Umræða um fiskeldi Soffía Karen Magnúsdóttir skrifar 9. maí 2017 09:00 Fiskeldi er orðin mikilvæg atvinnugrein og ef áætlanir ganga eftir mun hún vaxa enn frekar á komandi árum. Að mörgu er að hyggja og því mikilvægt að byggja upp málefnalega umræðu um fiskeldi þar sem ólík sjónarmið koma fram. Um leið er nauðsynlegt að skynsemi og fyrirhyggja ráði för í áætluðum vexti greinarinnar.Sleppingar laxfiska Helsta deilumálið vegna fiskeldis eru sleppingar laxfiska úr sjókvíum. Til að vernda villta stofna er óheimilt að ala laxfiska í sjókvíum á Vesturlandi og nánast öllu Norðurlandi. Af öðrum svæðum er raunhæfur möguleiki að stunda eldi á Vestfjörðum og Austfjörðum, þar sem sjókvíaeldi er í dag, auk Eyjafjarðar. Til að draga úr líkum á sleppingum er verið að innleiða auknar kröfur um búnað og skal hann standast kröfur staðals sem notast er við í Noregi og hefur dregið þar úr fjölda fiska sem sleppa úr kvíum. Þá skal sýna fram á að búnaðurinn standist kröfur og þarf rekstraraðili skírteini frá faggiltri skoðunarstofu, sem staðfestir að búnaðurinn sé öruggur og standist m.a. strauma og ölduhæð á eldissvæðinu. Eldri búnaður er á útleið, en í kvíum sem ekki standast nýjar kröfur er alinn regnbogasilungur. Sleppingar síðustu mánaða má rekja til slíkra kvía, sem verður skipt út fyrir vottaðan búnað. Slysasleppingar geta þó átt sér stað, en þær þarf að fyrirbyggja eftir bestu getu og bregðast við á viðeigandi hátt ef slys verða.Staða fisksjúkdóma Sjúkdómastaða í fiskeldi á Íslandi er ein sú besta í heiminum og engin sýklalyf eru notuð í sjókvíaeldi hér, andstætt fullyrðingum um annað. Þá er tíðræddur misskilningur um að í fiskeldi á Íslandi ríki lúsafár, sem villtum laxastofnum stafi hætta af. Staðreyndin er sú að laxalús hefur aldrei valdið vandræðum í íslensku sjókvíaeldi. Ástæðan er lágur sjávarhiti yfir vetrartímann, en laxalús berst með villtum fiski í kvíar að vori og þar nær hún að fjölga sér lítillega fram á haust. Með vetri lækkar sjávarhiti og lúsin hverfur úr kvíunum. Þegar laxaseiði ganga til sjávar að vori er því lítið eða ekkert um lús í eldiskvíum. Í vetur var sjávarhiti þó heldur hærri en vanalega, sem er laxalús hagstætt. Það sýnir mikilvægi þess að vaka yfir breyttum aðstæðum, en „lúsafár“ hefur verið óþekkt í íslensku eldi.Geldfiskur Lax sem notaður er í sjókvíaeldi er af eldisstofni sem kemur frá Noregi og hefur verið ræktaður hér síðan 1984. Hann er ekki erfðabreyttur en hefur verið kynbættur eins og raunin er með eldisdýr. Rætt hefur verið um geldfisk og hvort hann sé raunhæfur kostur í eldi. Fisk má gelda með breytingum á erfðamengi eða með því að setja hrogn undir mikinn þrýsting. Fiskur úr þeim hrognum verður ófrjór og getur ekki blandast við villta laxastofna. Gallinn við geldan lax er að hann þarf sérhæft og dýrt fóður til að bein þroskist eðlilega, afföll aukast og vansköpunartíðni getur verið há. Auk þess er hætt við að viðbrögð markaða við vörunni verði neikvæð. Ræktun á geldfiski gaf þó nýlega góða raun í köldum sjó í Noregi, sem gaf tilefni til tilraunar með geldfisk við strendur Íslands. Verður hún framkvæmd af Stofnfiski, Háskólanum á Hólum, Landssambandi fiskeldisstöðva, Hafrannsóknastofnun og Arctic Sea Farm. Tíminn leiðir því í ljós hvort þetta sé raunhæfur möguleiki í fiskeldi hér.Leyfisveitingar Ferlið við leyfisveitingar er umfangsmikið og getur tekið nokkur ár. Tilkynna þarf fyrirhugaða eldisstarfsemi til Skipulagsstofnunar sem leggur mat á hvort framkvæmdin þurfi í umhverfismat. Burðarþolsmat þarf jafnframt að liggja fyrir, en það er mat á staðbundnum áhrifum eldis og hversu mikið magn er óhætt að ala á viðkomandi svæði. Síðan þarf starfsleyfi frá Umhverfisstofnun og rekstrarleyfi Matvælastofnunar. Starfleyfi snýr að mengandi þáttum en rekstrarleyfi að kröfum um búnað og verklag. Leiðrétta verður fullyrðingar um að Matvælastofnun hafi gefið út fjölda rekstrarleyfa á skömmum tíma. Málaflokkurinn var færður frá Fiskistofu til Matvælastofnunar árið 2015, en frá þeim tíma hefur stofnunin aðeins gefið út eitt rekstrarleyfi til sjókvíaeldis. Það var til stækkunar á eldi í Arnarfirði, sem þegar var hafið. Einnig hafa komið fram kröfur um að hægt verði á leyfisveitingum, en löggjöf setur skilyrði um afgreiðslutíma umsókna. Að gefnu tilefni skal einnig áréttað að dýralæknir fisksjúkdóma hjá Matvælastofnun kemur ekki að veitingu rekstrarleyfa, þar sem störf hans einskorðast við fisksjúkdóma. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Ég kýs Baldur Guðrún Rögnvaldardóttir Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun Þráhyggja Björns Bjarnasonar Arnar Þór Jónsson Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Skautadrottningin Katrín Jakobsdóttir Einar Steingrímsson Skoðun Hvaðan kemur fylgi Katrínar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Halla Hrund – forseti fyrir almanna heill Tryggvi Felixson Skoðun Almannahagur eða nýfrjálshyggja? Reynir Böðvarsson Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Baldur Guðrún Rögnvaldardóttir skrifar Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ferðaþjónustan og vaskurinn Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Þráhyggja Björns Bjarnasonar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Nálægð við stjórnmálin – Ólafur Ragnar og Katrín Össur Skarphéðinsson skrifar Skoðun Einföld og afgerandi skref í þágu líffræðilegrar fjölbreytni Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Hvernig standa sveitarfélögin sig í stafrænni þróun? Sigurjón Ólafsson skrifar Skoðun Vald spillir Anna Magnúsdóttir skrifar Skoðun Af hverju skjólshús? Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring skrifar Skoðun Almannahagur eða nýfrjálshyggja? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Halla Hrund – forseti fyrir almanna heill Tryggvi Felixson skrifar Skoðun Hvað veit ég? Ég er bara fangi! Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Sundtískan Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Olía á eld átaka Hópur fólks í Íslenska náttúruverndarsjóðnum skrifar Skoðun Vanmat á hugvísindum og staða íslenskra fræða Lára Magnúsardóttir skrifar Skoðun Fordæmið Sveinn Flóki Guðmundsson skrifar Skoðun Styrk hönd og fim Torfi H. Tulinius skrifar Skoðun Í dag er dagur líffjölbreytileika Hólmfríður Sigþórsdóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Sanngjarnt lífeyriskerfi: Það er dýrara að vera fatlaður Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Stéttarfélög í fjötrum meðvirkar stjórnsýslu Indriði Stefánsson skrifar Skoðun Óheiðarleiki gagnvart öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Tveir valkostir Ragnheiður Jónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn sem sameinar Björk Baldursdóttir,Ingvi Stefánsson skrifar Skoðun Hvaðan kemur fylgi Katrínar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað viljum við? skrifar Skoðun Fátækt er ekki blankheit Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Fremst meðal jafningja: Halla Tómasdóttir á Bessastaði Birna Jónsdóttir skrifar Skoðun Skautadrottningin Katrín Jakobsdóttir Einar Steingrímsson skrifar Sjá meira
Fiskeldi er orðin mikilvæg atvinnugrein og ef áætlanir ganga eftir mun hún vaxa enn frekar á komandi árum. Að mörgu er að hyggja og því mikilvægt að byggja upp málefnalega umræðu um fiskeldi þar sem ólík sjónarmið koma fram. Um leið er nauðsynlegt að skynsemi og fyrirhyggja ráði för í áætluðum vexti greinarinnar.Sleppingar laxfiska Helsta deilumálið vegna fiskeldis eru sleppingar laxfiska úr sjókvíum. Til að vernda villta stofna er óheimilt að ala laxfiska í sjókvíum á Vesturlandi og nánast öllu Norðurlandi. Af öðrum svæðum er raunhæfur möguleiki að stunda eldi á Vestfjörðum og Austfjörðum, þar sem sjókvíaeldi er í dag, auk Eyjafjarðar. Til að draga úr líkum á sleppingum er verið að innleiða auknar kröfur um búnað og skal hann standast kröfur staðals sem notast er við í Noregi og hefur dregið þar úr fjölda fiska sem sleppa úr kvíum. Þá skal sýna fram á að búnaðurinn standist kröfur og þarf rekstraraðili skírteini frá faggiltri skoðunarstofu, sem staðfestir að búnaðurinn sé öruggur og standist m.a. strauma og ölduhæð á eldissvæðinu. Eldri búnaður er á útleið, en í kvíum sem ekki standast nýjar kröfur er alinn regnbogasilungur. Sleppingar síðustu mánaða má rekja til slíkra kvía, sem verður skipt út fyrir vottaðan búnað. Slysasleppingar geta þó átt sér stað, en þær þarf að fyrirbyggja eftir bestu getu og bregðast við á viðeigandi hátt ef slys verða.Staða fisksjúkdóma Sjúkdómastaða í fiskeldi á Íslandi er ein sú besta í heiminum og engin sýklalyf eru notuð í sjókvíaeldi hér, andstætt fullyrðingum um annað. Þá er tíðræddur misskilningur um að í fiskeldi á Íslandi ríki lúsafár, sem villtum laxastofnum stafi hætta af. Staðreyndin er sú að laxalús hefur aldrei valdið vandræðum í íslensku sjókvíaeldi. Ástæðan er lágur sjávarhiti yfir vetrartímann, en laxalús berst með villtum fiski í kvíar að vori og þar nær hún að fjölga sér lítillega fram á haust. Með vetri lækkar sjávarhiti og lúsin hverfur úr kvíunum. Þegar laxaseiði ganga til sjávar að vori er því lítið eða ekkert um lús í eldiskvíum. Í vetur var sjávarhiti þó heldur hærri en vanalega, sem er laxalús hagstætt. Það sýnir mikilvægi þess að vaka yfir breyttum aðstæðum, en „lúsafár“ hefur verið óþekkt í íslensku eldi.Geldfiskur Lax sem notaður er í sjókvíaeldi er af eldisstofni sem kemur frá Noregi og hefur verið ræktaður hér síðan 1984. Hann er ekki erfðabreyttur en hefur verið kynbættur eins og raunin er með eldisdýr. Rætt hefur verið um geldfisk og hvort hann sé raunhæfur kostur í eldi. Fisk má gelda með breytingum á erfðamengi eða með því að setja hrogn undir mikinn þrýsting. Fiskur úr þeim hrognum verður ófrjór og getur ekki blandast við villta laxastofna. Gallinn við geldan lax er að hann þarf sérhæft og dýrt fóður til að bein þroskist eðlilega, afföll aukast og vansköpunartíðni getur verið há. Auk þess er hætt við að viðbrögð markaða við vörunni verði neikvæð. Ræktun á geldfiski gaf þó nýlega góða raun í köldum sjó í Noregi, sem gaf tilefni til tilraunar með geldfisk við strendur Íslands. Verður hún framkvæmd af Stofnfiski, Háskólanum á Hólum, Landssambandi fiskeldisstöðva, Hafrannsóknastofnun og Arctic Sea Farm. Tíminn leiðir því í ljós hvort þetta sé raunhæfur möguleiki í fiskeldi hér.Leyfisveitingar Ferlið við leyfisveitingar er umfangsmikið og getur tekið nokkur ár. Tilkynna þarf fyrirhugaða eldisstarfsemi til Skipulagsstofnunar sem leggur mat á hvort framkvæmdin þurfi í umhverfismat. Burðarþolsmat þarf jafnframt að liggja fyrir, en það er mat á staðbundnum áhrifum eldis og hversu mikið magn er óhætt að ala á viðkomandi svæði. Síðan þarf starfsleyfi frá Umhverfisstofnun og rekstrarleyfi Matvælastofnunar. Starfleyfi snýr að mengandi þáttum en rekstrarleyfi að kröfum um búnað og verklag. Leiðrétta verður fullyrðingar um að Matvælastofnun hafi gefið út fjölda rekstrarleyfa á skömmum tíma. Málaflokkurinn var færður frá Fiskistofu til Matvælastofnunar árið 2015, en frá þeim tíma hefur stofnunin aðeins gefið út eitt rekstrarleyfi til sjókvíaeldis. Það var til stækkunar á eldi í Arnarfirði, sem þegar var hafið. Einnig hafa komið fram kröfur um að hægt verði á leyfisveitingum, en löggjöf setur skilyrði um afgreiðslutíma umsókna. Að gefnu tilefni skal einnig áréttað að dýralæknir fisksjúkdóma hjá Matvælastofnun kemur ekki að veitingu rekstrarleyfa, þar sem störf hans einskorðast við fisksjúkdóma.
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun
Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun