Árangur peningastefnunnar undanfarin fimm ár Þórarinn G. Pétursson skrifar 5. mars 2014 08:00 Grundvallarbreytingar hafa verið gerðar á ramma og framkvæmd peningastefnunnar… Nú í febrúar eru liðin fimm ár frá því að núverandi skipan peningamála var komið á þar sem sérstakri fjölskipaðri peningastefnunefnd er falið að móta peningastefnuna og ákvarða beitingu stjórntækja Seðlabankans til að ná því markmiði sem stjórnvöld hafa sett bankanum, þ.e. að halda árlegri verðbólgu að jafnaði í námunda við 2,5%. Sambærilegt fyrirkomulag með peningastefnunefnd þekkist á meðal flestra seðlabanka í heiminum. Í nokkrum þeirra eru utanaðkomandi sérfræðingar einnig í nefndinni eins og hér á landi. Með tilkomu nefndarinnar voru einnig gerðar ýmsar endurbætur á ákvörðunartöku í peningamálum. Haldnir eru ítarlegir 1-2 daga fundir með fastmótaðri dagskrá fyrir hverja vaxtaákvörðun þar sem fjöldi sérfræðinga innan bankans kynnir efni sem getur hjálpað nefndinni að komast að niðurstöðu. Einnig þekkist að leitað sé til sérfræðinga utan bankans um ákveðin viðfangsefni. Með þessu er leitast við að ákvarðanir séu byggðar á sem traustustum grunni og að öll sjónarmið komist að. Til að auka gagnsæi stefnunnar sem mest er jafnframt birt ítarleg fundargerð af fundum nefndarinnar og henni gert að greina Alþingi frá störfum sínum með reglubundnum hætti í ræðu og riti. Þá eru veittar upplýsingar um atkvæðagreiðslu nefndarmanna í ársskýrslu bankans. Umbætur hafa einnig verið gerðar á framkvæmd peningastefnunnar sem felast í því að nú er horft til fleiri tækja en vaxtatækisins við mótun stefnunnar. Er það í takt við þá lærdóma sem dregnir hafa verið af reynslu fyrri ára og ítarlega hefur verið fjallað um í ritum Seðlabankans.…sem hafa skilað töluverðum árangri Á þeim fimm árum sem hafa liðið frá því að ný peningastefnunefnd tók við stjórn peningamála hefur verulegur árangur náðst í efnahagsmálum (sjá meðfylgjandi myndir). Þegar nefndin hóf störf fyrir fimm árum var verðbólga 17,6% en nú mælist hún 2,1%. Nefndin hafði reyndar náð verðbólgu í markmið í lok árs 2010 og fram á vormánuði 2011 en í kjölfar ríflegra launahækkana í kjarasamningum vorið 2011 jókst verðbólga á ný og náði hámarki í 6,5% snemma árs 2012. Nefndin brást við þessum aðstæðum með því að herða taumhald peningastefnunnar sem stuðlaði að hjöðnun verðbólgu í markmið á ný. Þéttara taumhald peningastefnunnar hefur ekki sett efnahagsbatann sem hófst snemma árs 2010 í uppnám, eins og sumir óttuðust. Þannig hefur skráð atvinnuleysi minnkað úr 8,2% þegar nefndin tók til starfa í 4,5% nú í janúar og mælist nú með því minnsta á meðal þróaðra ríkja. Að sama skapi eru horfur á að hagvöxtur í fyrra hafi a.m.k. verið 3% og að Ísland verði eina landið í hópi þróuðustu ríkja heims þar sem hagvöxtur nær 3% eða meira.Það sem gerir þennan árangur enn markverðari er að hann hefur náðst þrátt fyrir mjög erfið skilyrði. Hann kemur í kjölfar alvarlegrar banka- og gjaldeyriskreppu, en slíkar kreppur eru jafnan mun dýpri og vara lengur en hefðbundnar fjármálakreppur. Samdráttur hefur einnig verið undanfarin tvö ár á evrusvæðinu sem er okkar helsta viðskiptasvæði, framlag hins opinbera til hagvaxtar var lengi vel neikvætt vegna nauðsynlegra aðhaldsaðgerða í opinberum fjármálum og viðskiptakjör þjóðarbúsins eru í um hálfrar aldar lægð. Þessu til viðbótar hefur töluverður kraftur innlendra aðila farið í að greiða niður skuldir sem dregið hefur þrótt úr efnahagsbatanum. Ólokið verk peningastefnunnar Enn er þó ýmsum verkefnum ólokið. Þar ber auðvitað hæst losun fjármagnshafta en á meginsviði peningastefnunnar er þó brýnasta verkefnið að tryggja verðbólguvæntingum trausta kjölfestu þannig að unnt sé að ná viðvarandi árangri í baráttunni við verðbólguna. Þrátt fyrir að verðbólga hafi hjaðnað að markmiði er það enn svo að langtímaverðbólguvæntingar eru nokkru yfir 2,5% verðbólgumarkmiði bankans. Því virðist enn skorta traust á getu peningastefnunnar til þess að tryggja að verðbólga haldist við markmið til langframa. Endurspeglar það örugglega lakan árangur við að tryggja verðstöðugleika undanfarin ár. Af þeim sökum hafa vextir Seðlabanka Íslands einmitt þurft að vera hærri en í nágrannalöndum okkar þar sem seðlabankar hafa þurft að glíma við of litla verðbólgu og ótta við að festast í vítahring langvarandi verðhjöðnunar (ítarlega umfjöllun um ástæður hærri vaxta á Íslandi má finna í rammagrein I-1 í Peningamálum 2013/2). Seðlabankar nágrannaríkja okkar hafa því haldið vöxtum óvenjulágum til að freista þess að ýta verðbólgu og verðbólguvæntingum upp í markmið. Vandinn hér á landi hefur hins vegar verið að ná tökum á verðbólgu og verðbólguvæntingum og freista þess að skapa þeim kjölfestu í verðbólgumarkmiði sem kveðið er á um í sameiginlegri yfirlýsingu stjórnvalda og Seðlabankans. Þegar það hefur tekist er ekkert því til fyrirstöðu að vextir geti lækkað frá því sem þeir eru nú. Til þess að svo geti orðið verður hins vegar að ríkja almennt traust í garð peningastefnunnar, Seðlabankans og stjórnar hans þannig að ekki verði með neinum hætti grafið undan þeim árangri sem náðst hefur á vakt núverandi bankastjóra bankans og lýst er hér að ofan. Mikilvæg forsenda þess að slíkt traust myndist er að þannig sé búið um hnútana að ekki sé tilefni til þess að efast um sjálfstæði bankans við framkvæmd peningastefnunnar.Þær skoðanir sem hér koma fram þurfa ekki að endurspegla skoðanir bankans eða annarra nefndarmanna peningastefnunefndar. Lesendur Vísis geta sent inn greinar á greinar@visir.is. Greinunum þarf að fylgja mynd af höfundi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Ljúgandi málpípa Sjálfstæðisflokksins Tómas Kristjánsson Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Drasl Hafþór Reynisson Skoðun Halldór 15.06.2024 Halldór Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson skrifar Skoðun „Betur borgandi ferðamenn“ Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Brosum breitt Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Grundvallarbreytingar hafa verið gerðar á ramma og framkvæmd peningastefnunnar… Nú í febrúar eru liðin fimm ár frá því að núverandi skipan peningamála var komið á þar sem sérstakri fjölskipaðri peningastefnunefnd er falið að móta peningastefnuna og ákvarða beitingu stjórntækja Seðlabankans til að ná því markmiði sem stjórnvöld hafa sett bankanum, þ.e. að halda árlegri verðbólgu að jafnaði í námunda við 2,5%. Sambærilegt fyrirkomulag með peningastefnunefnd þekkist á meðal flestra seðlabanka í heiminum. Í nokkrum þeirra eru utanaðkomandi sérfræðingar einnig í nefndinni eins og hér á landi. Með tilkomu nefndarinnar voru einnig gerðar ýmsar endurbætur á ákvörðunartöku í peningamálum. Haldnir eru ítarlegir 1-2 daga fundir með fastmótaðri dagskrá fyrir hverja vaxtaákvörðun þar sem fjöldi sérfræðinga innan bankans kynnir efni sem getur hjálpað nefndinni að komast að niðurstöðu. Einnig þekkist að leitað sé til sérfræðinga utan bankans um ákveðin viðfangsefni. Með þessu er leitast við að ákvarðanir séu byggðar á sem traustustum grunni og að öll sjónarmið komist að. Til að auka gagnsæi stefnunnar sem mest er jafnframt birt ítarleg fundargerð af fundum nefndarinnar og henni gert að greina Alþingi frá störfum sínum með reglubundnum hætti í ræðu og riti. Þá eru veittar upplýsingar um atkvæðagreiðslu nefndarmanna í ársskýrslu bankans. Umbætur hafa einnig verið gerðar á framkvæmd peningastefnunnar sem felast í því að nú er horft til fleiri tækja en vaxtatækisins við mótun stefnunnar. Er það í takt við þá lærdóma sem dregnir hafa verið af reynslu fyrri ára og ítarlega hefur verið fjallað um í ritum Seðlabankans.…sem hafa skilað töluverðum árangri Á þeim fimm árum sem hafa liðið frá því að ný peningastefnunefnd tók við stjórn peningamála hefur verulegur árangur náðst í efnahagsmálum (sjá meðfylgjandi myndir). Þegar nefndin hóf störf fyrir fimm árum var verðbólga 17,6% en nú mælist hún 2,1%. Nefndin hafði reyndar náð verðbólgu í markmið í lok árs 2010 og fram á vormánuði 2011 en í kjölfar ríflegra launahækkana í kjarasamningum vorið 2011 jókst verðbólga á ný og náði hámarki í 6,5% snemma árs 2012. Nefndin brást við þessum aðstæðum með því að herða taumhald peningastefnunnar sem stuðlaði að hjöðnun verðbólgu í markmið á ný. Þéttara taumhald peningastefnunnar hefur ekki sett efnahagsbatann sem hófst snemma árs 2010 í uppnám, eins og sumir óttuðust. Þannig hefur skráð atvinnuleysi minnkað úr 8,2% þegar nefndin tók til starfa í 4,5% nú í janúar og mælist nú með því minnsta á meðal þróaðra ríkja. Að sama skapi eru horfur á að hagvöxtur í fyrra hafi a.m.k. verið 3% og að Ísland verði eina landið í hópi þróuðustu ríkja heims þar sem hagvöxtur nær 3% eða meira.Það sem gerir þennan árangur enn markverðari er að hann hefur náðst þrátt fyrir mjög erfið skilyrði. Hann kemur í kjölfar alvarlegrar banka- og gjaldeyriskreppu, en slíkar kreppur eru jafnan mun dýpri og vara lengur en hefðbundnar fjármálakreppur. Samdráttur hefur einnig verið undanfarin tvö ár á evrusvæðinu sem er okkar helsta viðskiptasvæði, framlag hins opinbera til hagvaxtar var lengi vel neikvætt vegna nauðsynlegra aðhaldsaðgerða í opinberum fjármálum og viðskiptakjör þjóðarbúsins eru í um hálfrar aldar lægð. Þessu til viðbótar hefur töluverður kraftur innlendra aðila farið í að greiða niður skuldir sem dregið hefur þrótt úr efnahagsbatanum. Ólokið verk peningastefnunnar Enn er þó ýmsum verkefnum ólokið. Þar ber auðvitað hæst losun fjármagnshafta en á meginsviði peningastefnunnar er þó brýnasta verkefnið að tryggja verðbólguvæntingum trausta kjölfestu þannig að unnt sé að ná viðvarandi árangri í baráttunni við verðbólguna. Þrátt fyrir að verðbólga hafi hjaðnað að markmiði er það enn svo að langtímaverðbólguvæntingar eru nokkru yfir 2,5% verðbólgumarkmiði bankans. Því virðist enn skorta traust á getu peningastefnunnar til þess að tryggja að verðbólga haldist við markmið til langframa. Endurspeglar það örugglega lakan árangur við að tryggja verðstöðugleika undanfarin ár. Af þeim sökum hafa vextir Seðlabanka Íslands einmitt þurft að vera hærri en í nágrannalöndum okkar þar sem seðlabankar hafa þurft að glíma við of litla verðbólgu og ótta við að festast í vítahring langvarandi verðhjöðnunar (ítarlega umfjöllun um ástæður hærri vaxta á Íslandi má finna í rammagrein I-1 í Peningamálum 2013/2). Seðlabankar nágrannaríkja okkar hafa því haldið vöxtum óvenjulágum til að freista þess að ýta verðbólgu og verðbólguvæntingum upp í markmið. Vandinn hér á landi hefur hins vegar verið að ná tökum á verðbólgu og verðbólguvæntingum og freista þess að skapa þeim kjölfestu í verðbólgumarkmiði sem kveðið er á um í sameiginlegri yfirlýsingu stjórnvalda og Seðlabankans. Þegar það hefur tekist er ekkert því til fyrirstöðu að vextir geti lækkað frá því sem þeir eru nú. Til þess að svo geti orðið verður hins vegar að ríkja almennt traust í garð peningastefnunnar, Seðlabankans og stjórnar hans þannig að ekki verði með neinum hætti grafið undan þeim árangri sem náðst hefur á vakt núverandi bankastjóra bankans og lýst er hér að ofan. Mikilvæg forsenda þess að slíkt traust myndist er að þannig sé búið um hnútana að ekki sé tilefni til þess að efast um sjálfstæði bankans við framkvæmd peningastefnunnar.Þær skoðanir sem hér koma fram þurfa ekki að endurspegla skoðanir bankans eða annarra nefndarmanna peningastefnunefndar. Lesendur Vísis geta sent inn greinar á greinar@visir.is. Greinunum þarf að fylgja mynd af höfundi.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun