Nýting sóknarfæra í laxeldi á Íslandi Gunnar Davíðsson skrifar 23. júní 2016 07:00 Framleiðsla á eldislaxi hefur verið ævintýri líkust í Noregi undanfarna áratugi. Framleiðslan hefur aukist um nærri 10% á ári að meðaltali síðastliðin 20 ár og fór yfir milljón tonn í fyrra. Iðnaðurinn skapar mikinn fjölda starfa um allan Noreg og eru þau sérstaklega kærkomin í mörgum minni samfélögum norður eftir allri og langri stönd landsins. Eðli laxeldis er nefnilega með þeim hætti að flest störf verða að vera þar sem framleiðslan á sér stað, nefnilega í strjálbýli á strandsvæðum. Á síðasta ári nam verðmæti eldisfisks í Noregi rúmlega 700 milljörðum íslenskra króna og fjöldi beinna starfa við matfisk- og seiðaeldið var 6.241. Eru þá ótalin öll þau störf sem skapast við fóðurframleiðslu, slátrun, flutninga ýmiss konar og aðra þjónustu sem eldið þarfnast. Nú er svo komið að vöxturinn hefur minnkað vegna vandræða með sérstaklega laxalús sem hefur verið erfitt að halda í skefjum og hafa matvælayfirvöld látið slátra fiski þar sem vandræðin eru hvað mest og sett skorður við framleiðslu á einstöku svæðum. Norsk stjórnvöld eru samt staðráðin í að greinin haldi áfram að vaxa og er markið sett hátt. Ekki minna en 5 milljónir tonna af laxi er áætlað að framleiða árið 2050 – og byggist þessi spá á helmingi minni vexti en verið hefur undanfarin ár, „aðeins“ fimm prósent á ári. Til að ná þessum vexti er aðalatriðið fyrir Norðmenn að minnka áhrif laxalúsarinnar og eins að stuðla að rannsóknum og áframhaldandi þróunarvinnu á öllum sviðum eldis. Þegar eru komin fram svokölluð þróunarleyfi þar sem áhersla er lögð á nýjungar í framleiðslutækni og verða þau væntanlega mörg og margvísleg þegar fram líða stundir.Ólíkt umhverfi á Íslandi Íslensk strandsvæði eru að mörgu leyti hentug fyrir laxeldi á sama hátt og strandsvæði Noregs. Líffræðilegar forsendur eru góðar og þó að sjávarhiti sé hér lægri og vöxtur fisksins þar af leiðandi hægari, þá er sjávarhiti við Íslandsstrendur að jafnaði of lágur til þess að laxalúsin nái fótfestu og geti orðið til vandræða. Í Noregi er það aðallega villtur lax og ætluð áhrif eldislaxins á genamengi hans sem eru helsta áhyggjuefnið þegar rætt er um aukið eldi. Þess vegna hafa ákveðin svæði með fjörðum og flóum verið lokuð fyrir eldi. Samt eru það að verulegu leyti margar aðrar ástæður sem hafa staðið villta laxinum fyrir þrifum í Noregi, til dæmis vatnsaflsvirkjanir og áhrif þeirra ásamt súru regni og eyðileggingu gotsvæða í ánum af völdum flóða og mannvirkjagerða.Íslenska varúðarreglan Á Íslandi hafa stjórnvöld þegar lokað miklum meirihluta strandsvæða sem að óbreyttu þættu afar hentug til laxeldis. Þar má nefna fjölda flóa: Faxaflóa ásamt Breiðafirði, og mestallt Norðurland, svo sem Húnaflóa, Skagafjörð og Skálfanda. Á Austurlandi eru Þistilfjörður og svæðið frá Langanesi allt suður til Glettinganess einnig lokuð fyrir strandeldi. Íslendingar hafa gengið talsvert lengra með setningu strangra reglna en Norðmenn hafa gert til verndar villtum laxastofnum. Í raun er tilefni til að spyrja sig hvort íslenska leiðin sé það ströng að hún standi eðlilegum vexti greinarinnar fyrir þrifum. Um það má að sjálfsögðu deila, en af þeim sökum er þó afar mikilvægt að nýta sem best þau svæði hérlendis sem þó eru aðgengileg og henta vel til strandeldis, það er Vestfirði og Austfirði. Sé rétt á haldið munu frekari sóknarfæri skapast í atvinnugreininni á Íslandi.Langtímahvíld eldissvæðanna Það er eflaust til mikils láns fyrir íslensk eldisfyirtæki að norski búnaðarstaðallinn skuli hafa verið innleiddur fyrir eldiskvíar og tengdan búnað. Norski búnaðarstaðallinn dregur verulega úr líkum á slysasleppingum sem bæði er áhyggjuefni varðandi villtu stofnana og eins getur valdið umtalsverðu fjárhagstjóni fyrir eldisfyrirtækin. Einnig fá eldissvæðin hér á landi ákveðna langtímahvíld með reglulegu millibili á milli þess sem fiskur er í kvíunum, sem einnig er að norskri fyrirmynd og sem hefur gefist vel. Með þessu fær lífríki svæðanna tíma til að jafna sig að fullu hafi eldið haft áhrif sem ekki eru æskileg til lengri tíma litið. Aukið eldi á hentugum svæðum, svæðastýring, góður búnaður og virkt eftirlit eru góðar forsendur fyrir því að skapa arðbær störf á landsbyggðinni með atvinnugrein sem bæði er vistvæn og á sér mikla möguleika í framtíðinni. Sjá nánar fyrirlestur sem fluttur var nýlega á Ísafirði (smellið á „show all content“ þegar vafri biður um leyfi til að sjá kort): bit.ly/fiskelditroms. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Forsetinn minn Eygló Egilsdóttir Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir Skoðun Ég vil óumdeildan forseta Guðrún Jónsdóttir Skoðun Ísrael verður að hætta að drepa saklausa borgara á Gaza Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Að kjósa með hjartanu! Ásdís Guðmundsdóttir Skoðun Orkan hjá Höllu Hrund Sara Oskarsson Skoðun Gallar frambjóðandans - hjálparhönd til óákveðinna Gunnar Helgason Skoðun Þess vegna er Halla Hrund efst Gunnhildur Fríða Hallgrímsdóttir Skoðun Vopnið gegn hatri Kristín Sigrún Áss Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Forsetinn minn Eygló Egilsdóttir skrifar Skoðun Ísrael verður að hætta að drepa saklausa borgara á Gaza Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Að kjósa með hjartanu! Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Heilt kjörtímabil án árangurs í loftslagsmálum Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun „Nema í alveg sérstökum tilvikum“ Sigurður Örn Hilmarsson skrifar Skoðun Forseti Íslands – Katrín Jakobsdóttir Guðjón Þórir Sigfússon skrifar Skoðun Baldur er leiðtogi og mannasættir Karl Ágúst Ipsen skrifar Skoðun Fyrir börnin okkar Gunnar Ingi Valgeirsson skrifar Skoðun Stjórnvöld eru stefnulaus í barna- og fjölskyldumálum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Halla Hrund fyrir framtíðina Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir skrifar Skoðun Ferðamálastefna til framtíðar Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fótbolti og forseti Tómas Ingi Tómasson skrifar Skoðun Taktík. - Fyrir fegurðina og lýðræðið Gunnlaugur Ólafsson skrifar Skoðun Kjósum Baldur fyrir öryggi okkar allra Ragnheiður Hergeirsdóttir skrifar Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Þess vegna er Halla Hrund efst Gunnhildur Fríða Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Forsetakosning, auðlindir í þágu almennings Gunnar Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir lætur verkin tala Sigurborg Arnarsdóttir skrifar Skoðun Forsetakosningar: Menningarlegt forræði fjórða valdsins Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hver á að vera minn forseti? Auður Aþena Einarsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund – með víðtæka þekkingu á áskorunum samtímans Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri til listnáms í Myndlistaskólanum í Reykjavík fyrir einstaklinga með þroskaskerðingu Björg Jóna Birgisdóttir skrifar Skoðun Vélakaup valdaelítunnar skal að vettugi hafa Ívar Hauksson skrifar Skoðun Báðar eru þær góður kostur, Katrín og Halla Hrund. Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Orkan hjá Höllu Hrund Sara Oskarsson skrifar Skoðun Kjósum Baldur fyrir unga fólkið Brynja Kristín Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir skrifar Skoðun Mér finnst á mig hlustað Tinna Martinsdóttir skrifar Skoðun Vopnið gegn hatri Kristín Sigrún Áss Sigurðardóttir skrifar Sjá meira
Framleiðsla á eldislaxi hefur verið ævintýri líkust í Noregi undanfarna áratugi. Framleiðslan hefur aukist um nærri 10% á ári að meðaltali síðastliðin 20 ár og fór yfir milljón tonn í fyrra. Iðnaðurinn skapar mikinn fjölda starfa um allan Noreg og eru þau sérstaklega kærkomin í mörgum minni samfélögum norður eftir allri og langri stönd landsins. Eðli laxeldis er nefnilega með þeim hætti að flest störf verða að vera þar sem framleiðslan á sér stað, nefnilega í strjálbýli á strandsvæðum. Á síðasta ári nam verðmæti eldisfisks í Noregi rúmlega 700 milljörðum íslenskra króna og fjöldi beinna starfa við matfisk- og seiðaeldið var 6.241. Eru þá ótalin öll þau störf sem skapast við fóðurframleiðslu, slátrun, flutninga ýmiss konar og aðra þjónustu sem eldið þarfnast. Nú er svo komið að vöxturinn hefur minnkað vegna vandræða með sérstaklega laxalús sem hefur verið erfitt að halda í skefjum og hafa matvælayfirvöld látið slátra fiski þar sem vandræðin eru hvað mest og sett skorður við framleiðslu á einstöku svæðum. Norsk stjórnvöld eru samt staðráðin í að greinin haldi áfram að vaxa og er markið sett hátt. Ekki minna en 5 milljónir tonna af laxi er áætlað að framleiða árið 2050 – og byggist þessi spá á helmingi minni vexti en verið hefur undanfarin ár, „aðeins“ fimm prósent á ári. Til að ná þessum vexti er aðalatriðið fyrir Norðmenn að minnka áhrif laxalúsarinnar og eins að stuðla að rannsóknum og áframhaldandi þróunarvinnu á öllum sviðum eldis. Þegar eru komin fram svokölluð þróunarleyfi þar sem áhersla er lögð á nýjungar í framleiðslutækni og verða þau væntanlega mörg og margvísleg þegar fram líða stundir.Ólíkt umhverfi á Íslandi Íslensk strandsvæði eru að mörgu leyti hentug fyrir laxeldi á sama hátt og strandsvæði Noregs. Líffræðilegar forsendur eru góðar og þó að sjávarhiti sé hér lægri og vöxtur fisksins þar af leiðandi hægari, þá er sjávarhiti við Íslandsstrendur að jafnaði of lágur til þess að laxalúsin nái fótfestu og geti orðið til vandræða. Í Noregi er það aðallega villtur lax og ætluð áhrif eldislaxins á genamengi hans sem eru helsta áhyggjuefnið þegar rætt er um aukið eldi. Þess vegna hafa ákveðin svæði með fjörðum og flóum verið lokuð fyrir eldi. Samt eru það að verulegu leyti margar aðrar ástæður sem hafa staðið villta laxinum fyrir þrifum í Noregi, til dæmis vatnsaflsvirkjanir og áhrif þeirra ásamt súru regni og eyðileggingu gotsvæða í ánum af völdum flóða og mannvirkjagerða.Íslenska varúðarreglan Á Íslandi hafa stjórnvöld þegar lokað miklum meirihluta strandsvæða sem að óbreyttu þættu afar hentug til laxeldis. Þar má nefna fjölda flóa: Faxaflóa ásamt Breiðafirði, og mestallt Norðurland, svo sem Húnaflóa, Skagafjörð og Skálfanda. Á Austurlandi eru Þistilfjörður og svæðið frá Langanesi allt suður til Glettinganess einnig lokuð fyrir strandeldi. Íslendingar hafa gengið talsvert lengra með setningu strangra reglna en Norðmenn hafa gert til verndar villtum laxastofnum. Í raun er tilefni til að spyrja sig hvort íslenska leiðin sé það ströng að hún standi eðlilegum vexti greinarinnar fyrir þrifum. Um það má að sjálfsögðu deila, en af þeim sökum er þó afar mikilvægt að nýta sem best þau svæði hérlendis sem þó eru aðgengileg og henta vel til strandeldis, það er Vestfirði og Austfirði. Sé rétt á haldið munu frekari sóknarfæri skapast í atvinnugreininni á Íslandi.Langtímahvíld eldissvæðanna Það er eflaust til mikils láns fyrir íslensk eldisfyirtæki að norski búnaðarstaðallinn skuli hafa verið innleiddur fyrir eldiskvíar og tengdan búnað. Norski búnaðarstaðallinn dregur verulega úr líkum á slysasleppingum sem bæði er áhyggjuefni varðandi villtu stofnana og eins getur valdið umtalsverðu fjárhagstjóni fyrir eldisfyrirtækin. Einnig fá eldissvæðin hér á landi ákveðna langtímahvíld með reglulegu millibili á milli þess sem fiskur er í kvíunum, sem einnig er að norskri fyrirmynd og sem hefur gefist vel. Með þessu fær lífríki svæðanna tíma til að jafna sig að fullu hafi eldið haft áhrif sem ekki eru æskileg til lengri tíma litið. Aukið eldi á hentugum svæðum, svæðastýring, góður búnaður og virkt eftirlit eru góðar forsendur fyrir því að skapa arðbær störf á landsbyggðinni með atvinnugrein sem bæði er vistvæn og á sér mikla möguleika í framtíðinni. Sjá nánar fyrirlestur sem fluttur var nýlega á Ísafirði (smellið á „show all content“ þegar vafri biður um leyfi til að sjá kort): bit.ly/fiskelditroms.
Skoðun Halla Hrund – með víðtæka þekkingu á áskorunum samtímans Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Einstakt tækifæri til listnáms í Myndlistaskólanum í Reykjavík fyrir einstaklinga með þroskaskerðingu Björg Jóna Birgisdóttir skrifar
Skoðun Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir skrifar