Viljaleysi ríkisstjórnarinnar í Guðmundar- og Geirfinnsmálum Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar 6. maí 2019 15:52 Afi minn, eins og margir aðrir þolendur harðræðis af hálfu íslenskra yfirvalda, trúði því að á meðan lykilgerendur í ofbeldinu gegn honum væru enn á lífi myndi reynast útilokað að ná fram sannleika og réttlæti fyrir þær hörmungar sem hann þurfti að líða sem ungur maður. Síðastliðið haust, eftir úrskurð Hæstaréttar í Guðmundar- og Geirfinnsmálum, afsökunarbeiðni Katrínar Jakobsdóttur forsætisráðherra, og stofnun nefndarum „sáttaumleitanir“ við aðila þeirra mála, var okkur aðstandendum afa, nafna míns Leifssonar, gefin smávægileg von um að þessi stund uppgjörs væri komin. Rúmu hálfu ári síðar er þó orðið óhætt að lýsa því yfir að sú von, og einnig kannski sýn afa á hægvirka framvindu sannleikans í samfélaginu okkar, hafi verið bjartsýn úr hófi. Rangnefni var það sannarlega að kalla þá nefnd sem ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur skipaði „sáttanefnd“. Slíkt heiti bæri með sér að við, hinir valdaminni brotaþolar ríkisins, fengjum hlustun, skilning og hjálp frá meðlimum nefndarinnar, og að þau myndu tala okkar máli gagnvart þeim sem ákvarðanir taka í samfélaginu. En þannig sá ég þessa nefnd raunar mánuðum saman.Ferlið Ég lagði mig fram, með stuðningi minnar fjölskyldu, við öflun gagna (t.d. úr sjúkra- og atvinnusögu afa) til þess að skapa viðræðufleti sem nefndinni hlyti að þykja viðeigandi fyrir hverskyns mat á orsökum og afleiðingum ranglátra fangelsana og rangra dóma á einstaklinginn. Við fjölskyldan vorum jafnframt reiðubúin að takast á um og hrekja þá fráleitu tilgátu sem m.a. settur ríkissaksóknari bauð upp á síðastliðin ár, að afi sjálfur bæri hluta ábyrgðarinnar á því hvernig fór fyrir honum í klóm réttarvörslukerfisins. Við lögðum líka til viðkvæm skjöl sem lýstu endurtekinni misnotkun tiltekinna embættismanna tengdum Guðmundar- og Geirfinnsmálum á persónu afa míns frá því hann var 16-17 ára. Þá buðum við fram okkar þekkingu og reynslu til að skilgreina mikilvæg hugtök á borð við pyntingar, og svona gæti ég lengi talið. Að lokum var hver einasta tillaga sem kom úr okkar horni hundsuð. Og aldrei var svo mikið sem leitast eftir viðtölum við fólkið sem gæti í hinum veigamestu þáttum útskýrt áhrif ríkisofbeldisins á manninn og hans nærumhverfi, svosem ömmu mína, ekkju Tryggva, eða bræður hans. Þrátt fyrir mikla biðlund okkar fólks fór það svo að nefndin vildi ekki eiga önnur samskipti en óformleg og aðeins við lögmenn málsaðila. Á útskúfun okkar fengum við enga skýringu. En allt fram að því að nefndin lagði undir lögmanninn okkar tillögu að bótum trúðum við því að sú tillaga myndi endurspegla ákveðna vinnu sem hlyti að hafa verið að eiga sér stað allan þennan tíma – því ekki var fólk að tala við okkur. Af fundinum kom lögmaðurinn svo með fáeinar tölur sem hann fékk að krota á lítinn seðil sér til minnis. Sýnist mér það boð hafa verið í samræmi við nýlegar fréttir um þær upphæðir sem ríkið hefur haft í „pottinum“ fyrir þetta mál, eins og blaðamaður Fréttablaðsins orðaði það svo óheppilega á dögunum. Fulltrúar stjórnvalda vildu bersýnilega ekki taka fyrir nema smáan hluti reynslunnar, í grunninn bara dagafjöldann sem hver maður var sviptur frelsinu. Útreikningur þeirra byggði víst á innlendu fordæmi, Vegasmálinu svokallaða, sem svipar ekki hið minnsta til þess máls sem hér um ræðir. Mestu máli skiptir að lítið sem ekkert tillit virðist hafa verið tekið til innihalds þeirra daga sem afi minn og aðrir þurftu að eyða undir því stöðuga sálræna og líkamlega leifturstríði sem fjölmörg gögn bera vitnisburð um að hafi átt sér stað í Síðumúlafangelsi svo mánuðum og árum skipti; ekki eitt einasta strik í reikninginn setti sú fyrirlitning sem opinberir starfsmenn sýndu ítrekað í málinu að þeir bæru í brjósti sér fyrir lífum og örlögum þessarra ungmenna, sem birtist í stanslausum niðurlægingum og niðurbroti.Spurningar Hvers vegna, spyr maður sig, er svona lítill vilji meðal stjórnvalda til að gera þetta mál hreinskilnislega upp? Í 45 ár hefur stefið verið á þann veg að æra þeirra sem brutu svo herfilega af sér í opinberu starfi hafi verið metin dýrmætari en æra einhvers „ógæfufólks“ sem varð fyrir hrottalegu ofbeldi af hálfu ríkisins. Á öllum stigum hefur kerfið varið sjálft sig og reynt að kæfa málið. Hversu meðvitað er ríkisstjórn Íslands nú að taka þátt í sambærilegri þöggun? Hvernig eigum við að túlka annað úr nýjustu vinnubrögðum hennar en að málstaður gerendanna sé óaðgreinanlegur frá málstaði stjórnvalda samtímans? Eða hvað nákvæmlega greinir þann yfirgang sem okkur hefur nú nýlegast verið sýndur frá þeim sem við höfum setið undir frá íslenskri embættismannastétt allt síðan afi minn var á táningsaldri? Við trúum ekki öðru en að íslenska þjóðin styðji okkur í áframhaldandi leit okkar að sannleika og réttlæti. Nú þarf Katrín Jakobsdóttir svo að ákveða hvort henni hugnist sá málstaður eða hvort hún vilji halda áfram að skýla raunverulegum gerendum þessa máls fram yfir gröf og dauða.Höfundur er barnabarn Tryggva Rúnars Leifssonar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundar- og Geirfinnsmálin Tryggvi Rúnar Brynjarsson Mest lesið Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Hrunráðherrar og reynsluboltar Samfylkingarinnar Inga Sæland Skoðun Minnislausir molbúar Melkorka Ólafsdóttir Skoðun Baldur er mitt örugga val Valgerður Janusdóttir Skoðun Skjáhætta í umferð Gunnar Geir Gunnarsson,Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Ég kýs Baldur Guðrún Rögnvaldardóttir Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun Þráhyggja Björns Bjarnasonar Arnar Þór Jónsson Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun Sjálfstæð Palestína skiptir heiminn máli Steinunn Þóra Árnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Virðulegur forseti Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæð Palestína skiptir heiminn máli Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Minnislausir molbúar Melkorka Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skjáhætta í umferð Gunnar Geir Gunnarsson,Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Baldur er mitt örugga val Valgerður Janusdóttir skrifar Skoðun Hrunráðherrar og reynsluboltar Samfylkingarinnar Inga Sæland skrifar Skoðun Ég kýs Baldur Guðrún Rögnvaldardóttir skrifar Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ferðaþjónustan og vaskurinn Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Þráhyggja Björns Bjarnasonar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Nálægð við stjórnmálin – Ólafur Ragnar og Katrín Össur Skarphéðinsson skrifar Skoðun Einföld og afgerandi skref í þágu líffræðilegrar fjölbreytni Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Hvernig standa sveitarfélögin sig í stafrænni þróun? Sigurjón Ólafsson skrifar Skoðun Vald spillir Anna Magnúsdóttir skrifar Skoðun Af hverju skjólshús? Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring skrifar Skoðun Almannahagur eða nýfrjálshyggja? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Halla Hrund – forseti fyrir almanna heill Tryggvi Felixson skrifar Skoðun Hvað veit ég? Ég er bara fangi! Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Sundtískan Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Olía á eld átaka Hópur fólks í Íslenska náttúruverndarsjóðnum skrifar Skoðun Vanmat á hugvísindum og staða íslenskra fræða Lára Magnúsardóttir skrifar Skoðun Fordæmið Sveinn Flóki Guðmundsson skrifar Skoðun Styrk hönd og fim Torfi H. Tulinius skrifar Skoðun Í dag er dagur líffjölbreytileika Hólmfríður Sigþórsdóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Sanngjarnt lífeyriskerfi: Það er dýrara að vera fatlaður Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Stéttarfélög í fjötrum meðvirkar stjórnsýslu Indriði Stefánsson skrifar Skoðun Óheiðarleiki gagnvart öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Tveir valkostir Ragnheiður Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Afi minn, eins og margir aðrir þolendur harðræðis af hálfu íslenskra yfirvalda, trúði því að á meðan lykilgerendur í ofbeldinu gegn honum væru enn á lífi myndi reynast útilokað að ná fram sannleika og réttlæti fyrir þær hörmungar sem hann þurfti að líða sem ungur maður. Síðastliðið haust, eftir úrskurð Hæstaréttar í Guðmundar- og Geirfinnsmálum, afsökunarbeiðni Katrínar Jakobsdóttur forsætisráðherra, og stofnun nefndarum „sáttaumleitanir“ við aðila þeirra mála, var okkur aðstandendum afa, nafna míns Leifssonar, gefin smávægileg von um að þessi stund uppgjörs væri komin. Rúmu hálfu ári síðar er þó orðið óhætt að lýsa því yfir að sú von, og einnig kannski sýn afa á hægvirka framvindu sannleikans í samfélaginu okkar, hafi verið bjartsýn úr hófi. Rangnefni var það sannarlega að kalla þá nefnd sem ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur skipaði „sáttanefnd“. Slíkt heiti bæri með sér að við, hinir valdaminni brotaþolar ríkisins, fengjum hlustun, skilning og hjálp frá meðlimum nefndarinnar, og að þau myndu tala okkar máli gagnvart þeim sem ákvarðanir taka í samfélaginu. En þannig sá ég þessa nefnd raunar mánuðum saman.Ferlið Ég lagði mig fram, með stuðningi minnar fjölskyldu, við öflun gagna (t.d. úr sjúkra- og atvinnusögu afa) til þess að skapa viðræðufleti sem nefndinni hlyti að þykja viðeigandi fyrir hverskyns mat á orsökum og afleiðingum ranglátra fangelsana og rangra dóma á einstaklinginn. Við fjölskyldan vorum jafnframt reiðubúin að takast á um og hrekja þá fráleitu tilgátu sem m.a. settur ríkissaksóknari bauð upp á síðastliðin ár, að afi sjálfur bæri hluta ábyrgðarinnar á því hvernig fór fyrir honum í klóm réttarvörslukerfisins. Við lögðum líka til viðkvæm skjöl sem lýstu endurtekinni misnotkun tiltekinna embættismanna tengdum Guðmundar- og Geirfinnsmálum á persónu afa míns frá því hann var 16-17 ára. Þá buðum við fram okkar þekkingu og reynslu til að skilgreina mikilvæg hugtök á borð við pyntingar, og svona gæti ég lengi talið. Að lokum var hver einasta tillaga sem kom úr okkar horni hundsuð. Og aldrei var svo mikið sem leitast eftir viðtölum við fólkið sem gæti í hinum veigamestu þáttum útskýrt áhrif ríkisofbeldisins á manninn og hans nærumhverfi, svosem ömmu mína, ekkju Tryggva, eða bræður hans. Þrátt fyrir mikla biðlund okkar fólks fór það svo að nefndin vildi ekki eiga önnur samskipti en óformleg og aðeins við lögmenn málsaðila. Á útskúfun okkar fengum við enga skýringu. En allt fram að því að nefndin lagði undir lögmanninn okkar tillögu að bótum trúðum við því að sú tillaga myndi endurspegla ákveðna vinnu sem hlyti að hafa verið að eiga sér stað allan þennan tíma – því ekki var fólk að tala við okkur. Af fundinum kom lögmaðurinn svo með fáeinar tölur sem hann fékk að krota á lítinn seðil sér til minnis. Sýnist mér það boð hafa verið í samræmi við nýlegar fréttir um þær upphæðir sem ríkið hefur haft í „pottinum“ fyrir þetta mál, eins og blaðamaður Fréttablaðsins orðaði það svo óheppilega á dögunum. Fulltrúar stjórnvalda vildu bersýnilega ekki taka fyrir nema smáan hluti reynslunnar, í grunninn bara dagafjöldann sem hver maður var sviptur frelsinu. Útreikningur þeirra byggði víst á innlendu fordæmi, Vegasmálinu svokallaða, sem svipar ekki hið minnsta til þess máls sem hér um ræðir. Mestu máli skiptir að lítið sem ekkert tillit virðist hafa verið tekið til innihalds þeirra daga sem afi minn og aðrir þurftu að eyða undir því stöðuga sálræna og líkamlega leifturstríði sem fjölmörg gögn bera vitnisburð um að hafi átt sér stað í Síðumúlafangelsi svo mánuðum og árum skipti; ekki eitt einasta strik í reikninginn setti sú fyrirlitning sem opinberir starfsmenn sýndu ítrekað í málinu að þeir bæru í brjósti sér fyrir lífum og örlögum þessarra ungmenna, sem birtist í stanslausum niðurlægingum og niðurbroti.Spurningar Hvers vegna, spyr maður sig, er svona lítill vilji meðal stjórnvalda til að gera þetta mál hreinskilnislega upp? Í 45 ár hefur stefið verið á þann veg að æra þeirra sem brutu svo herfilega af sér í opinberu starfi hafi verið metin dýrmætari en æra einhvers „ógæfufólks“ sem varð fyrir hrottalegu ofbeldi af hálfu ríkisins. Á öllum stigum hefur kerfið varið sjálft sig og reynt að kæfa málið. Hversu meðvitað er ríkisstjórn Íslands nú að taka þátt í sambærilegri þöggun? Hvernig eigum við að túlka annað úr nýjustu vinnubrögðum hennar en að málstaður gerendanna sé óaðgreinanlegur frá málstaði stjórnvalda samtímans? Eða hvað nákvæmlega greinir þann yfirgang sem okkur hefur nú nýlegast verið sýndur frá þeim sem við höfum setið undir frá íslenskri embættismannastétt allt síðan afi minn var á táningsaldri? Við trúum ekki öðru en að íslenska þjóðin styðji okkur í áframhaldandi leit okkar að sannleika og réttlæti. Nú þarf Katrín Jakobsdóttir svo að ákveða hvort henni hugnist sá málstaður eða hvort hún vilji halda áfram að skýla raunverulegum gerendum þessa máls fram yfir gröf og dauða.Höfundur er barnabarn Tryggva Rúnars Leifssonar.
Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun