Túrverkja- og tíðarhvarfamiðstöð? Inga María Hlíðar Thorsteinson skrifar 18. október 2018 20:12 Það kom lítið á óvart þegar fréttir bárust af því að heilbrigðisráðherra vildi stefna að opnun heilsugæslu fyrir konur að nokkrir læknar myndu rísa upp á móti þeirri hugmynd. Í hvert skipti sem heilbrigðisráðherra og forverar hennar í starfi hafa komið með hugmyndir um að nýta mannauð heilbrigðiskerfisins betur hafa fáir en háværir læknar risið upp á móti og lýst yfir andstöðu við slík áform. Það er ekki að undra, enda skiljanlegt að mörgum þyki erfitt sé að treysta á þekkingu annarra með þá löngu menntun og þjálfun sem þeir hafa.Dæmigerð viðbrögð Þegar öllu er á botninn hvolft er þó ólíklegt að sérfræðingur í gigtar- og lyflæknisfræði, sem tjáði sig opinberlega um þetta mál sé með sömu þekkingu og skilning á þörf kvenna fyrir heilbrigðisþjónustu er lítur að barneignum og/eða kvillum sem tengjast kvenlíffærum og ljósmóðir sem hefur sérhæft sig í þessum málum. Því er mikilvægt að raddir þeirra sem rísa upp á móti hugmyndum til að bæta heilbrigði kvenna nái ekki brautargengi eingöngu vegna stöðu þeirra í valdapýramída heilbrigðiskerfisins.Er Svandís „gengin af göfflum og skeiðum og hnífum“? ...Líkt og annar læknir hélt fram í sömu umfjöllun. Nei, þessi hugmynd er ekki sjálfsprottin af íslenskum ljósmæðrum eða heilbrigðisráðherra líkt og halda mætti af umfjölluninni um málið. Í Hollandi, Svíþjóð og Bretlandi hafa Ijósmæður t.a.m. leyfi til að ávísa hormónatengdum getnaðarvörnum að loknu sérstöku námskeiði í lyfjafræði. Skilvirkni þjónustunnar er mikil þar sem ljósmæður geta bæði veitt ráðgjöf um getnaðarvarnir og ávísað hormónatengdum getnaðarvörnum til heilbrigðra kvenna. Í grundvallaratriðum fela áform Svandísar í sér að ljósmæður myndu sinna sérstakri þjónustu við konur á heilsugæslustöð eða móttöku, líkt og tíðkast t.d. í Svíþjóð undir nafninu Kvinnohälsa. Þar í landi eru þetta ljósmóðurreknar móttökur sem bjóða upp á mæðravernd, getnaðarvarnarráðgjöf, leghálsstrok, ráðgjöf og fleira sem tengist kvenlíkamanum. Ljósmæðurnar eru í samstarfi við kvensjúkdómalækna og vísa skjólstæðingum sínum þangað ef þörf er á. Það sem liggur að baki er að ýmsar upplýsingar um heilsufar og vandamál koma upp á yfirborðið í mæðravernd, sem snúa bæði að heilsufari tengt meðgöngu en einnig vegna kvenlíffæra konunnar og/eða sálfélagslegra aðstæðna. Ástæða þess að þessar upplýsingar koma fram í mæðravernd skýrist af tíðu eftirliti sem skapar traust samband ljósmóður og konu á meðgöngu. Eftir að barnið er fætt fellur þjónustan niður og eftirfylgnin er engin.Móttaka fyrir konur Ljósmæður sinna eftirliti, forvörnum, og meðferð í tengslum við barneignarferlið og þá kvilla og sjúkdóma sem geta komið upp í tengslum við kvenlíffæri þeirra. Líkt og Áslaug, formaður Ljósmæðrafélags Íslands bendir á, væri kvennamóttaka sem þessi hugsuð sem þjónusta við konur sem eru ekki endilega veikar. Það má því segja að þetta væri ráðgjafarþjónusta fyrir ýmislegt sem tengist kvenheilsu, svo sem sveppasýkingar, túrverkir, getnaðarvarnir, ófrjósemi og væg breytingaskeiðsvandamál. Einnig væri hægt að veita aðstoð við brjóstagjöf fyrir konur sem geta ekki lengur sótt þjónustu á sængurlegudeild Landspítalans. Heilsugæsla með sérstakri móttöku fyrir konur myndi hafa gríðarlegt forvarnargildi. Má t.a.m. nefna mikilvægi þjónustu fyrir meðgöngu (e. pre-pregnancy service) þar sem konur með sálfélagsleg og/eða líkamleg vandamál, svo sem offitu eða andlega vanlíðan, fá ráðgjöf og aðstoð við að skipuleggja barneignir til þess að ferlið verði sem ánægjulegast og öruggast. Má einnig nefna þjónustu eftir meðgöngu (e. post pregnancy service) þar sem konur mæta með 6 vikna gömul börn sín í eftirfylgd til þeirrar ljósmóður sem sinnti þeim í mæðravernd í eftirskoðun (ef þarf) og til að ræða fæðinguna og núverandi ástand. Hefur slíkt viðtal mikið forvarnargildi fyrir síðari barneignir ef um erfiða upplifun eða einhver vandamál er að ræða.Vitundarvakning Í upphafi læknisfræðinnar voru krufningar einungis gerðar á karlmönnum og gengið var út frá því að karl- og kvenlíkaminn væru í stórum dráttum eins. Síðustu áratugi hefur orðið vitundarvakning þar á og aukin athygli beinist nú að ýmsum sjúkdómum sem eiga rætur að rekja í hormónastarfsemi og líffæra kvenna, líkt og brjósta- og leghálskrabbamein, endómetríósa og fjölblöðrueggjastokkaheilkenni (PCOS). Þá má nefna að Öryrkjabandalag Íslands samþykkti á aðalfundi sínum fyrr í þessum mánuði að taka samtök um endómetríósu inn í bandalagið með það að markmiði að veita konum með endómetríósu og aðstandendum þeirra enn betri þjónustu. Var það mikið fagnaðarefni þar sem endómetríósa er sjúkdómur sem leggst einungis á konur og hafa þær konur sem glíma við sjúkdóminn lengi mætt miklu skilningsleysi og fordómum, bæði innan heilbrigðiskerfisins og utan þess um langt skeið. Því fagna ég aukinni vitund samfélagsins um heilbrigði kvenna og hvet heilbrigðisráðherra Svandísi Svavarsdóttur um að standa við áform sín, þrátt fyrir háværar yfirlýsingar einstakra lækna.Höfundur er ljósmóðir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson Skoðun Halldór 05.07.2025 Halldór Baldursson Halldór Skoðun Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Sjá meira
Það kom lítið á óvart þegar fréttir bárust af því að heilbrigðisráðherra vildi stefna að opnun heilsugæslu fyrir konur að nokkrir læknar myndu rísa upp á móti þeirri hugmynd. Í hvert skipti sem heilbrigðisráðherra og forverar hennar í starfi hafa komið með hugmyndir um að nýta mannauð heilbrigðiskerfisins betur hafa fáir en háværir læknar risið upp á móti og lýst yfir andstöðu við slík áform. Það er ekki að undra, enda skiljanlegt að mörgum þyki erfitt sé að treysta á þekkingu annarra með þá löngu menntun og þjálfun sem þeir hafa.Dæmigerð viðbrögð Þegar öllu er á botninn hvolft er þó ólíklegt að sérfræðingur í gigtar- og lyflæknisfræði, sem tjáði sig opinberlega um þetta mál sé með sömu þekkingu og skilning á þörf kvenna fyrir heilbrigðisþjónustu er lítur að barneignum og/eða kvillum sem tengjast kvenlíffærum og ljósmóðir sem hefur sérhæft sig í þessum málum. Því er mikilvægt að raddir þeirra sem rísa upp á móti hugmyndum til að bæta heilbrigði kvenna nái ekki brautargengi eingöngu vegna stöðu þeirra í valdapýramída heilbrigðiskerfisins.Er Svandís „gengin af göfflum og skeiðum og hnífum“? ...Líkt og annar læknir hélt fram í sömu umfjöllun. Nei, þessi hugmynd er ekki sjálfsprottin af íslenskum ljósmæðrum eða heilbrigðisráðherra líkt og halda mætti af umfjölluninni um málið. Í Hollandi, Svíþjóð og Bretlandi hafa Ijósmæður t.a.m. leyfi til að ávísa hormónatengdum getnaðarvörnum að loknu sérstöku námskeiði í lyfjafræði. Skilvirkni þjónustunnar er mikil þar sem ljósmæður geta bæði veitt ráðgjöf um getnaðarvarnir og ávísað hormónatengdum getnaðarvörnum til heilbrigðra kvenna. Í grundvallaratriðum fela áform Svandísar í sér að ljósmæður myndu sinna sérstakri þjónustu við konur á heilsugæslustöð eða móttöku, líkt og tíðkast t.d. í Svíþjóð undir nafninu Kvinnohälsa. Þar í landi eru þetta ljósmóðurreknar móttökur sem bjóða upp á mæðravernd, getnaðarvarnarráðgjöf, leghálsstrok, ráðgjöf og fleira sem tengist kvenlíkamanum. Ljósmæðurnar eru í samstarfi við kvensjúkdómalækna og vísa skjólstæðingum sínum þangað ef þörf er á. Það sem liggur að baki er að ýmsar upplýsingar um heilsufar og vandamál koma upp á yfirborðið í mæðravernd, sem snúa bæði að heilsufari tengt meðgöngu en einnig vegna kvenlíffæra konunnar og/eða sálfélagslegra aðstæðna. Ástæða þess að þessar upplýsingar koma fram í mæðravernd skýrist af tíðu eftirliti sem skapar traust samband ljósmóður og konu á meðgöngu. Eftir að barnið er fætt fellur þjónustan niður og eftirfylgnin er engin.Móttaka fyrir konur Ljósmæður sinna eftirliti, forvörnum, og meðferð í tengslum við barneignarferlið og þá kvilla og sjúkdóma sem geta komið upp í tengslum við kvenlíffæri þeirra. Líkt og Áslaug, formaður Ljósmæðrafélags Íslands bendir á, væri kvennamóttaka sem þessi hugsuð sem þjónusta við konur sem eru ekki endilega veikar. Það má því segja að þetta væri ráðgjafarþjónusta fyrir ýmislegt sem tengist kvenheilsu, svo sem sveppasýkingar, túrverkir, getnaðarvarnir, ófrjósemi og væg breytingaskeiðsvandamál. Einnig væri hægt að veita aðstoð við brjóstagjöf fyrir konur sem geta ekki lengur sótt þjónustu á sængurlegudeild Landspítalans. Heilsugæsla með sérstakri móttöku fyrir konur myndi hafa gríðarlegt forvarnargildi. Má t.a.m. nefna mikilvægi þjónustu fyrir meðgöngu (e. pre-pregnancy service) þar sem konur með sálfélagsleg og/eða líkamleg vandamál, svo sem offitu eða andlega vanlíðan, fá ráðgjöf og aðstoð við að skipuleggja barneignir til þess að ferlið verði sem ánægjulegast og öruggast. Má einnig nefna þjónustu eftir meðgöngu (e. post pregnancy service) þar sem konur mæta með 6 vikna gömul börn sín í eftirfylgd til þeirrar ljósmóður sem sinnti þeim í mæðravernd í eftirskoðun (ef þarf) og til að ræða fæðinguna og núverandi ástand. Hefur slíkt viðtal mikið forvarnargildi fyrir síðari barneignir ef um erfiða upplifun eða einhver vandamál er að ræða.Vitundarvakning Í upphafi læknisfræðinnar voru krufningar einungis gerðar á karlmönnum og gengið var út frá því að karl- og kvenlíkaminn væru í stórum dráttum eins. Síðustu áratugi hefur orðið vitundarvakning þar á og aukin athygli beinist nú að ýmsum sjúkdómum sem eiga rætur að rekja í hormónastarfsemi og líffæra kvenna, líkt og brjósta- og leghálskrabbamein, endómetríósa og fjölblöðrueggjastokkaheilkenni (PCOS). Þá má nefna að Öryrkjabandalag Íslands samþykkti á aðalfundi sínum fyrr í þessum mánuði að taka samtök um endómetríósu inn í bandalagið með það að markmiði að veita konum með endómetríósu og aðstandendum þeirra enn betri þjónustu. Var það mikið fagnaðarefni þar sem endómetríósa er sjúkdómur sem leggst einungis á konur og hafa þær konur sem glíma við sjúkdóminn lengi mætt miklu skilningsleysi og fordómum, bæði innan heilbrigðiskerfisins og utan þess um langt skeið. Því fagna ég aukinni vitund samfélagsins um heilbrigði kvenna og hvet heilbrigðisráðherra Svandísi Svavarsdóttur um að standa við áform sín, þrátt fyrir háværar yfirlýsingar einstakra lækna.Höfundur er ljósmóðir.
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar