Fyrirgefning Ívar Karl Bjarnason skrifar 4. desember 2016 07:00 Fegurð fyrirgefningarinnar er víðtekin hugmynd í samfélagi okkar. Siðferðislegan grundvöll hennar má finna innan trúarbragða sem utan og hefur fyrirgefningin víða öðlast nánast sjálfgefið siðferðisgildi í menningu okkar. Þar sem fyrirgefningin er ekki aðeins álitin siðferðislega rétt heldur jafnframt talin skilvirkasta leiðin til bata eftir að brotið hafi verið á manni. Þess háttar ógagnrýnin áhersla á fyrirgefningu getur þó allt eins virkað til þess að staðfesta ríkjandi valdahlutföll og undirskipa brotaþola enn á ný valdi þeirra sem brotið hafa á þeim. Fólki sem beitt hefur verið kynbundnu ofbeldi, kynferðislegu, líkamlegu og/eða andlegu er ósjaldan ráðlagt að fyrirgefa gerendum ofbeldisins. Er það iðulega gert á þeim forsendum að hún feli í sér græðandi afl og greiðustu leið brotaþola til þess að vinna úr reynslu sinni og láta að baki. Svo mikil áhersla á fyrirgefningu getur hins vegar sett þolendur í verulega erfiða stöðu, sér í lagi þegar ekki er tekið mið af líðan þeirra, eða yfir höfuð hvort þeir telji sig tilbúna til þess að fyrirgefa. Jafnvel þótt þess háttar þrýstingur sé oft gerður af góðum hug þá getur hann orðið öfugverkandi. Þegar knúið er á um fyrirgefningu kemur það fram í frekari valdbeitingu og þvingunum sem þolandi getur upplifað á þann hátt að brotið sé á sér öðru sinni. Þar á ofan virðist þess háttar fyrirgefning oft skilyrðislaus. Að afsökunarbeiðni kalli á fyrirgefningu, og raunar að þar sem að fyrirgefningin sé fyrir þolandann en ekki gerendur, þá þurfi afsökunarbeiðni ekki einu sinni til og viðbrögð gerenda, ábyrgð og iðrun skipti þar engu máli. En sé fyrirgefningin ætluð til þess að veita gerendum syndaaflausn án þess að þeir þurfi að taka ábyrgð á gjörðum sínum né sýna yfirbót þá leiðir hún síður fram sátt hjá þolendum. Þess í stað getur það haft þveröfug áhrif á þann veg að þolendur upplifi það sem enn frekara ofbeldi. Hér er því nauðsynlegt að borin sé virðing fyrir afstöðu þolanda og það, hvort hann sé tilbúinn að skoða þess háttar leiðir, sé látið ráða för. Á móti séu ótímabærar afsökunarbeiðnir og sáttarfundir að frumkvæði gerenda fremur til þess að óvirða þolendur og valdi þeim jafnvel frekari skaða, þegar þolandi er enn einu sinni beðinn um að setja vilja gerandans ofar sínum eigin. Án þess að gera lítið úr fegurð hugmyndarinnar um fyrirgefningu, dygðinni sem í henni býr eða veigamiklum þætti hennar í upplifunum margra og merkt skref þeirra við að vinna úr reynslu sinni af kynbundnu ofbeldi, þá ber að vera meðvitaður um að: afsökunarbeiðni ber ekki með sér syndaaflausn, fyrirgefning þarf ekki að fylgja afsökunarbeiðni, enginn á heimtingu á fyrirgefningu, svo þeim, sem beittir hafa verið ofbeldi, sé ekki gert að sæta frekari þvingunum og valdbeitingu. Siðferðisgildi séu þannig látin standa með brotaþolum en ekki gegn þeim. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Fegurð fyrirgefningarinnar er víðtekin hugmynd í samfélagi okkar. Siðferðislegan grundvöll hennar má finna innan trúarbragða sem utan og hefur fyrirgefningin víða öðlast nánast sjálfgefið siðferðisgildi í menningu okkar. Þar sem fyrirgefningin er ekki aðeins álitin siðferðislega rétt heldur jafnframt talin skilvirkasta leiðin til bata eftir að brotið hafi verið á manni. Þess háttar ógagnrýnin áhersla á fyrirgefningu getur þó allt eins virkað til þess að staðfesta ríkjandi valdahlutföll og undirskipa brotaþola enn á ný valdi þeirra sem brotið hafa á þeim. Fólki sem beitt hefur verið kynbundnu ofbeldi, kynferðislegu, líkamlegu og/eða andlegu er ósjaldan ráðlagt að fyrirgefa gerendum ofbeldisins. Er það iðulega gert á þeim forsendum að hún feli í sér græðandi afl og greiðustu leið brotaþola til þess að vinna úr reynslu sinni og láta að baki. Svo mikil áhersla á fyrirgefningu getur hins vegar sett þolendur í verulega erfiða stöðu, sér í lagi þegar ekki er tekið mið af líðan þeirra, eða yfir höfuð hvort þeir telji sig tilbúna til þess að fyrirgefa. Jafnvel þótt þess háttar þrýstingur sé oft gerður af góðum hug þá getur hann orðið öfugverkandi. Þegar knúið er á um fyrirgefningu kemur það fram í frekari valdbeitingu og þvingunum sem þolandi getur upplifað á þann hátt að brotið sé á sér öðru sinni. Þar á ofan virðist þess háttar fyrirgefning oft skilyrðislaus. Að afsökunarbeiðni kalli á fyrirgefningu, og raunar að þar sem að fyrirgefningin sé fyrir þolandann en ekki gerendur, þá þurfi afsökunarbeiðni ekki einu sinni til og viðbrögð gerenda, ábyrgð og iðrun skipti þar engu máli. En sé fyrirgefningin ætluð til þess að veita gerendum syndaaflausn án þess að þeir þurfi að taka ábyrgð á gjörðum sínum né sýna yfirbót þá leiðir hún síður fram sátt hjá þolendum. Þess í stað getur það haft þveröfug áhrif á þann veg að þolendur upplifi það sem enn frekara ofbeldi. Hér er því nauðsynlegt að borin sé virðing fyrir afstöðu þolanda og það, hvort hann sé tilbúinn að skoða þess háttar leiðir, sé látið ráða för. Á móti séu ótímabærar afsökunarbeiðnir og sáttarfundir að frumkvæði gerenda fremur til þess að óvirða þolendur og valdi þeim jafnvel frekari skaða, þegar þolandi er enn einu sinni beðinn um að setja vilja gerandans ofar sínum eigin. Án þess að gera lítið úr fegurð hugmyndarinnar um fyrirgefningu, dygðinni sem í henni býr eða veigamiklum þætti hennar í upplifunum margra og merkt skref þeirra við að vinna úr reynslu sinni af kynbundnu ofbeldi, þá ber að vera meðvitaður um að: afsökunarbeiðni ber ekki með sér syndaaflausn, fyrirgefning þarf ekki að fylgja afsökunarbeiðni, enginn á heimtingu á fyrirgefningu, svo þeim, sem beittir hafa verið ofbeldi, sé ekki gert að sæta frekari þvingunum og valdbeitingu. Siðferðisgildi séu þannig látin standa með brotaþolum en ekki gegn þeim.