Markaðsgjald af náttúruauðlindum í eigu þjóðar Lárus Elíasson skrifar 13. október 2016 07:00 Helstu sameiginlegu auðlindir okkar Íslendinga eru: 1. Fiskurinn í sjónum 2. Orkuauðlindirnar (vatnsorka, jarðvarmi, vindur og sjávarföll) 3. Aðgangur að náttúrugersemum og ferðamannastöðum 4. Aðgangur að hlutum eins og lofti og vatni Þegar auðlindir eru ótakmarkaðar þá hafa þær ekki verð/(verðmæti) og úthlutun þeirra skapar ekki mismunun. Það var trú okkar gagnvart vatninu, andrúmsloftinu, aðgengi að náttúrugersemum og jafnvel fiskinum að þær auðlindir væru ótakmarkaðar og hefðu því ekki verðmæti. Þegar auðlindir verða takmarkaðar eins og þegar settir eru á útblásturskvótar í samningum milli landa (sem er í raun rétturinn til að taka súrefni úr andrúmsloftinu og binda við kolefni) eða ferðamönnum fjölgar svo að ekki er hægt að komast að náttúrugersemum, þá fær auðlindin verðmæti og með úthlutun hennar getur skapast mismunun. Spilling og mismunun eru líklegir fylgifiskar allrar úthlutunar á takmörkuðum auðlindum, utan uppboðs nýtingarréttar á opnum markaði og með hlutkesti. Uppboð á nýtingarrétti á opnum markaði hefur líka þann kost að það hámarkar tekjur eigandans af auðlindinni. Viðskiptin væru opin og gegnsæ. Uppboðsskilmálar, s.s. gildistími til margra ára, eru nauðsynlegir til að tryggja langtíma hagsmuni bjóðenda og ekki síður eigenda auðlindarinnar. Eins gæti skilyrði eins og gagnvart byggðasjónamiðum átt við. Hvernig gæti þetta virkað fyrir mismunandi auðlindir?Fiskurinn í sjónum Hámarksleiguverð kvótans mælt út frá leigu á kvóta á markaði er um 80 milljarðar (1: Ríkið gefur útgerðarmönnum 94% afslátt af kvótaleigu, Fréttatíminn 09-09-2016 Gunnar Smári Egilsson). Þetta er ofmetið og lýsir efri mörkum á mögulegum tekjum, þar sem stór hluti þessara viðskipta er vegna meðafla sem þarf að kaupa kvóta fyrir á markaði eða borga sektir ella. Jón Steinsson skrifar einnig um málið (2: Vísir/Fréttablaðið, Færeyingar bjóða upp veiðiheimildir, SKOÐUN 08:00 16. ÁGÚST 2016 Jón Steinsson hagfræðingur). Út frá hans niðurstöðu má reikna að veiðileyfagjald fyrir þorsk, makríl og síld (einvörðungu) gæti numið um 28 milljörðum ef við bjóðum þær heimildir upp með sama hætti og Færeyingar. Kristinn H. Gunnarsson setur fram í sinni meistaraprófsritgerð að: „Frá 2007 er áætluð auðlindarenta 43-49 milljarðar króna. Hlutur ríkisins í formi veiðigjalds er 5 milljarðar króna. Skiptingin á rentunni milli ríkisins og útgerðar er þannig að ríkið hefur fengið um 11% en útgerðin um 89%. Sú dreifing arðsins af auðlindinni er algerlega óásættanleg. Það má áætla að uppboð veiðiheimilda frá upphafi hefði skilað ríkinu stærstum hluta af rentunni. Eðlileg skipting í því ljósi væru 89% til ríkisins. Miðað við það vantar um 35 milljarða króna til ríkisins.“ (3: Makríll – nýr nytjastofn á Íslandsmiðum Auðlind í þágu þjóðar, Háskóli Íslands 2016, Kristinn H. Gunnarsson). Það er mín persónulega skoðun að líkleg auðlindarenta af sjávarútvegi með markaðsleið sé einhvers staðar á bilinu 20-40 milljarðar króna sem er fjór- til áttföldun á því gjaldi sem innheimt er í dag. Það tónar nokkuð saman við þá hæstu tölu sem nefnd var (26 milljarðar) í viðræðum stjórnvalda og sjárvarútvegsins í tíð ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttir, þá nefnd trúlega sem hæsta mögulega tala að mati sjávarútvegsins til að verjast ósanngjarnari kröfum. Vert er að hafa í huga að leiðandi aðilar innan sjávarútvegarins hafa lýst sig samþykka auðlindagjaldi að því gefnu að slíkt hið sama gangi yfir aðrar auðlindir líka. (4: Kolbeinn Árnason framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi, http://www.ruv.is/frett/sjavarutvegurinn-vill-borga-audlindagjald, 21.02.2015 - 19:13,).Orkuauðlindir Fram að kaupum Alterra í HS Orku voru nær öll orkufyrirtæki í höndum ríkis eða sveitarfélaga. Það ásamt þeirri staðreynd að framboð af orku var langt umfram eftirspurn gerði það í raun óþarft að krefjast afgjalds af auðlindinni. Flestar stærri virkjanir voru tengdar orkuöflun fyrir stóriðju þar sem reynt var að fá erlenda fjárfesta til landsins til að fjárfesta í atvinnustafsemi á Íslandi. Gulrótin var lágt raforkuverð og því enn síður verið að krefjast afgjalds af auðlindinni. Nú þegar munu fleiri einkaaðilar koma inn á virkjanamarkaðinn, eftirspurn smærri og millistórra notenda er að aukast og ekki síður ef sæstrengur til meginlandsins verður raunverulegur kostur, þá er hægt að taka auðlindagjald í þessum geira. Vert er að hafa í huga að rannsóknir eru kostnaðarsamar og þó nokkur áhætta í þróun verkefna og því hefur skapast sú hefð erlendis að krefjast lágs gjalds í byrjun en frekar hlutfalls af brúttótekjum í framtíðinni (1-6%). Slíkt gjald gæti skilað landsmönnum auðlindarentu af stærðargráðunni 20 milljarðar á ári til lengri tíma litið. Auðlindarenta með sæstreng gæti orðið mun meiri eða allt að 65 milljarðar á ári (5: https://www.mbl.is/frettir/innlent/2014/10/16/65_milljarda_abati_af_saestreng/)Aðgangur að náttúrugersemum og ferðamannastöðum Hér er í raun fyrirmyndin til í útleigu á laxveiðiám þar sem áin er leigð til rekstraraðila sem sér um ána og hefur af henni tekjur fyrir hönd eigenda. Þetta gæti t.d. leyst málin kringum Geysi og Dettifoss þar sem eignarhald er blandað og rekstraraðilar hafa ekki getað tekið hlutina föstum tökum sökum blandaðs eignarhalds og óskýrrar stefnu stjórnvalda. Treysti mér ekki til að meta þessa rentu og geri ekki ráð fyrir að hún verði mjög há, en tilvist hennar mun hjálpa við aðgangsstýringu og auðvelda samvinnu milli opinberra og einkaaðila á þessu vettvangi. Aðgangur að lofti og vatni Kolefnisskatt eða gjald má líta á sem greiðslu fyrir að binda súrefni, slíkt gjald eða uppboð á kvótum mundi annars vegar skapa tekjur en ekki síður vera óbeinn stuðningur við endurnýjanlega orkugjafa s.s. í samgöngum. Verð á kolefniskvóta er um 4,5 €/tonn í dag en þyrfti að vera 30 €/tonn ef greiða á fyrir kostnaðinn af CO2 menguninni. (6: Kolefnisgjald 80% of lágt til að vernda loftslagið, Viðskipti | mbl. | 27.9.2016 | 13:57) Þetta samsvarar um 11,5 kr./lítra ef gjaldið er tekið við bensíndælu. Heildarupphæð slíks gjalds gæti numið allt 5,8 milljörðum (9 milljörðum ef millilandastarfsemi er tekin með). Kolefnisgjald af lægra verði kolefniskvóta (4,5 €/tonn CO2) næmi 0,9 milljörðum (1,35 milljörðum með millilandastarfsemi). Víðtæka pólitíska sátt þarf fyrir þessari leið, en leiða má líkur að því að slík sátt náist eftir því sem neikvæð áhrif heimshlýnunar verða fleirum ljós. Hafa ber líka í huga að kolefnisgjald legðist líka á útgerðina sem mundi þá greiða eitthvað lægra veiðigjald. Kolefnisgjald kemur líka niður á ferðaiðnaðnum þar sem honum fylgir mikill útblástur tengdur samgöngum. Aðgangur að vatni er ekki enn metinn til fjár, en það mun mögulega gerast á næstu áratugum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kosningar 2016 Skoðun Mest lesið Halldór 26.05.2024 Halldór Ég styð Baldur sem næsta forseta! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Hvalveiðar á Íslandi, löng saga spillingar og sérhagsmunatengsla Valgerður Árnadóttir Skoðun Lestarsamgöngur milli Reykjavíkur og Keflavíkurflugvallar Guðmundur Björnsson Skoðun Þjóðarmorðið á Gasa í tölum og hlutverk Íslands Ingólfur Shahin Skoðun Jákvæðni á Bessastöðum Þorsteinn Magnússon Skoðun Er sjálfvirknivæðing að stela störfum og framtíðar möguleikum hjá drengjum sem geta ekki lesið sér til gagns? Davíð Bergmann Skoðun Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega Skoðun Í djúpneti íslenskra stjórnmála Magnús Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Í djúpneti íslenskra stjórnmála Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Hvalveiðar á Íslandi, löng saga spillingar og sérhagsmunatengsla Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Lestarsamgöngur milli Reykjavíkur og Keflavíkurflugvallar Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Er sjálfvirknivæðing að stela störfum og framtíðar möguleikum hjá drengjum sem geta ekki lesið sér til gagns? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Jákvæðni á Bessastöðum Þorsteinn Magnússon skrifar Skoðun Ég styð Baldur sem næsta forseta! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðarmorðið á Gasa í tölum og hlutverk Íslands Ingólfur Shahin skrifar Skoðun Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Pólítísk aflúsun Ólafur Þór Ólafsson skrifar Skoðun Að vaxa inn í framtíðina Viðar Hreinsson skrifar Skoðun A Letter of Encouragement for Voters of Foreign Origin. Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Sameiningaraflið Katrín Jakobsdóttir Kári Bjarnason skrifar Skoðun Snúningshurðin í ráðuneytinu Jón Kaldal skrifar Skoðun Til óákveðinna kjósenda Eygló Halldórsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til forsetaframbjóðenda Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Ómetanleg leiðsögn Magnús Ingi Óskarsson skrifar Skoðun Vegið að æru embættismanna Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hverjum treystum við fyrir fjöreggjunum okkar? skrifar Skoðun Stöndum í lappirnar! Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Gjöf sem gefur Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson skrifar Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Alþingi slátrar jafnræðisreglunni Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Málfarslöggan verk sín vann Ari Páll Kristinsson skrifar Skoðun Verðmæti Döff kjósenda Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Nýja hægrið Davíð Bergmann skrifar Skoðun Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega skrifar Skoðun Heldur þann besta en þann næstbesta! Vilhjálmur B. Bragason skrifar Skoðun Vel gert! Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund; vörður auðlinda og nýsköpunar Valdimar Össurarson skrifar Sjá meira
Helstu sameiginlegu auðlindir okkar Íslendinga eru: 1. Fiskurinn í sjónum 2. Orkuauðlindirnar (vatnsorka, jarðvarmi, vindur og sjávarföll) 3. Aðgangur að náttúrugersemum og ferðamannastöðum 4. Aðgangur að hlutum eins og lofti og vatni Þegar auðlindir eru ótakmarkaðar þá hafa þær ekki verð/(verðmæti) og úthlutun þeirra skapar ekki mismunun. Það var trú okkar gagnvart vatninu, andrúmsloftinu, aðgengi að náttúrugersemum og jafnvel fiskinum að þær auðlindir væru ótakmarkaðar og hefðu því ekki verðmæti. Þegar auðlindir verða takmarkaðar eins og þegar settir eru á útblásturskvótar í samningum milli landa (sem er í raun rétturinn til að taka súrefni úr andrúmsloftinu og binda við kolefni) eða ferðamönnum fjölgar svo að ekki er hægt að komast að náttúrugersemum, þá fær auðlindin verðmæti og með úthlutun hennar getur skapast mismunun. Spilling og mismunun eru líklegir fylgifiskar allrar úthlutunar á takmörkuðum auðlindum, utan uppboðs nýtingarréttar á opnum markaði og með hlutkesti. Uppboð á nýtingarrétti á opnum markaði hefur líka þann kost að það hámarkar tekjur eigandans af auðlindinni. Viðskiptin væru opin og gegnsæ. Uppboðsskilmálar, s.s. gildistími til margra ára, eru nauðsynlegir til að tryggja langtíma hagsmuni bjóðenda og ekki síður eigenda auðlindarinnar. Eins gæti skilyrði eins og gagnvart byggðasjónamiðum átt við. Hvernig gæti þetta virkað fyrir mismunandi auðlindir?Fiskurinn í sjónum Hámarksleiguverð kvótans mælt út frá leigu á kvóta á markaði er um 80 milljarðar (1: Ríkið gefur útgerðarmönnum 94% afslátt af kvótaleigu, Fréttatíminn 09-09-2016 Gunnar Smári Egilsson). Þetta er ofmetið og lýsir efri mörkum á mögulegum tekjum, þar sem stór hluti þessara viðskipta er vegna meðafla sem þarf að kaupa kvóta fyrir á markaði eða borga sektir ella. Jón Steinsson skrifar einnig um málið (2: Vísir/Fréttablaðið, Færeyingar bjóða upp veiðiheimildir, SKOÐUN 08:00 16. ÁGÚST 2016 Jón Steinsson hagfræðingur). Út frá hans niðurstöðu má reikna að veiðileyfagjald fyrir þorsk, makríl og síld (einvörðungu) gæti numið um 28 milljörðum ef við bjóðum þær heimildir upp með sama hætti og Færeyingar. Kristinn H. Gunnarsson setur fram í sinni meistaraprófsritgerð að: „Frá 2007 er áætluð auðlindarenta 43-49 milljarðar króna. Hlutur ríkisins í formi veiðigjalds er 5 milljarðar króna. Skiptingin á rentunni milli ríkisins og útgerðar er þannig að ríkið hefur fengið um 11% en útgerðin um 89%. Sú dreifing arðsins af auðlindinni er algerlega óásættanleg. Það má áætla að uppboð veiðiheimilda frá upphafi hefði skilað ríkinu stærstum hluta af rentunni. Eðlileg skipting í því ljósi væru 89% til ríkisins. Miðað við það vantar um 35 milljarða króna til ríkisins.“ (3: Makríll – nýr nytjastofn á Íslandsmiðum Auðlind í þágu þjóðar, Háskóli Íslands 2016, Kristinn H. Gunnarsson). Það er mín persónulega skoðun að líkleg auðlindarenta af sjávarútvegi með markaðsleið sé einhvers staðar á bilinu 20-40 milljarðar króna sem er fjór- til áttföldun á því gjaldi sem innheimt er í dag. Það tónar nokkuð saman við þá hæstu tölu sem nefnd var (26 milljarðar) í viðræðum stjórnvalda og sjárvarútvegsins í tíð ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttir, þá nefnd trúlega sem hæsta mögulega tala að mati sjávarútvegsins til að verjast ósanngjarnari kröfum. Vert er að hafa í huga að leiðandi aðilar innan sjávarútvegarins hafa lýst sig samþykka auðlindagjaldi að því gefnu að slíkt hið sama gangi yfir aðrar auðlindir líka. (4: Kolbeinn Árnason framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi, http://www.ruv.is/frett/sjavarutvegurinn-vill-borga-audlindagjald, 21.02.2015 - 19:13,).Orkuauðlindir Fram að kaupum Alterra í HS Orku voru nær öll orkufyrirtæki í höndum ríkis eða sveitarfélaga. Það ásamt þeirri staðreynd að framboð af orku var langt umfram eftirspurn gerði það í raun óþarft að krefjast afgjalds af auðlindinni. Flestar stærri virkjanir voru tengdar orkuöflun fyrir stóriðju þar sem reynt var að fá erlenda fjárfesta til landsins til að fjárfesta í atvinnustafsemi á Íslandi. Gulrótin var lágt raforkuverð og því enn síður verið að krefjast afgjalds af auðlindinni. Nú þegar munu fleiri einkaaðilar koma inn á virkjanamarkaðinn, eftirspurn smærri og millistórra notenda er að aukast og ekki síður ef sæstrengur til meginlandsins verður raunverulegur kostur, þá er hægt að taka auðlindagjald í þessum geira. Vert er að hafa í huga að rannsóknir eru kostnaðarsamar og þó nokkur áhætta í þróun verkefna og því hefur skapast sú hefð erlendis að krefjast lágs gjalds í byrjun en frekar hlutfalls af brúttótekjum í framtíðinni (1-6%). Slíkt gjald gæti skilað landsmönnum auðlindarentu af stærðargráðunni 20 milljarðar á ári til lengri tíma litið. Auðlindarenta með sæstreng gæti orðið mun meiri eða allt að 65 milljarðar á ári (5: https://www.mbl.is/frettir/innlent/2014/10/16/65_milljarda_abati_af_saestreng/)Aðgangur að náttúrugersemum og ferðamannastöðum Hér er í raun fyrirmyndin til í útleigu á laxveiðiám þar sem áin er leigð til rekstraraðila sem sér um ána og hefur af henni tekjur fyrir hönd eigenda. Þetta gæti t.d. leyst málin kringum Geysi og Dettifoss þar sem eignarhald er blandað og rekstraraðilar hafa ekki getað tekið hlutina föstum tökum sökum blandaðs eignarhalds og óskýrrar stefnu stjórnvalda. Treysti mér ekki til að meta þessa rentu og geri ekki ráð fyrir að hún verði mjög há, en tilvist hennar mun hjálpa við aðgangsstýringu og auðvelda samvinnu milli opinberra og einkaaðila á þessu vettvangi. Aðgangur að lofti og vatni Kolefnisskatt eða gjald má líta á sem greiðslu fyrir að binda súrefni, slíkt gjald eða uppboð á kvótum mundi annars vegar skapa tekjur en ekki síður vera óbeinn stuðningur við endurnýjanlega orkugjafa s.s. í samgöngum. Verð á kolefniskvóta er um 4,5 €/tonn í dag en þyrfti að vera 30 €/tonn ef greiða á fyrir kostnaðinn af CO2 menguninni. (6: Kolefnisgjald 80% of lágt til að vernda loftslagið, Viðskipti | mbl. | 27.9.2016 | 13:57) Þetta samsvarar um 11,5 kr./lítra ef gjaldið er tekið við bensíndælu. Heildarupphæð slíks gjalds gæti numið allt 5,8 milljörðum (9 milljörðum ef millilandastarfsemi er tekin með). Kolefnisgjald af lægra verði kolefniskvóta (4,5 €/tonn CO2) næmi 0,9 milljörðum (1,35 milljörðum með millilandastarfsemi). Víðtæka pólitíska sátt þarf fyrir þessari leið, en leiða má líkur að því að slík sátt náist eftir því sem neikvæð áhrif heimshlýnunar verða fleirum ljós. Hafa ber líka í huga að kolefnisgjald legðist líka á útgerðina sem mundi þá greiða eitthvað lægra veiðigjald. Kolefnisgjald kemur líka niður á ferðaiðnaðnum þar sem honum fylgir mikill útblástur tengdur samgöngum. Aðgangur að vatni er ekki enn metinn til fjár, en það mun mögulega gerast á næstu áratugum.
Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun
Er sjálfvirknivæðing að stela störfum og framtíðar möguleikum hjá drengjum sem geta ekki lesið sér til gagns? Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Hvalveiðar á Íslandi, löng saga spillingar og sérhagsmunatengsla Valgerður Árnadóttir skrifar
Skoðun Er sjálfvirknivæðing að stela störfum og framtíðar möguleikum hjá drengjum sem geta ekki lesið sér til gagns? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun
Er sjálfvirknivæðing að stela störfum og framtíðar möguleikum hjá drengjum sem geta ekki lesið sér til gagns? Davíð Bergmann Skoðun