Golfkíkjar notaðir til að mæla sporða yfir jökullón Kjartan Kjartansson skrifar 7. mars 2018 12:45 Hagavatn við Hagafellsjökul eystri sem gengur út úr sunnanverðum Langjökli hefur myndast á síðustu rúmu hundrað árunum. Myndin var tekin úr mælingaferð árið 2007 en jökullinn hefur síðan hopað frá lóninu. Einar Ragnar Sigurðsson Sjálfboðaliðar Jöklarannsóknafélagsins hafa í vaxandi mæli þurft að reiða sig á kíkja til að mæla sporða jökla undanfarið. Lón sem myndast hafa fyrir framan marga hopandi jökla koma í veg fyrir hefðbundnari mæliaðferðir. Í sumum tilfellum hafa golfkíkjar verið notaðir við mælingarnar. Árlegar sporðamælingar sjálfboðaliða Jöklarannsóknafélags Íslands fóru fram í haust en skýrslur um niðurstöður þeirra hafa síðan verið að skila sér í hús. Alls hafa borist upplýsingar frá 25 sporðamælistöðum. Af jöklunum sem upplýsingar liggja fyrir um eru tuttugu að hopa en tveir að ganga fram. Bergur Einarsson, jarðfræðingur hjá Veðurstofunni sem heldur utan um sporðamælingar Jöklarannsóknafélagsins, segir að jöklarnir sem ganga fram séu Heinabergsjökull sem gengur suðaustur úr Vatnajökli og ein af þremur mælistöðvum við Skeiðarárjökul. Kaldalónsjökull, sem gengur til vesturs úr Drangajökli, hopar mest af þeim jöklum sem mæling er komin frá, eða um 184 metra frá síðasta hausti.Breytileiki í stöðunni vegna jökullóna Ekki er þó víst að staða jöklanna sem hafa gengið fram gefi rétta mynd af þróun þeirra. Lón sem hafa myndast fyrir framan þá geta haft töluverð áhrif á stöðu þeirra sem endurspegla ekki þær breytingar á loftslagi sem eiga sér nú stað. Þannig geta sporðar jöklanna flotið upp eða ístungur teygt sig fram í lónunum. „Stóra myndin er ennþá sú sama, að bráðnandi jöklar í hlýnandi loftslagi þeir hopa smátt og smátt þó að alls konar óreglur komi inn í og geti valdið smá framgangi eða öðrum hreyfingum,“ segir Bergur við Vísi. Sem dæmi um sveiflur sem lón geta valdið í stöðu jökulsporða er Heinabergsjökull. Við mælingar árið 2013 hafði hann hopað um rúma 900 metra. Ári seinna hafði hann gengið aftur fram um stóran hluta þeirrar vegalengdar. Þegar dróni var notaður til að skoða jökulinn úr lofti árið 2016 kom í ljós að ísjaðarinn sem mælt hafði verið að hafi ekki verið raunverulegur sporður hans heldur jaðar ístungu sem flaut á lóninu fyrir framan jökulinn.Jökulsárlón er þekktasta jökullón á Íslandi en það byrjaði ekki að myndast fyrr en á fjórða áratug síðustu aldar.Vísir/VilhelmGömlu aðferðirnar duga ekki lengur alls staðar Lónin eru afleiðing hops jöklanna. Þegar jöklarnir stóðu framar grófu þeir hvilftir eða dali í landslagið undir sér. Þessar hvilftir stóðu eftir þegar jöklarnir hopuðu og þar hefur úrkomu- og bráðnunarvatn safnast saman og myndað lón síðustu árin og áratugina. Þekktasta dæmið er Jökulsárlón við Breiðamerkurjökul en það byrjaði að myndast upp úr 1930 þegar veður fór hlýnandi eftir lok Litlu-ísaldarinnar svonefndu. Bergur segir að lón séu nú að finna fyrir framan sporða margra skriðjökla á landinu og víðar um heim, þar á meðal við Sólheimajökul og Skeiðarárjökul. Þessi lón hafa ekki aðeins áhrif á breytileika á stöðu jökulsporðanna heldur hafa þau haft áhrif á mælingar sem hafa verið gerðar frá því í byrjun 4. áratugs síðustu aldar. Upphaflega hlóð mælingarfólk vörður fyrir framan jökulsporðana og var fjarlægðin í þær svo mæld ár eftir ár. Nýjar vörður voru hlaðnar nær jöklinum þegar vegalengdirnar voru orðnar langar. „Mæling eins og þessi gengur náttúrulega ekki upp ef það er lón á miðri leið,“ segir Bergur.Golfkíkjarnir ekki síðri en mælingar með málbandi Þess í stað hafa menn prófað sig áfram með þríhyrningamælingar yfir lónin. Bergur segir að Framhaldsskólinn í Austur-Skaftafellssýslu hafi verið slíkar mælingar sem verkefni í náttúrufræði fyrir nemendur þar. Þá hafa fjarlægðakíkjar verið notaðir í auknum mæli, meðal annars einn hátæknilegur frá Veðurstofunni sem nefndur hefur verið „galdrakíkirinn“ vegna nákvæmni hans. Hann getur mælt fjarlægð þvert yfir lón að jökulsporði allt að kílómetra í burtu. Ekki er þó alltaf um svo flókinn tæknibúnað að ræða. „Einhverjir sem eru að mæla styttri vegalengdir yfir lón eru bara að taka með sér venjulegan golfkíki af því að nákvæmnin í þeim mælitækjum er ekkert mikið verri en að mæla tvö hundruð metra með fimmtíu metra málbandi sem leggst á bak við alls konar steina og annað slíkt á leiðinni,“ segir Bergur. Loftslagsmál Umhverfismál Tengdar fréttir Líklega áframhaldandi hlýnun hér á landi: „Afleiðingar loftlagsbreytinga fyrir náttúrufar og dýralíf verða mjög víðtækar“ Halldór Björnsson sérfræðingur í loftlagsbreytingum hélt í dag erindi á Umhverfisþingi í Hörpu. 20. október 2017 11:15 Hlýnun gefur og tekur frá jöklum á Tröllaskaga Jöklar á Tröllaskaga hefðu rýrnað enn meira af völdum hlýnandi veðurs en þeir hafa þegar gert ef ekki hefði komið til aukin vetrarúrkoma. Hún er einnig tilkomin vegna hlýnandi loftslags. 10. september 2017 15:00 Endurheimt votlendis gagnast takmarkað gagnvart Parísarmarkmiðunum Ísland þyrfti að jafna út losun frá framræstu landi síðasta rúma áratuginn áður en hægt væri að nýta endurheimt votlendis sem loftslagsaðgerð gagnvart Parísarsamkomulaginu. Jafnvel þá væri aðeins hægt að nýta endurheimtina að litlu leyti. 14. febrúar 2018 14:45 James Bond myndi varla þekkja aftur Jökulsárlón Á þeim aldarþriðjungi sem liðinn er frá því Jökulsárlón birtist fyrst í alþjóðlegri stórmynd hefur lónið tvöfaldast að stærð, náð að verða dýpsta vatn Íslands og jökuljaðarinn hefur skroppið saman um 3-4 kílómetra. 1. nóvember 2017 22:00 Mest lesið Bein útsending: Forsetaefnin skila inn framboðum sínum í Hörpu Innlent María Sigrún látin fara úr Kveik Innlent Dregur framboðið til baka Innlent Ákvörðun áfrýjunardómstólsins áfall og stórt skref aftur á bak Erlent „Þessi ákvörðun var ekki tekin í Valhöll“ Innlent Auglýsa eftir „eiganda“ fjármuna Innlent „Ef ég get flogið þremur gerðum af þyrlum þá get ég tekið ákvörðun fyrir þjóðina“ Innlent Niðri fyrir vegna Útlaganna Innlent „Óskiljanlegt að menn skuli leggjast svona lágt“ Innlent Leyfislausar tjaldbúðir og sundsprettur eftir lokun Innlent Fleiri fréttir Fimm af tólf skiluðu einungis rafrænum meðmælum Gylfi leiðir samhæfingu vegna Grindavíkur María Sigrún látin fara úr Kveik Viktor stal senunni: Hefði ekki haft tíma til að safna ef hann væri í vinnu Forsetaefni streymdu í Hörpu Ásdís Rán, Arnar og Ástþór mætast í Pallborðinu „Ef ég get flogið þremur gerðum af þyrlum þá get ég tekið ákvörðun fyrir þjóðina“ Rekin vinalega á brott en vonast til að fá að vera áfram „Þessi ákvörðun var ekki tekin í Valhöll“ „Óskiljanlegt að menn skuli leggjast svona lágt“ Dregur framboðið til baka Niðri fyrir vegna Útlaganna Bein útsending: Forsetaefnin skila inn framboðum sínum í Hörpu Kínverjar vara Bandaríkjamenn við að stíga á „rauðu strikin“ Samtök hernaðarandstæðinga fordæma „kúvendingu“ á afstöðu Íslands Leyfislausar tjaldbúðir og sundsprettur eftir lokun Framboðslistar opinberaðir eftir helgi Auglýsa eftir „eiganda“ fjármuna Glæsileg þjóðbúningamessa á Hvolsvelli Ögurstund og opnunarhóf hjá frambjóðendum Forsetaslagurinn, leit að eiganda fjármuna og rjómablíða Fjölbreytt verkefni hjá björgunarsveitum í dag Útlagar spreyjaðir gylltir Helga Þórisdóttir komin með lágmarksfjölda meðmæla Sinueldur í Reykjanesbæ Pétur Einarsson leikari látinn Kólnar á öllu landinu eftir óvenjugóðan fyrsta sumardag „Ákveðnar efasemdir um ákveðna þætti“ Fimm teravött af orku og 20 milljarðar í samgöngur Seltjarnarnesbær gengur frá sölu á Safnatröð Sjá meira
Sjálfboðaliðar Jöklarannsóknafélagsins hafa í vaxandi mæli þurft að reiða sig á kíkja til að mæla sporða jökla undanfarið. Lón sem myndast hafa fyrir framan marga hopandi jökla koma í veg fyrir hefðbundnari mæliaðferðir. Í sumum tilfellum hafa golfkíkjar verið notaðir við mælingarnar. Árlegar sporðamælingar sjálfboðaliða Jöklarannsóknafélags Íslands fóru fram í haust en skýrslur um niðurstöður þeirra hafa síðan verið að skila sér í hús. Alls hafa borist upplýsingar frá 25 sporðamælistöðum. Af jöklunum sem upplýsingar liggja fyrir um eru tuttugu að hopa en tveir að ganga fram. Bergur Einarsson, jarðfræðingur hjá Veðurstofunni sem heldur utan um sporðamælingar Jöklarannsóknafélagsins, segir að jöklarnir sem ganga fram séu Heinabergsjökull sem gengur suðaustur úr Vatnajökli og ein af þremur mælistöðvum við Skeiðarárjökul. Kaldalónsjökull, sem gengur til vesturs úr Drangajökli, hopar mest af þeim jöklum sem mæling er komin frá, eða um 184 metra frá síðasta hausti.Breytileiki í stöðunni vegna jökullóna Ekki er þó víst að staða jöklanna sem hafa gengið fram gefi rétta mynd af þróun þeirra. Lón sem hafa myndast fyrir framan þá geta haft töluverð áhrif á stöðu þeirra sem endurspegla ekki þær breytingar á loftslagi sem eiga sér nú stað. Þannig geta sporðar jöklanna flotið upp eða ístungur teygt sig fram í lónunum. „Stóra myndin er ennþá sú sama, að bráðnandi jöklar í hlýnandi loftslagi þeir hopa smátt og smátt þó að alls konar óreglur komi inn í og geti valdið smá framgangi eða öðrum hreyfingum,“ segir Bergur við Vísi. Sem dæmi um sveiflur sem lón geta valdið í stöðu jökulsporða er Heinabergsjökull. Við mælingar árið 2013 hafði hann hopað um rúma 900 metra. Ári seinna hafði hann gengið aftur fram um stóran hluta þeirrar vegalengdar. Þegar dróni var notaður til að skoða jökulinn úr lofti árið 2016 kom í ljós að ísjaðarinn sem mælt hafði verið að hafi ekki verið raunverulegur sporður hans heldur jaðar ístungu sem flaut á lóninu fyrir framan jökulinn.Jökulsárlón er þekktasta jökullón á Íslandi en það byrjaði ekki að myndast fyrr en á fjórða áratug síðustu aldar.Vísir/VilhelmGömlu aðferðirnar duga ekki lengur alls staðar Lónin eru afleiðing hops jöklanna. Þegar jöklarnir stóðu framar grófu þeir hvilftir eða dali í landslagið undir sér. Þessar hvilftir stóðu eftir þegar jöklarnir hopuðu og þar hefur úrkomu- og bráðnunarvatn safnast saman og myndað lón síðustu árin og áratugina. Þekktasta dæmið er Jökulsárlón við Breiðamerkurjökul en það byrjaði að myndast upp úr 1930 þegar veður fór hlýnandi eftir lok Litlu-ísaldarinnar svonefndu. Bergur segir að lón séu nú að finna fyrir framan sporða margra skriðjökla á landinu og víðar um heim, þar á meðal við Sólheimajökul og Skeiðarárjökul. Þessi lón hafa ekki aðeins áhrif á breytileika á stöðu jökulsporðanna heldur hafa þau haft áhrif á mælingar sem hafa verið gerðar frá því í byrjun 4. áratugs síðustu aldar. Upphaflega hlóð mælingarfólk vörður fyrir framan jökulsporðana og var fjarlægðin í þær svo mæld ár eftir ár. Nýjar vörður voru hlaðnar nær jöklinum þegar vegalengdirnar voru orðnar langar. „Mæling eins og þessi gengur náttúrulega ekki upp ef það er lón á miðri leið,“ segir Bergur.Golfkíkjarnir ekki síðri en mælingar með málbandi Þess í stað hafa menn prófað sig áfram með þríhyrningamælingar yfir lónin. Bergur segir að Framhaldsskólinn í Austur-Skaftafellssýslu hafi verið slíkar mælingar sem verkefni í náttúrufræði fyrir nemendur þar. Þá hafa fjarlægðakíkjar verið notaðir í auknum mæli, meðal annars einn hátæknilegur frá Veðurstofunni sem nefndur hefur verið „galdrakíkirinn“ vegna nákvæmni hans. Hann getur mælt fjarlægð þvert yfir lón að jökulsporði allt að kílómetra í burtu. Ekki er þó alltaf um svo flókinn tæknibúnað að ræða. „Einhverjir sem eru að mæla styttri vegalengdir yfir lón eru bara að taka með sér venjulegan golfkíki af því að nákvæmnin í þeim mælitækjum er ekkert mikið verri en að mæla tvö hundruð metra með fimmtíu metra málbandi sem leggst á bak við alls konar steina og annað slíkt á leiðinni,“ segir Bergur.
Loftslagsmál Umhverfismál Tengdar fréttir Líklega áframhaldandi hlýnun hér á landi: „Afleiðingar loftlagsbreytinga fyrir náttúrufar og dýralíf verða mjög víðtækar“ Halldór Björnsson sérfræðingur í loftlagsbreytingum hélt í dag erindi á Umhverfisþingi í Hörpu. 20. október 2017 11:15 Hlýnun gefur og tekur frá jöklum á Tröllaskaga Jöklar á Tröllaskaga hefðu rýrnað enn meira af völdum hlýnandi veðurs en þeir hafa þegar gert ef ekki hefði komið til aukin vetrarúrkoma. Hún er einnig tilkomin vegna hlýnandi loftslags. 10. september 2017 15:00 Endurheimt votlendis gagnast takmarkað gagnvart Parísarmarkmiðunum Ísland þyrfti að jafna út losun frá framræstu landi síðasta rúma áratuginn áður en hægt væri að nýta endurheimt votlendis sem loftslagsaðgerð gagnvart Parísarsamkomulaginu. Jafnvel þá væri aðeins hægt að nýta endurheimtina að litlu leyti. 14. febrúar 2018 14:45 James Bond myndi varla þekkja aftur Jökulsárlón Á þeim aldarþriðjungi sem liðinn er frá því Jökulsárlón birtist fyrst í alþjóðlegri stórmynd hefur lónið tvöfaldast að stærð, náð að verða dýpsta vatn Íslands og jökuljaðarinn hefur skroppið saman um 3-4 kílómetra. 1. nóvember 2017 22:00 Mest lesið Bein útsending: Forsetaefnin skila inn framboðum sínum í Hörpu Innlent María Sigrún látin fara úr Kveik Innlent Dregur framboðið til baka Innlent Ákvörðun áfrýjunardómstólsins áfall og stórt skref aftur á bak Erlent „Þessi ákvörðun var ekki tekin í Valhöll“ Innlent Auglýsa eftir „eiganda“ fjármuna Innlent „Ef ég get flogið þremur gerðum af þyrlum þá get ég tekið ákvörðun fyrir þjóðina“ Innlent Niðri fyrir vegna Útlaganna Innlent „Óskiljanlegt að menn skuli leggjast svona lágt“ Innlent Leyfislausar tjaldbúðir og sundsprettur eftir lokun Innlent Fleiri fréttir Fimm af tólf skiluðu einungis rafrænum meðmælum Gylfi leiðir samhæfingu vegna Grindavíkur María Sigrún látin fara úr Kveik Viktor stal senunni: Hefði ekki haft tíma til að safna ef hann væri í vinnu Forsetaefni streymdu í Hörpu Ásdís Rán, Arnar og Ástþór mætast í Pallborðinu „Ef ég get flogið þremur gerðum af þyrlum þá get ég tekið ákvörðun fyrir þjóðina“ Rekin vinalega á brott en vonast til að fá að vera áfram „Þessi ákvörðun var ekki tekin í Valhöll“ „Óskiljanlegt að menn skuli leggjast svona lágt“ Dregur framboðið til baka Niðri fyrir vegna Útlaganna Bein útsending: Forsetaefnin skila inn framboðum sínum í Hörpu Kínverjar vara Bandaríkjamenn við að stíga á „rauðu strikin“ Samtök hernaðarandstæðinga fordæma „kúvendingu“ á afstöðu Íslands Leyfislausar tjaldbúðir og sundsprettur eftir lokun Framboðslistar opinberaðir eftir helgi Auglýsa eftir „eiganda“ fjármuna Glæsileg þjóðbúningamessa á Hvolsvelli Ögurstund og opnunarhóf hjá frambjóðendum Forsetaslagurinn, leit að eiganda fjármuna og rjómablíða Fjölbreytt verkefni hjá björgunarsveitum í dag Útlagar spreyjaðir gylltir Helga Þórisdóttir komin með lágmarksfjölda meðmæla Sinueldur í Reykjanesbæ Pétur Einarsson leikari látinn Kólnar á öllu landinu eftir óvenjugóðan fyrsta sumardag „Ákveðnar efasemdir um ákveðna þætti“ Fimm teravött af orku og 20 milljarðar í samgöngur Seltjarnarnesbær gengur frá sölu á Safnatröð Sjá meira
Líklega áframhaldandi hlýnun hér á landi: „Afleiðingar loftlagsbreytinga fyrir náttúrufar og dýralíf verða mjög víðtækar“ Halldór Björnsson sérfræðingur í loftlagsbreytingum hélt í dag erindi á Umhverfisþingi í Hörpu. 20. október 2017 11:15
Hlýnun gefur og tekur frá jöklum á Tröllaskaga Jöklar á Tröllaskaga hefðu rýrnað enn meira af völdum hlýnandi veðurs en þeir hafa þegar gert ef ekki hefði komið til aukin vetrarúrkoma. Hún er einnig tilkomin vegna hlýnandi loftslags. 10. september 2017 15:00
Endurheimt votlendis gagnast takmarkað gagnvart Parísarmarkmiðunum Ísland þyrfti að jafna út losun frá framræstu landi síðasta rúma áratuginn áður en hægt væri að nýta endurheimt votlendis sem loftslagsaðgerð gagnvart Parísarsamkomulaginu. Jafnvel þá væri aðeins hægt að nýta endurheimtina að litlu leyti. 14. febrúar 2018 14:45
James Bond myndi varla þekkja aftur Jökulsárlón Á þeim aldarþriðjungi sem liðinn er frá því Jökulsárlón birtist fyrst í alþjóðlegri stórmynd hefur lónið tvöfaldast að stærð, náð að verða dýpsta vatn Íslands og jökuljaðarinn hefur skroppið saman um 3-4 kílómetra. 1. nóvember 2017 22:00