Ristilkrabbamein – tökum til hendinni Jón Gunnlaugur Jónasson skrifar 15. október 2015 07:00 Á Vesturlöndum er ristil- og endaþarmskrabbamein (hér eftir í greininni nefnt ristilkrabbamein) algengasta dánarorsök af völdum krabbameina sem ekki má beinlínis rekja til reykinga. Um 5% fólks í þessum heimshluta munu greinast með sjúkdóminn einhvern tímann á lífsleiðinni. Sjúkdómurinn er illvígur en í langflestum tilfellum læknanlegur, ef hann greinist snemma í sjúkdómsferlinu. Á Íslandi er ristilkrabbamein þriðja algengasta krabbameinið hjá báðum kynjum og í öðru sæti í dánartíðni vegna krabbameins. Árlega hafa að meðaltali greinst hér á landi á undanförnum árum rúmlega 130 ný tilfelli af ristilkrabbameini og skráð eru árlega að meðaltali 52 dauðsföll af völdum sjúkdómsins. Það þýðir að einn Íslendingur deyr í viku hverri vegna ristilkrabbameins. Árveknisátakið „Bleika slaufan“ stendur nú yfir og beinist athyglin sérstaklega að ristilkrabbameini, en þessi sjúkdómur herjar nokkuð jafnt á karla og konur. Samkvæmt upplýsingum frá Krabbameinsskrá Krabbameinsfélagsins greindist á árabilinu 2009-2013 að meðaltali 61 kona með ristilkrabbamein á ári hér á landi. Þetta eru tæplega 9% af öllum krabbameinum hjá konum. Meðalaldur þeirra við greiningu var 70 ár og 22 konur létust árlega úr þessum sjúkdómi. Í lok árs 2013 voru á lífi á Íslandi 550 konur sem einhvern tímann höfðu greinst með ristilkrabbamein.Lykilatriði að greina sepa Langflest (eða um 85%) ristilkrabbamein myndast út frá forstigsbreytingum, sem er ákveðin gerð ristilsepa, sem nefnast æxlissepar. Ef unnt er að greina og fjarlægja þessa sepa í tíma er hægt að koma í veg fyrir að þeir þróist í krabbamein. Lykilatriði er að greina þessa sepa og meðhöndla þá á viðeigandi hátt svo þeir ekki myndi ólæknandi sjúkdóm. Þetta gerist helst með góðu miðlægu utanumhaldi þar sem boðun einstaklinga í skoðun og viðeigandi rannsóknir er framkvæmd í samræmi við viðurkennda læknisfræði og kemur þannig í veg fyrir bæði of- og vanlækningar. Ristilkrabbameini hefur við greiningu verið skipt niður í fjögur útbreiðslustig, sem spá fyrir um lífshorfur sjúklingsins. Á stigi I er sjúkdómurinn bundinn við ristilinn sjálfan og æxlið ekki vaxið djúpt niður í ristilvegginn. Á stigi IV eru hins vegar komin fjarmeinvörp, sem þýðir að æxlið hefur dreift sér um líkamann með meinvörpum til líffæra fjarri ristlinum. Stig II og III eru þar mitt á milli og tilgreina hvort æxlið sé vaxið út í gegnum vegglög ristils og/eða búið að sá sér í eitla í nærliggjandi vef. Áætlað er að fimm ára lífshorfur sjúklinga sem greinast með ristilkrabbamein á stigi I séu um 90-95%, á stigi II um 55-80%, á stigi III um 35-60% og á stigi IV um 8-12%. Það skiptir því meginmáli að greina æxlin fljótt í sjúkdómsferlinu, ef sjúklingur á að eiga góða möguleika á lækningu. Í gögnum Krabbameinsskrárinnar má sjá að ristilkrabbamein greinist oft þegar æxlið hefur náð stigi III eða IV. Á undanförnum árum hafa um 55% æxlanna greinst á þessum alvarlegustu stigum sjúkdóms og þar af upp undir 30% sjúklinga á stigi IV. Vel yfir helmingur þeirra sem greinast hefur því slæmar horfur og þarf gjarnan að ganga í gegnum mjög erfiða og einnig fyrir samfélagið dýra lyfjameðferð. Ristilkrabbamein er mjög oft án einkenna þangað til það er komið á alvarlegra stig. Því er mikilvægt að uppgötva sjúkdóminn sem fyrst í sjúkdómsferlinu. Áætla má að nú séu um 2.000 Íslendingar annaðhvort með ógreint ristilkrabbamein, eða sepa sem munu þróast yfir í ristilkrabbamein á næstu 10-15 árum. Um 30% þessara einstaklinga, eða um 600, munu að óbreyttu greinast á stigi IV sem er illlæknanlegt, og um 800 þessara 2.000 sem greinast munu deyja úr sjúkdómnum.Hefjum strax skipulagða miðlæga leit Skimun fyrir ristilkrabbameini hefur mikið verið til umfjöllunar á Íslandi undanfarin ár, einkum á þessu ári. Góð rök hafa verið færð fram, bæði varðandi gagnsemi fyrir sjúklingana sjálfa og einnig hvað gæti borgað sig varðandi fjárútlát í heilbrigðiskerfinu. Ég ætla ekki hér að blanda mér í þá nokkuð flóknu umræðu sem varðar aðferðafræði við skimun, en vil þó leggja áherslu á að miðlæg stýring skimunar er nauðsynleg til að árangur geti verið mælanlegur, en slíkt er nauðsynlegt við allt mat á gagnsemi og árangri. Þar sem dregist hefur í mörg ár að taka ákvörðun um að hefja miðlæga skipulagða leit að ristilkrabbameini hefur hafist óskipuleg leit, sem ekki skilar nærri nógu miklum árangri, einkum vegna þess að ekki er unnt að fylgjast vel með hverjir hafi farið í rannsókn og hverjir ekki. Í heildina er slíkt allt of dýrt og erfitt að fylgjast með árangri í slíkri baráttu við sjúkdóminn. Hefjum því strax skipulagða miðlæga leit að þessu illvíga meini og spörum með því mannslíf og fjármuni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenska stóðhryssan og Evrópa Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – Skyldur ráðherra og réttur samfélagsins Eggert Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Höfum alla burði til þess Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Byrjað á öfugum enda! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Væri ekki hlaupið út aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gervigreind fyrir alla — en fyrir hvern í raun? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Sjá meira
Á Vesturlöndum er ristil- og endaþarmskrabbamein (hér eftir í greininni nefnt ristilkrabbamein) algengasta dánarorsök af völdum krabbameina sem ekki má beinlínis rekja til reykinga. Um 5% fólks í þessum heimshluta munu greinast með sjúkdóminn einhvern tímann á lífsleiðinni. Sjúkdómurinn er illvígur en í langflestum tilfellum læknanlegur, ef hann greinist snemma í sjúkdómsferlinu. Á Íslandi er ristilkrabbamein þriðja algengasta krabbameinið hjá báðum kynjum og í öðru sæti í dánartíðni vegna krabbameins. Árlega hafa að meðaltali greinst hér á landi á undanförnum árum rúmlega 130 ný tilfelli af ristilkrabbameini og skráð eru árlega að meðaltali 52 dauðsföll af völdum sjúkdómsins. Það þýðir að einn Íslendingur deyr í viku hverri vegna ristilkrabbameins. Árveknisátakið „Bleika slaufan“ stendur nú yfir og beinist athyglin sérstaklega að ristilkrabbameini, en þessi sjúkdómur herjar nokkuð jafnt á karla og konur. Samkvæmt upplýsingum frá Krabbameinsskrá Krabbameinsfélagsins greindist á árabilinu 2009-2013 að meðaltali 61 kona með ristilkrabbamein á ári hér á landi. Þetta eru tæplega 9% af öllum krabbameinum hjá konum. Meðalaldur þeirra við greiningu var 70 ár og 22 konur létust árlega úr þessum sjúkdómi. Í lok árs 2013 voru á lífi á Íslandi 550 konur sem einhvern tímann höfðu greinst með ristilkrabbamein.Lykilatriði að greina sepa Langflest (eða um 85%) ristilkrabbamein myndast út frá forstigsbreytingum, sem er ákveðin gerð ristilsepa, sem nefnast æxlissepar. Ef unnt er að greina og fjarlægja þessa sepa í tíma er hægt að koma í veg fyrir að þeir þróist í krabbamein. Lykilatriði er að greina þessa sepa og meðhöndla þá á viðeigandi hátt svo þeir ekki myndi ólæknandi sjúkdóm. Þetta gerist helst með góðu miðlægu utanumhaldi þar sem boðun einstaklinga í skoðun og viðeigandi rannsóknir er framkvæmd í samræmi við viðurkennda læknisfræði og kemur þannig í veg fyrir bæði of- og vanlækningar. Ristilkrabbameini hefur við greiningu verið skipt niður í fjögur útbreiðslustig, sem spá fyrir um lífshorfur sjúklingsins. Á stigi I er sjúkdómurinn bundinn við ristilinn sjálfan og æxlið ekki vaxið djúpt niður í ristilvegginn. Á stigi IV eru hins vegar komin fjarmeinvörp, sem þýðir að æxlið hefur dreift sér um líkamann með meinvörpum til líffæra fjarri ristlinum. Stig II og III eru þar mitt á milli og tilgreina hvort æxlið sé vaxið út í gegnum vegglög ristils og/eða búið að sá sér í eitla í nærliggjandi vef. Áætlað er að fimm ára lífshorfur sjúklinga sem greinast með ristilkrabbamein á stigi I séu um 90-95%, á stigi II um 55-80%, á stigi III um 35-60% og á stigi IV um 8-12%. Það skiptir því meginmáli að greina æxlin fljótt í sjúkdómsferlinu, ef sjúklingur á að eiga góða möguleika á lækningu. Í gögnum Krabbameinsskrárinnar má sjá að ristilkrabbamein greinist oft þegar æxlið hefur náð stigi III eða IV. Á undanförnum árum hafa um 55% æxlanna greinst á þessum alvarlegustu stigum sjúkdóms og þar af upp undir 30% sjúklinga á stigi IV. Vel yfir helmingur þeirra sem greinast hefur því slæmar horfur og þarf gjarnan að ganga í gegnum mjög erfiða og einnig fyrir samfélagið dýra lyfjameðferð. Ristilkrabbamein er mjög oft án einkenna þangað til það er komið á alvarlegra stig. Því er mikilvægt að uppgötva sjúkdóminn sem fyrst í sjúkdómsferlinu. Áætla má að nú séu um 2.000 Íslendingar annaðhvort með ógreint ristilkrabbamein, eða sepa sem munu þróast yfir í ristilkrabbamein á næstu 10-15 árum. Um 30% þessara einstaklinga, eða um 600, munu að óbreyttu greinast á stigi IV sem er illlæknanlegt, og um 800 þessara 2.000 sem greinast munu deyja úr sjúkdómnum.Hefjum strax skipulagða miðlæga leit Skimun fyrir ristilkrabbameini hefur mikið verið til umfjöllunar á Íslandi undanfarin ár, einkum á þessu ári. Góð rök hafa verið færð fram, bæði varðandi gagnsemi fyrir sjúklingana sjálfa og einnig hvað gæti borgað sig varðandi fjárútlát í heilbrigðiskerfinu. Ég ætla ekki hér að blanda mér í þá nokkuð flóknu umræðu sem varðar aðferðafræði við skimun, en vil þó leggja áherslu á að miðlæg stýring skimunar er nauðsynleg til að árangur geti verið mælanlegur, en slíkt er nauðsynlegt við allt mat á gagnsemi og árangri. Þar sem dregist hefur í mörg ár að taka ákvörðun um að hefja miðlæga skipulagða leit að ristilkrabbameini hefur hafist óskipuleg leit, sem ekki skilar nærri nógu miklum árangri, einkum vegna þess að ekki er unnt að fylgjast vel með hverjir hafi farið í rannsókn og hverjir ekki. Í heildina er slíkt allt of dýrt og erfitt að fylgjast með árangri í slíkri baráttu við sjúkdóminn. Hefjum því strax skipulagða miðlæga leit að þessu illvíga meini og spörum með því mannslíf og fjármuni.
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar