Uppboðsleiðin er framfaraskref Kristinn H. Gunnarsson skrifar 31. ágúst 2016 13:31 Enn á ný blossar upp umræða um stjórn fiskveiða í aðdraganda alþingiskosninga.Þetta mál hefur allt frá kosningunum 1991 verið eldfimt þjóðfélagsmál. Óréttlætið og ósanngirnin vegna ótímabundinnar úthlutun réttinda til þess nytja fiskistofna við landið til fyrirframvalinna útgerðarfyrirtækja birtist hverjum sem hefur opin augun eftir að framsalið var leyft. Í réttindunum eru mikil verðmæti, raunar miklu meiri en nokkur útgerðarmaður hefur unnið til. Úthlutunin sem staðið hefur í grundvallaratriðum óbreytt frá 1990 færir litlum hluta landsmanna endurgjaldlaust lengi vel en svo endurgjaldslítið auðlindaarðinn, sem er 35 – 40 milljarða króna árlega. Með ótímabundinni úthlutun getur útgerðarmaður innleyst með sölu aflaheimilda uppsafnaðan hagnað 20 – 30 ár fram í tímann. Í því ljósi verða verðmætin sem eru undir vegna framsalsins 20-30 sinnum árlegur auðlindaarðurinn. Sem dæmi þá myndi 1% af kvótanum skila 350 – 400 milljónum króna árlega í beinan hagnað og með varanlegri sölu kvótans gæti söluverðið verið 7 – 9,5 milljarðar króna sé miðað við lægri töluna, en 8 – 12 milljarðar króna sé tekið mið af hærri tölunni. Það nær auðvitað ekki nokkurri átt að öll þess miklu verðmæti séu færð einum aðila málsins, útgerðinni, en öllum hinum er gefið langt nef og þeir fá ekkert. Þeir sem beinlínis verða fyrir beinu fjárhagslegu tjóni vegna viðskiptanna verða að bera það bótalaust. Af þessu sökum logar stöðugt eldur undir kvótakerfinu og hann mun alltaf blossa upp þegar kosið er um þjóðfélagsmálin. Upphafsúthlutunin 1990 er vandinn Vandinn liggur í úthlutuninni. Úthlutunarkerfið sjálft er ranglátt í grunninn. Það gat gengið að miða úthlutun hvers árs við fortíðina, veiði fyrri ára, þegar einungis var úthlutað veiðirétti til skamms tíma. En þegar framsalið var leyft og samtímis úthlutað ótímabundið varð grundvallabreyting. Eftir það var verð veiðiheimilda miðað við framtíðartekjumöguleika en ekki við veiðar í fortíðinni. Með framsalinu hvarf söguleg viðmiðun úthlutunarinnar. Þá átti að loka gömlu úthlutuninni og byrja upp á nýtt. Það er óumflýjanleg staðreynd. Það verður á endanum að gera. Fræðimenn eru mjög á þessari skoðun og þjóðin er sama sinnis. Innköllun og endurúthlutun veiðiheimilda nýtur yfirburðastuðnings hjá almenningi samkvæmt könnunum sem gerðar hafa verið. Það eru stjórnmálaflokkarnir sem hafa brugðist í þessu máli, hver á fætur öðrum bæði til hægri og vinstri. En almenningur hefur skýra sýn og veit hvað gera þarf. Það vantar stjórnmálamenn sem þora þegar á reynir að fylgja leiðsögninni.Uppboðsskilmálarnir eru lausninEðlilega er spurn: hvaða leið á að fara við endurúthlutun. Svarið er skýrt og afdráttarlaust og stutt fræðilegum rökum: uppboðsleið. Það á að bjóða kvótann upp eftir skýrum almennum reglum þar sem jafnræðis er gætt milli bjóðenda. Það tryggir sanngirni og réttlæti. Uppboðsleiðin er þekkt og gagnreynd. Hún hefur verið notið við ráðstöfun á verðmætum réttindum eins og fjarskiptarásum og flugrekstrarleyfum. Eins hefur hún gefist vel við val á verktökum við framkvæmdir eða þjónustu. Kosturinn er jafnræðið og hagstætt verð fyrir ríkið. Hvað varðar kvótann þá munu bjóðendurnir, þ.e. útgerðarmennirnir ákvarða verðið með eigin tilboðum. Það er mikill kostur. Eðlilega er spurt hvort hinir stóru í útgerðinni muni ekki hirða allan kvótann? Svarið við því er að það ræðst einfaldlega af útboðsskilmálum. Það er hægt að láta hrakspárnar um ofsasamþjöppun rætast. En það er hægt að láta útboð takast vel ef vilji stendur til þess. Bent hefur verið á að mikilvægt sé að koma í veg fyrir ólöglegt samráð bjóðenda og að tryggja nægilega þátttöku. Ef þessi atriði eru ekki í lagi er hætt við að útboð takist illa. Eðlilegir útboðsskilmálar á Íslandi væru að dreifa veiðiheimildum eftir fiskimiðum og fiskitegundum. Það yrði líklega skynsamlegt að skipta veiðiheimildunum eftir skipaflokkum. Það væri hægt að ná fram félagslegum og byggðalegum markmiðum í gegnum útboðsskilmálana. Leyfi til veiða á tilteknum miðum gæti verið bundin ákveðnu landsvæði. Með því að takmarka leigutímann og hafa hann frá einu ári upp í nokkur ár myndi verðið á veiðiheimildunum lækka frá því sem nú er og þannig yrði bundin fjárfesting vegna kvótans lægri og fjármagnskostnaður einnig. Fleiri myndu geta boðið í. Andvirði uppboðsins, gjaldið sem greitt yrði fyrir veiðiréttindin gæti verið greitt að einhverju leyti eða að miklu leyti eftir á við sölu á fiskinum. Og auðvitað á að skipta tekjunum af uppboðunum milli ríkis og landsvæða. Uppboðsleiðin leysir þau vandamál sem núverandi kvótakerfi er stöðugt að búa til þjóðinni til skelfingar og armæðu. Uppboðsleiðin tryggir eignarhald ríkisins, samkeppni, jafnræði milli bjóðenda og milli aðila í sjávarútvegi. Hún tryggir einnig markaðsverð fyrir veiðiheimildirnar og sanngjarna dreifingu auðlindaarðsins og ekki hvað síst þá tryggja skynsamlegir uppboðsskilmálar að íslenskt þjóðfélag muni þróast sem samfélag þar sem verður jafn réttur til tækifæra og hver maður getur um frjálst höfuð strokið og þarf ekki að lúta kúgun og ofurvaldi fámenns hóps sem að óbreyttu mun sölsa undir sig auð og völd í þjóðfélaginu út yfir öll eðlileg mörk. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristinn H. Gunnarsson Mest lesið „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Hreinleikaþráin Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir skrifar Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Látum hjartað ráða för Sigrún Traustadóttir skrifar Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Katrín Jakobsdóttir forseti Viðar Pálsson skrifar Skoðun Þjóðarsátt líka fyrir fatlað fólk Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Í ker eða kistu Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar Skoðun Gummi Kalli, einlægur, skemmtilegur og frábær leiðtogi Arnar Ragnarsson skrifar Skoðun Ræstingafyrirtæki og starfsmannaleigur í jafnréttisparadísinni Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Forysta til framtíðar Hópur presta skrifar Skoðun Fyrir hverja eru skoðanakannanir? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Sjá meira
Enn á ný blossar upp umræða um stjórn fiskveiða í aðdraganda alþingiskosninga.Þetta mál hefur allt frá kosningunum 1991 verið eldfimt þjóðfélagsmál. Óréttlætið og ósanngirnin vegna ótímabundinnar úthlutun réttinda til þess nytja fiskistofna við landið til fyrirframvalinna útgerðarfyrirtækja birtist hverjum sem hefur opin augun eftir að framsalið var leyft. Í réttindunum eru mikil verðmæti, raunar miklu meiri en nokkur útgerðarmaður hefur unnið til. Úthlutunin sem staðið hefur í grundvallaratriðum óbreytt frá 1990 færir litlum hluta landsmanna endurgjaldlaust lengi vel en svo endurgjaldslítið auðlindaarðinn, sem er 35 – 40 milljarða króna árlega. Með ótímabundinni úthlutun getur útgerðarmaður innleyst með sölu aflaheimilda uppsafnaðan hagnað 20 – 30 ár fram í tímann. Í því ljósi verða verðmætin sem eru undir vegna framsalsins 20-30 sinnum árlegur auðlindaarðurinn. Sem dæmi þá myndi 1% af kvótanum skila 350 – 400 milljónum króna árlega í beinan hagnað og með varanlegri sölu kvótans gæti söluverðið verið 7 – 9,5 milljarðar króna sé miðað við lægri töluna, en 8 – 12 milljarðar króna sé tekið mið af hærri tölunni. Það nær auðvitað ekki nokkurri átt að öll þess miklu verðmæti séu færð einum aðila málsins, útgerðinni, en öllum hinum er gefið langt nef og þeir fá ekkert. Þeir sem beinlínis verða fyrir beinu fjárhagslegu tjóni vegna viðskiptanna verða að bera það bótalaust. Af þessu sökum logar stöðugt eldur undir kvótakerfinu og hann mun alltaf blossa upp þegar kosið er um þjóðfélagsmálin. Upphafsúthlutunin 1990 er vandinn Vandinn liggur í úthlutuninni. Úthlutunarkerfið sjálft er ranglátt í grunninn. Það gat gengið að miða úthlutun hvers árs við fortíðina, veiði fyrri ára, þegar einungis var úthlutað veiðirétti til skamms tíma. En þegar framsalið var leyft og samtímis úthlutað ótímabundið varð grundvallabreyting. Eftir það var verð veiðiheimilda miðað við framtíðartekjumöguleika en ekki við veiðar í fortíðinni. Með framsalinu hvarf söguleg viðmiðun úthlutunarinnar. Þá átti að loka gömlu úthlutuninni og byrja upp á nýtt. Það er óumflýjanleg staðreynd. Það verður á endanum að gera. Fræðimenn eru mjög á þessari skoðun og þjóðin er sama sinnis. Innköllun og endurúthlutun veiðiheimilda nýtur yfirburðastuðnings hjá almenningi samkvæmt könnunum sem gerðar hafa verið. Það eru stjórnmálaflokkarnir sem hafa brugðist í þessu máli, hver á fætur öðrum bæði til hægri og vinstri. En almenningur hefur skýra sýn og veit hvað gera þarf. Það vantar stjórnmálamenn sem þora þegar á reynir að fylgja leiðsögninni.Uppboðsskilmálarnir eru lausninEðlilega er spurn: hvaða leið á að fara við endurúthlutun. Svarið er skýrt og afdráttarlaust og stutt fræðilegum rökum: uppboðsleið. Það á að bjóða kvótann upp eftir skýrum almennum reglum þar sem jafnræðis er gætt milli bjóðenda. Það tryggir sanngirni og réttlæti. Uppboðsleiðin er þekkt og gagnreynd. Hún hefur verið notið við ráðstöfun á verðmætum réttindum eins og fjarskiptarásum og flugrekstrarleyfum. Eins hefur hún gefist vel við val á verktökum við framkvæmdir eða þjónustu. Kosturinn er jafnræðið og hagstætt verð fyrir ríkið. Hvað varðar kvótann þá munu bjóðendurnir, þ.e. útgerðarmennirnir ákvarða verðið með eigin tilboðum. Það er mikill kostur. Eðlilega er spurt hvort hinir stóru í útgerðinni muni ekki hirða allan kvótann? Svarið við því er að það ræðst einfaldlega af útboðsskilmálum. Það er hægt að láta hrakspárnar um ofsasamþjöppun rætast. En það er hægt að láta útboð takast vel ef vilji stendur til þess. Bent hefur verið á að mikilvægt sé að koma í veg fyrir ólöglegt samráð bjóðenda og að tryggja nægilega þátttöku. Ef þessi atriði eru ekki í lagi er hætt við að útboð takist illa. Eðlilegir útboðsskilmálar á Íslandi væru að dreifa veiðiheimildum eftir fiskimiðum og fiskitegundum. Það yrði líklega skynsamlegt að skipta veiðiheimildunum eftir skipaflokkum. Það væri hægt að ná fram félagslegum og byggðalegum markmiðum í gegnum útboðsskilmálana. Leyfi til veiða á tilteknum miðum gæti verið bundin ákveðnu landsvæði. Með því að takmarka leigutímann og hafa hann frá einu ári upp í nokkur ár myndi verðið á veiðiheimildunum lækka frá því sem nú er og þannig yrði bundin fjárfesting vegna kvótans lægri og fjármagnskostnaður einnig. Fleiri myndu geta boðið í. Andvirði uppboðsins, gjaldið sem greitt yrði fyrir veiðiréttindin gæti verið greitt að einhverju leyti eða að miklu leyti eftir á við sölu á fiskinum. Og auðvitað á að skipta tekjunum af uppboðunum milli ríkis og landsvæða. Uppboðsleiðin leysir þau vandamál sem núverandi kvótakerfi er stöðugt að búa til þjóðinni til skelfingar og armæðu. Uppboðsleiðin tryggir eignarhald ríkisins, samkeppni, jafnræði milli bjóðenda og milli aðila í sjávarútvegi. Hún tryggir einnig markaðsverð fyrir veiðiheimildirnar og sanngjarna dreifingu auðlindaarðsins og ekki hvað síst þá tryggja skynsamlegir uppboðsskilmálar að íslenskt þjóðfélag muni þróast sem samfélag þar sem verður jafn réttur til tækifæra og hver maður getur um frjálst höfuð strokið og þarf ekki að lúta kúgun og ofurvaldi fámenns hóps sem að óbreyttu mun sölsa undir sig auð og völd í þjóðfélaginu út yfir öll eðlileg mörk.
Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar
Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun