. Ég játa að ég veit ekki hvað er skynsamlega langt rekstrarleyfi. Það getur verið há tala eða lág tala, en aðalatriðið er að hún sé endanleg tala og að réttur okkar til að endurskoða fyrri ákvarðanir sé ekki skertur. Eina sem ég bið Alþingisfólk um að skilja er að ekkert sé svo lítilvægt að það megi gefa það frá sér ótímabundið. Enginn má eignast eilífðina. Og það má heldur ekki gefa það sem maður ekki á. Höfundur er safnvörður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Sjókvíaeldi Fiskeldi Mest lesið Málþófið er séríslenskt Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skoðun Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Sjá meira
Ótímabundið er stórt orð. Þó svo það sé ekki eins ljóðrænt og að eilífu þá er merkingin svipuð. Til dæmis ef einhver væri látinn vinna ótímabundið fyrir annan mann, væri viðkomandi þræll en ekki frjáls maður. Bókasafn sem myndi lána bækur ótímabundið myndi fyrr eða síðar tæmast. Meira að segja stjörnur og svarthol eru tímabundin því að á endanum fuðra þau upp eða fjara út. Engu að síður stendur nú til að afhenda eina af auðlindum Íslands ótímabundið. Í frumvarpi sem er komið til Alþingis stendur að rekstrarleyfi til sjókvíaeldis skuli vera ótímabundið. Það þýðir að fái einhver úthlutað firði til sjókvíaeldis mun sá hinn sami eiga réttinn til eilífðar, þar til sólin brennur út og jafnvel, í ákveðnum lagalegum skilningi, lengur en það. En hver getur gefið slíka gjöf? Skoðanir mínar á fiskeldi eru ekki sterkar í neina átt. Ég myndi ekki vilja þvinga íbúa í Stöðvarfirði og Seyðisfirði til að hafa fiskeldi í bakgarðinum sínum ef þeir eru því mótfallnir, en ég myndi heldur ekki vilja ræna atvinnutækifærum frá Vestfjörðum heldur, þar sem fiskeldisfyrirtæki virðast velkomin. Eflaust gildir það sama um fiskeldið og annan iðnað að skynsamlegt sé að hafa eftirlit með honum og reglur. Í dag mega Íslendingar ráðstafa sjónum í landhelgi sinni eins og þeir vilja. Það kostaði baráttu. Við stóðum í deilum við Breta um réttinn á því að veiða í sjónum í kringum eyjuna okkar og höfðum sigur. Að vísu vorum við heppin að þessi barátta átti sér stað á síðari hluta 20. aldar, þegar sterkari aðilinn hafði ekki ætíð vinningin heldur að hægt væri að treysta á alþjóðlega dómstóla og samninga milli þjóða. Hefðu þorskastríðin átt sér stað á 19. öld hefði Bretland unnið baráttuna með fallbyssubátum, svipað og þegar stórveldið þvingaði Kínverja til að leyfa innflutning á ópíum og afsala sér Hong Kong. Ópíum-stríðið var ein mesta niðurlæging í sögu Kína. En jafnvel eftir að Bretar höfðu gereytt sjóher keisarans og brennt niður sumarhöllina hans þá voru ekki undirritaðir samningar sem giltu ótímabundið. Bretar fengu leyfi til að gera það sem þeim sýndist með eyjarnar þar sem Hong Kong er í dag, reisa þar höfn og herstöð, og leika lausum hala í aðeins meira en öld. Það þótti mikil niðurlæging en tók þó enda, árið 1997 afhentu Bretar Hong Kong aftur þegar „leigusamningurinn‟ rann út. Það sem ég hef sterkar skoðanir á er tíminn, eða öllu heldur skorturinn á honum. Enginn getur lofað neinni auðlind til eilífðarnóns. Umræðan um fiskeldið í dag minnir svolítið á átökin um álverin fyrir meira en áratug, en hvað svo sem manni kann að finnast um orkusamninga við álverin þá gilda þeir ekki til eilífðarnóns. Í framtíðinni geta Íslendingar valið hvað þeir gera við orkuna, hvort hún skuli seld til hæstbjóðanda eða notuð í önnur verkefni. Það er skynsamlegt fyrirkomulag. Við erum nefnilega ekki einu eigendur landsins. Fyrri kynslóðir háðu baráttu fyrir fullveldi, sjálfstæði og landhelgi svo við mættum passa upp á landið í dag. Vatnið sem rennur til sjávar og sjórinn í kringum landið er sameign fyrri kynslóða með okkur og við deilum henni líka með þeim komandi. Þær eiga sama rétt og við á því að ákveða hvort eða hvernig eigi að nýta landið okkar og við ættum ekki að lofa öllu upp í ermina á þeim. En meira að segja við mannfólkið eigum landið ekki ein. Við deilum heiminum með fleiri verum, fuglum, fiskum og mosagróðri svo einhver séu nefnd. Ef að við komumst að því að einhver iðnaður sé að valda þeim skaða á einhvern hátt þá ber okkur skylda til að endurskoða fyrri ákvarðanir jafnvel þó það kunni að valda okkur tímabundnum óþægindum. Vistkerfið sem gerir okkur kleift að anda og nærast er flókið samspil og við erum sífellt að uppgötva hvernig fyrri ákvarðanir hafa umbreytt því, og hvernig þær umbreytingar setja okkur og aðrar verur í hættu. Ég játa að ég veit ekki hvað er skynsamlega langt rekstrarleyfi. Það getur verið há tala eða lág tala, en aðalatriðið er að hún sé endanleg tala og að réttur okkar til að endurskoða fyrri ákvarðanir sé ekki skertur. Eina sem ég bið Alþingisfólk um að skilja er að ekkert sé svo lítilvægt að það megi gefa það frá sér ótímabundið. Enginn má eignast eilífðina. Og það má heldur ekki gefa það sem maður ekki á. Höfundur er safnvörður.
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun