Skil ekki fólk sem vill vera ungt

Lilja Sigurðardóttir leikritaskáld býr í glæsilegri íbúð í einni af blokkum Hólahverfisins í Breiðholti og hefur næstum öll ríki veraldar sem útsýni úr gluggunum. Hún ber fram bragðgott kaffi í stórum krúsum og ég legg til hálfa vínarbrauðslengju úr Björnsbakaríi.

Á borðinu liggur steinplatti með gylltri skreytingu – Grímuverðlaunin sem Lilja fékk fyrir Stóru börnin, áhrifamikið verk um fullorðið fólk sem þráir að vera meðhöndlað eins og börn og borgar fyrir það. Það er hennar fyrsta leikrit og sló í gegn í vetur í Tjarnarbíói.

Hún er langt komin með að skrifa nýtt leikrit, Saman? – um tvíburasystur sem eru fastar saman. Hún kveðst upptekin af því að fjalla um innri veruleika fólks og þykir gott að nota líkamlegt ástand til að koma honum á framfæri.

„Viðfangsefnið er togstreitan milli nándar og sjálfstæðis og það má líta á það sem táknrænt fyrir sambönd fólks. Það eru sammannleg viðfangsefni sem allir þekkja en í skrítnum ramma.“

Lilja segir Rúnar Guðbrandsson koma til með að leikstýra þessu nýja verki hvar sem það fari á svið. „Stóru börnin voru frábær í hans útfærslu, fannst mér,“ segir hún. „Við Rúnar skiljum hvort annað án þess að þurfa að útskýra alla hluti. Hann hefur líka gott lag á að ná því besta fram án þess að það virðist mikil áreynsla í því, er mikill leikhúsmaður og með flotta listræna sýn.“

Dapur unglingur

Lilja er í föstu sambandi við Margréti Pálu Ólafsdóttur Hjallastefnufrömuð og nú á 17. júní áttu þær 23 ára samleið að baki. Þær búa þó hvor út af fyrir sig. Spurð hvort nýja leikritið rími við líf þeirra svarar Lilja:

„Kannski og kannski ekki. Ég held að sjónarhorn þeirra sem eru utan hins hefðbundna ramma sé svolítið annað en þeirra sem eru inni í rammanum. Þess vegna á ég auðvelt með að hafa samkennd með öllum sem eru öðruvísi og hef meiri áhuga á slíku fólki.“

Hvernig unglingur varstu? „Ég var óskaplega dapur unglingur. Ég held það sé þannig hjá mörgu gay fólki að unglingsárin séu erfið og leiðinleg. Ég skil aldrei í fólki sem vill vera ungt og fara til baka til æskuáranna. Mér finnst það hræðileg tilhugsun. Ég fagna hverju ári sem bætist á mig. Lífsreynslan og þroskinn gefur manni svo mikið.“

Lilja kveðst snemma hafa áttað sig á að hún væri upp á kvenhöndina. „Ég varð stundum skotin í strákum sem unglingur en það var aldrei nein ástríða í því, hún var alveg bundin við konur,“ segir hún og heldur áfram:

„Ég var 19 ára þegar Magga Pála loksins gafst upp og leyfði mér að flytja inn á sig. Þá hafði ég virkilega elst við hana í nokkurn tíma. Henni fannst ég allt of ung. Það er bölvuð vitleysa. Fimmtán ára aldursmunur er bara mjög mátulegt, finnst mér. Stundum búum við saman og stundum ekki en alltaf elskum við hvor aðra svo mikið. Við lifum að mörgu leyti nokkuð ólíku lífi og höldum vissu sjálfstæði. Það er mjög fínt. Taktur okkar er svolítið ólíkur en við njótum þess alltaf að vera saman og hjálpast að. Svo þykir okkur báðum voða vænt um fjölskyldurnar okkar. Magga Pála var svo elskuleg að eiga eina unglingsstúlku þegar við tókum saman fyrir 23 árum og sú er búin að ávaxta sig svo vel að hún á fjögur börn. Þannig að ég fæ að eiga hlutdeild í fjórum barnabörnum án þess að eiga nokkurt barn. Það er æði.“

Skrifar með Yrsu

Lilja hefur skrifað tvær glæpasögur, Spor og Fyrirgefningu. Sú seinni kom út 2010. Eftir það sneri hún sér að leikhúsinu.

„Ég er uppteknari af innihaldi en formi. Glæpasagan er góð að því leyti að það er á henni svo stíft form sem maður verður að semja sig að, svipað og að yrkja samkvæmt bragarháttum. Sama gildir um leikhúsið, strúktúrinn verður að vera réttur svo allt gangi upp. Mér finnst það skemmtileg glíma. Ég vil nota form sem virkar til að koma innihaldinu á framfæri. Það er mitt gaman.“

Hvenær sólarhringsins skyldi hún helst skrifa? Hún hlær. „Ég er nú aðallega að vinna fyrir mér og það er reyndar líka við textameðhöndlun. Ég hef gaman af öllum texta, hvort sem það er nytjatexti eða skáldskapur. Núna er ég að ritstýra stórri handbók fyrir Hjallastefnuna. Það er búið að vera draumur minn lengi að koma hugmyndafræðinni hennar Margrétar Pálu í umbúðir sem sæma henni. Svo nota ég stundir sem gefast inn á milli í skáldskapinn. Við Yrsa Sigurðardóttir erum að dunda okkur í rólegheitunum við að skrifa draugahrollvekju. Það er mjög skemmtilegt. Við hyggjumst klára það á næsta ári.“

Hafið þið unnið saman áður? „Nei, en við þekkjumst ágætlega. Yrsa er snilldar plottari, masterar form glæpasögunnar svo vel. Ég get vonandi lagt eitthvað af mörkum líka.“ 

Lilja segir sem sagt alltaf nóg við að vera og alltaf gaman.

„Mér hefur stöku sinnum dottið í hug að kvarta yfir að hafa of mikið að gera en fattaði að það var bara vanþakklæti því sumir hafa ekkert að gera og það er miklu verra.“

Aldrei lengi á sama stað 

Nú vil ég vita eitthvað um uppruna Lilju. „Foreldrar mínir, Sigurður Hjartarson og Jóna Kristín Sigurðardóttir, ólust upp á Akureyri. Síðan hafa þau verið heimshornaflakkarar. Ég er fædd á Akranesi en flutti þaðan fimm ára og síðan bjuggum við aldrei nema nokkur ár á sama stað. Við bjuggum tvisvar í Svíþjóð, í Mexíkó og á Spáni fyrir utan flakk annars staðar. Mamma og pabbi eru mitt á milli þess að vera endurreisnarfólk og hippar og við systkinin fjögur nutum góðs af því. Þau bara pökkuðu niður, settu börnin í bakpoka og fóru eitthvert.“

 

Hún segir foreldrana skapandi fólk og hugmyndaríkt. „Þegar ég var lítil var allt á heimilinu heimagert. Pabbi smíðaði, mamma bólstraði og saumaði. Þau búa hérna í húsinu, eru farin að eldast og þá finnst mér notalegt að vera nálægt þeim. Ég get aðstoðað þau við að skipta um ljósaperur og svo er stutt fyrir mig að fara í mat ef þau eru að steikja fisk. Þetta er yndisleg nærvera.“

En hvar þótti þér best að búa sem krakki? „Ég var alltaf spennt fyrir að fara og prófa eitthvað nýtt en þegar ég var komin þangað fylltist ég ættjarðarást. Þannig lærði ég að meta Laxness. Ég var lengi sem krakki í mótþróa við stafsetninguna hans en þegar við vorum búsett erlendis þá varð allt íslenskt svo mikilvægt. Mér finnst gaman að ferðast en best að búa á Íslandi og hef sterka þörf fyrir að vera Íslendingur. Næsta systir mín hefur ekki sömu tilfinningu. Henni líður vel þar sem hún er hverju sinni. Hún er í Tansaníu núna með afrískum manni sínum og þau eiga lítið barn. Við Magga Pála rekum þar munaðarleysingjaheimili fyrir 13 stelpur, ásamt þeim, vinum okkar og fjölskyldu og erum einmitt að fara þangað núna 1. júlí. Það er býsna langt ferðalag. Suður fyrir miðbaug. En ég hlakka til að hitta stelpurnar á heimilinu og svo systur mína og hennar fólk og svo njótum við Magga Pála þess að ferðast saman. Það er líka það sem við þurfum. Þegar fólk er í skapandi vinnu þarf það að sjá eitthvað og upplifa. Fylla á tankinn.“ 

Sjónvarpshandrit í smíðum

Í lokin spyr ég Lilju hvort hún haldi að Stóru börnin fari víðar.

„Það er aldrei að vita. Danskt leikhús hefur áhuga á því og í umræðunni er að gera úr því íslenska sjónvarpsmynd. Það var alltaf draumur minn að skrifa fyrir sjónvarp og ég er að skrifa handrit upp úr fyrstu glæpasögunni minni, guð má vita hvort það fær einhvern hljómgrunn. En leikhússkrifin henta mér vel. Ég hugsa svo mikið í sjónrænu formi og miðað við þessar yndislegu viðtökur sem ég hef fengið þá virðist það vera að virka.“



Lilja um Stóru börnin:

„Stóru börnin fjalla um fyrirbærið infantilism, það er blæti fyrir því að vera barn. Ég frétti um fyrirbærið fyrir nokkrum árum og þótti það merkilegt. Sumir vilja meina að það snúist bara um ástúðina og umhyggjuna. Kannski hafa allir það í sér en svo birtist það með ýktum hætti í sumum tilfellum.

Stóru börnin voru kómedía fyrir hlé og tragedía eftir hlé. Kómedían er svo góð til að ná til fólks. Það er svo gott að fá fólk til að hlæja og slaka á, þá opnar það inn á tilfinningarnar, inn á hjartað, þá er hægt að kremja það. Það er beinn aðgangur að því að hafa áhrif á fólk. Ég var þakklát fyrir að Rúnar náði þessu rétt fram og þessir dásamlegu leikarar, Árni Pétur Guðjónsson, Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir, Stefán Hallur Stefánsson og Birna Hafstein.“