Farið í grafgötur Þórhildur Þorleifsdóttir skrifar 6. febrúar 2018 07:00 Ekki aftur – ekki aftur, kveinaði gamla stjórnarskráin, þar sem hún lá lúin og þreytt eftir 144 ára stanslausa notkun. Enn á að senda hana í sömu ferð, eftir gamla troðningnum sem eftir rúmlega 70 ára umferð þingmanna er orðinn svo djúpur að ekki sést lengur upp úr honum. Líkist meir skotgröfum en troðningi. Sannkallaðar grafgötur. Samkvæmt forsætisráðherra á að senda stjórnarskrána í enn eina ferðina í þessar grafgötur. Fyrri ferðir sem hafa verið ófáar allt frá stofnun lýðveldisins 1944 hafa litlu sem engu skilað. Einstaka lagfæringum til samræmis við alþjóðasamninga. Þó var henni aldrei ætlað langlífi þegar henni var í hasti breytt til að aðlaga hana lýðveldinu. Aðalbreytingin var að konungi var skipt út fyrir forseta. Þannig hefur hún samt tórt í þrjá aldarfjórðunga. Gömul, illa skóuð og örþreytt hefur hún arkað grafgöturnar nær linnulaust. Fyrrverandi forsætisráðherra, Jóhanna Sigurðardóttir, hafði lengi borið þá gömlu fyrir brjósti og margsinnis lagt til á Alþingi að henni yrði bjargað úr grafgötunum en alltaf talað fyrir daufum eyrum. Bara skipuð ný nefnd! Þegar Jóhanna, skömmu eftir hrun, komst svo í aðstöðu til að gera eitthvað í málunum, hófst hún handa. Fyrst var boðað til þjóðfundar. Eitt þúsund Íslendingarnar voru kallaðir til starfa og skoðanaskipta, þar sem, meðal annars, stjórnarskráin gamla kom við sögu. Næst var svo skipuð stjórnlaganefnd. Fimm valinkunnar manneskjur lágu yfir þeirri gömlu, veltu öllum steinum og leituðu víða kunnáttu og fanga. Niðurstöður þjóðfundar voru hafðar til hliðsjónar, því stjórnlaganefndin vissi sem var að þjóðin er stjórnarskrárgjafinn og því varð að gefa skoðunum hennar gaum. Afrakstur þessarar miklu vinnu voru tvær hnausþykkar bækur og hvorki meira né minna en tvær tillögur að nýrri stjórnarskrá. Þá var boðað til almennra kosninga til stjórnlagaþings. Stjórnarskrárgjafinn, þjóðin, kaus 25 fulltrúa til að leggja drög að nýrri stjórnarskrá, eða bæta þá gömlu. Það þarf ekki að rekja litlu raunasöguna þegar íhaldsöflin, sem alltaf voru á vaktinni gegn breytingum, kreistu út úr þremur hæstaréttardómurum álit þess efnis að kosningarnar væru ólöglegar. Skilrúm milli kjörklefa hefðu verið nokkrum sentimetrum of lág. Nokkuð sem hafði sannarlega engin áhrif á niðurstöðu kosninganna. En þáverandi forsætisráðherra brást snaggaralega við og skipaði þessa 25 sem þjóðin hafði kosið til stjórnlagaþings í stjórnlagaráð. Skaut íhaldsöflunum ref fyrir rass og stjórnlagaráð tók til starfa. Stjórnlagaráð tók við keflinu af stjórnlaganefndinni. Hafði verk hennar og niðurstöður þjóðfundar að leiðarljósi. Ótal sérfræðingar í ýmsum greinum voru kallaðir til, lögfræðingar, stjórnmálafræðingar, náttúruvísindamenn, læknar, kirkjunnar menn svo eitthvað sé talið – auk embættismanna víða úr kerfinu. Erlendar stjórnarskrár lesnar, kostir þeirra og gallar metnir allt eftir því hvað þótti henta íslensku samfélagi. Leitað ráða hjá innlendum og erlendum stjórnarskrárfræðingum. Og – síðast en ekki síst, var þjóðinni veittur aðgangur að ferlinu öllu og hafði tillögurétt allan tímann. Allir fundir stjórnlagaráðs voru opnir, upplýsingar og tillögur í mótun settar á vef stjórnlagaráðs sem öllum var opinn, og þeim breytt eftir því sem málum vatt fram. Þannig varð smám saman til nýtt frumvarp til stjórnarskrár. Það var þó ekki frumlegra en svo að 80% af þeirri 144 ára gömlu rataði inn í þá nýju, þannig að ekki er um neina byltingu að ræða. Þó nægar til þess að sú gamla fengi hvíld. Um þessar hófsömu tillögur náðist algjör samstaða í stjórnlagaráðinu og frumvarpið afhent hinu háa Alþingi. Íhalds- og tregðuöflin tóku aftur til óspilltra málanna og því þótti ráðlegt að kalla til þjóðina einu sinni enn til að reyna að hafa vit fyrir þinginu. Efnt var til þjóðaratkvæðagreiðslu um helstu tillögur í stjórnarskrárfrumvarpinu, svo sem þjóðareign á auðlindum, persónukjör og jafnt vægi atkvæða, en þó fyrst og fremst um hvort ný stjórnarskrá ætti að byggja á tillögum stjórnlagaráðs. Tveir þriðju kjósenda svöruðu játandi. Þessi þjóðaratkvæðagreiðsla er kannski mikilvægasti áfanginn í ferlinu því vert er að hafa í huga að stjórnarskrá er ekki fyrir þingmenn, ráðherra, stjórnmálaflokka eða hagsmunahópa, heldur þjóðina. Réttindi hennar og skyldur, auk þess að vera hugsanleg vörn hennar gegn yfirgangi stjórnvalda. Þetta hlaut að duga. En – nei, enn var þrjóskast við og grafgöturnar troðnar. Gamla stjórnarskráin mátti enn velkjast þar og veðrast. Allir stjórnmálaflokkar, utan einn, sögðust vilja hjálpa þeirri gömlu upp úr grafgötunum og aflétta áþján förukonunnar, en eitthvað fór úrskeiðis. Líklega var hún alltaf látin í vöruskiptum, eða þótti ekki nógu merkileg, fremur en kerlingar yfirleitt, til að vera í fararbroddi. En nú dregur til tíðinda. Forsætisráðherra boðar enn nýja endurskoðun! Sú á meðal annars að byggja á tillögum stjórnlaganefndar og stjórnlagaráðs. Einfalt mál – þær liggja þegar fyrir og hafa gert árum saman. Þjóðin, stjórnarskrárgjafinn, hefur samþykkt þær. Hvað er þá að vanbúnaði? Forsætisráðherra lætur alveg hjá líða að víkja einu orði að því hverju þarf að breyta frá fyrirliggjandi tillögum og af hverju. Einungis sagt að skipuð verði þingnefnd. Einu sinni enn! Hvern er verið að reyna að friða? Rúmlega sjötíu ára reynsla ætti að hafa kennt að það að setja aumingja gömlu förukonuna aftur í þingnefnd leiðir ekki til nokkurs annars en þess að enn á ný er farið í grafgötur og þær dýpkaðar. Er það furða að sú gamla kveini: „Kæra Katrín, ekki aftur – ekki aftur!” Höfundur er leikstjóri og átti sæti í stjórnlagaráði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Halldór 15.06.2024 Halldór Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Drasl Hafþór Reynisson Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir Skoðun Ljúgandi málpípa Sjálfstæðisflokksins Tómas Kristjánsson Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Skoðun Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson skrifar Skoðun „Betur borgandi ferðamenn“ Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Brosum breitt Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Ekki aftur – ekki aftur, kveinaði gamla stjórnarskráin, þar sem hún lá lúin og þreytt eftir 144 ára stanslausa notkun. Enn á að senda hana í sömu ferð, eftir gamla troðningnum sem eftir rúmlega 70 ára umferð þingmanna er orðinn svo djúpur að ekki sést lengur upp úr honum. Líkist meir skotgröfum en troðningi. Sannkallaðar grafgötur. Samkvæmt forsætisráðherra á að senda stjórnarskrána í enn eina ferðina í þessar grafgötur. Fyrri ferðir sem hafa verið ófáar allt frá stofnun lýðveldisins 1944 hafa litlu sem engu skilað. Einstaka lagfæringum til samræmis við alþjóðasamninga. Þó var henni aldrei ætlað langlífi þegar henni var í hasti breytt til að aðlaga hana lýðveldinu. Aðalbreytingin var að konungi var skipt út fyrir forseta. Þannig hefur hún samt tórt í þrjá aldarfjórðunga. Gömul, illa skóuð og örþreytt hefur hún arkað grafgöturnar nær linnulaust. Fyrrverandi forsætisráðherra, Jóhanna Sigurðardóttir, hafði lengi borið þá gömlu fyrir brjósti og margsinnis lagt til á Alþingi að henni yrði bjargað úr grafgötunum en alltaf talað fyrir daufum eyrum. Bara skipuð ný nefnd! Þegar Jóhanna, skömmu eftir hrun, komst svo í aðstöðu til að gera eitthvað í málunum, hófst hún handa. Fyrst var boðað til þjóðfundar. Eitt þúsund Íslendingarnar voru kallaðir til starfa og skoðanaskipta, þar sem, meðal annars, stjórnarskráin gamla kom við sögu. Næst var svo skipuð stjórnlaganefnd. Fimm valinkunnar manneskjur lágu yfir þeirri gömlu, veltu öllum steinum og leituðu víða kunnáttu og fanga. Niðurstöður þjóðfundar voru hafðar til hliðsjónar, því stjórnlaganefndin vissi sem var að þjóðin er stjórnarskrárgjafinn og því varð að gefa skoðunum hennar gaum. Afrakstur þessarar miklu vinnu voru tvær hnausþykkar bækur og hvorki meira né minna en tvær tillögur að nýrri stjórnarskrá. Þá var boðað til almennra kosninga til stjórnlagaþings. Stjórnarskrárgjafinn, þjóðin, kaus 25 fulltrúa til að leggja drög að nýrri stjórnarskrá, eða bæta þá gömlu. Það þarf ekki að rekja litlu raunasöguna þegar íhaldsöflin, sem alltaf voru á vaktinni gegn breytingum, kreistu út úr þremur hæstaréttardómurum álit þess efnis að kosningarnar væru ólöglegar. Skilrúm milli kjörklefa hefðu verið nokkrum sentimetrum of lág. Nokkuð sem hafði sannarlega engin áhrif á niðurstöðu kosninganna. En þáverandi forsætisráðherra brást snaggaralega við og skipaði þessa 25 sem þjóðin hafði kosið til stjórnlagaþings í stjórnlagaráð. Skaut íhaldsöflunum ref fyrir rass og stjórnlagaráð tók til starfa. Stjórnlagaráð tók við keflinu af stjórnlaganefndinni. Hafði verk hennar og niðurstöður þjóðfundar að leiðarljósi. Ótal sérfræðingar í ýmsum greinum voru kallaðir til, lögfræðingar, stjórnmálafræðingar, náttúruvísindamenn, læknar, kirkjunnar menn svo eitthvað sé talið – auk embættismanna víða úr kerfinu. Erlendar stjórnarskrár lesnar, kostir þeirra og gallar metnir allt eftir því hvað þótti henta íslensku samfélagi. Leitað ráða hjá innlendum og erlendum stjórnarskrárfræðingum. Og – síðast en ekki síst, var þjóðinni veittur aðgangur að ferlinu öllu og hafði tillögurétt allan tímann. Allir fundir stjórnlagaráðs voru opnir, upplýsingar og tillögur í mótun settar á vef stjórnlagaráðs sem öllum var opinn, og þeim breytt eftir því sem málum vatt fram. Þannig varð smám saman til nýtt frumvarp til stjórnarskrár. Það var þó ekki frumlegra en svo að 80% af þeirri 144 ára gömlu rataði inn í þá nýju, þannig að ekki er um neina byltingu að ræða. Þó nægar til þess að sú gamla fengi hvíld. Um þessar hófsömu tillögur náðist algjör samstaða í stjórnlagaráðinu og frumvarpið afhent hinu háa Alþingi. Íhalds- og tregðuöflin tóku aftur til óspilltra málanna og því þótti ráðlegt að kalla til þjóðina einu sinni enn til að reyna að hafa vit fyrir þinginu. Efnt var til þjóðaratkvæðagreiðslu um helstu tillögur í stjórnarskrárfrumvarpinu, svo sem þjóðareign á auðlindum, persónukjör og jafnt vægi atkvæða, en þó fyrst og fremst um hvort ný stjórnarskrá ætti að byggja á tillögum stjórnlagaráðs. Tveir þriðju kjósenda svöruðu játandi. Þessi þjóðaratkvæðagreiðsla er kannski mikilvægasti áfanginn í ferlinu því vert er að hafa í huga að stjórnarskrá er ekki fyrir þingmenn, ráðherra, stjórnmálaflokka eða hagsmunahópa, heldur þjóðina. Réttindi hennar og skyldur, auk þess að vera hugsanleg vörn hennar gegn yfirgangi stjórnvalda. Þetta hlaut að duga. En – nei, enn var þrjóskast við og grafgöturnar troðnar. Gamla stjórnarskráin mátti enn velkjast þar og veðrast. Allir stjórnmálaflokkar, utan einn, sögðust vilja hjálpa þeirri gömlu upp úr grafgötunum og aflétta áþján förukonunnar, en eitthvað fór úrskeiðis. Líklega var hún alltaf látin í vöruskiptum, eða þótti ekki nógu merkileg, fremur en kerlingar yfirleitt, til að vera í fararbroddi. En nú dregur til tíðinda. Forsætisráðherra boðar enn nýja endurskoðun! Sú á meðal annars að byggja á tillögum stjórnlaganefndar og stjórnlagaráðs. Einfalt mál – þær liggja þegar fyrir og hafa gert árum saman. Þjóðin, stjórnarskrárgjafinn, hefur samþykkt þær. Hvað er þá að vanbúnaði? Forsætisráðherra lætur alveg hjá líða að víkja einu orði að því hverju þarf að breyta frá fyrirliggjandi tillögum og af hverju. Einungis sagt að skipuð verði þingnefnd. Einu sinni enn! Hvern er verið að reyna að friða? Rúmlega sjötíu ára reynsla ætti að hafa kennt að það að setja aumingja gömlu förukonuna aftur í þingnefnd leiðir ekki til nokkurs annars en þess að enn á ný er farið í grafgötur og þær dýpkaðar. Er það furða að sú gamla kveini: „Kæra Katrín, ekki aftur – ekki aftur!” Höfundur er leikstjóri og átti sæti í stjórnlagaráði.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun