Skoðun

Fjandinn laus?

Skúli Thoroddsen skrifar
Staðan á íslenskum vinnumarkaði kemur ekki á óvart. Kaupmáttarskerðingin tekur í. Þolinmæði margra er þrotin. Þeir sem kusu gegn nýgerðum kjarasamningi hafa annaðhvort ekki haft trú á því tækifæri sem hann átti að skapa eða höfðu ekki vilja til að taka sameiginlega í árarnar inn í stöðugleika og framfarir, eins og boðað var.

Kannski var það glappaskot að sleppa þessu tækifæri. Kannski var vitlaust gefið. Íslenska krónan, sem leikið hefur dapurlegt hlutverk í kjaraskerðingum launafólks í heila öld, er enn í öndvegi. Engin áform eru um að farga því tæki. Engin áform eru um að þjóðin eigi kost á varanlegum stöðugleika og nýjum tækifærum. Kjaraumhverfið er ekki trúverðugt, endurreisn efnahagslífsins stendur á sér, étið sjálfir ykkar kauphækkanir, segir fólkið.

Stéttarfélög sem felldu samningana standa frammi fyrir því að þurfa að semja ein fyrir sína félagsmenn. Félög á mestu láglaunasvæðum landsins hafa ætíð notið góðs af samfloti við stærstu félögin innan ASÍ. Nú reynir á þau sjálf að spjara sig. Hætt er við að heldur miði afturábak en áfram í þeim slag, því miður.

Þolinmæði þarf til að ná sáttum um kjaraumhverfið. Annars eru líkur á því að við hjökkum í sömu láglaunasporunum. Okkar menntaðasta fólk flyst brott, yfirgefur kotsamfélagið handa okkur hinum til að þrátta í.

Vandinn sem við er að etja á sér aðdraganda í hruninu og í lokuðu hagkerfi krónunnar. Gengi hennar mun ekki standa af sér 10 -15% launahækkun fyrir alla. Hefðbundin víxlverkun gengis, launa og verðlags fer af stað með þekktum afleiðingum verðbólgu og kjaraskerðinga. Leið hóflegra launahækkana sem byggir á aukinni framleiðni, líkt og annars staðar á Norðurlöndunum, virðist vera eina færa leiðin til að bæta lífskjör smátt og smátt, ár eftir ár. Þannig muni kaupmáttur launa vaxa umtalsvert. Sú leið er einungis fær, ef um hana verður sátt. Slíka sátt þurfa aðilar vinnumarkaðarins að sammælast um, einnig BSRB og BHM.

Hringavitleysa

Í kjarasamningum eftir hrun tókst að verja kaupmátt hinna lægst launuðu. Um það var sátt þótt svigrúm væri lítið. Bent er á að kjarasamningar ASÍ-félaga séu ekki boðlegir. Sérhæfður fiskvinnslumaður hafi 220 þús. krónur í mánaðarlaun eftir taxta. Heildarlaun starfsfólks í fiskvinnslu eru hins vegar um 360 þús. krónur á mánuði. Meðallaun samkvæmt kjarakönnun Eflingar og flóafélaganna eru 357 þús. krónur á mánuði, þar af voru 31% með meira en 400 þús. krónur, en ekki 210 til 250 þús. eins og strípaður taxtinn segir til um, þó víst finnist fólk á svo lágum launum. Úr því verður að bæta. Heildarlaun byggja m.a. á yfirvinnu, með 80% álagi á dagvinnukaup, vaktaálögum og öðrum kaupaukum. Íslendingar skila um fjórðungi lengri vinnutíma en þekkist á Norðurlöndum. Þar er yfirvinnu- og vaktaálög í engu samræmi við það sem hér gerist og yfirvinna fátíð.

Standi vilji til þess að koma til móts við láglaunafólk á strípuðum launum, mætti hækka grunntaxta, en lækka yfirvinnu- og önnur álög í staðinn, þannig að t.d. 10-15% hækkun grunntaxta leiði einungis til um 3% hækkunar heildarlauna yfir tilteknu lágmarki, svo dæmi sé tekið, þannig að kjarabætur í heild raski ekki stöðugleika. Slík nálgun yrði áfangi að því marki að dagvinnulaun dygðu til framfærslu og settu aukna framleiðnikröfu á atvinnurekendur. Í Finnlandi var svigrúm til launahækkana um 3,5% fyrir nokkrum árum. Finnska verkalýðshreyfingin var sammála um að tilteknir hópar hefðu dregist aftur úr. Þessir hópar fengju þess vegna meira en aðrir á kostnað heildarinnar, enda raskaði það ekki heildarsvigrúmi til launahækkana fyrir alla.

Félagar BHM og kennarar hafa dregist aftur úr öðrum. Þeir hópar eiga samleið með láglaunahópunum innan ASÍ. Þeir þurfa meiri hækkanir en aðrir. Það þarf að gerast á kostnað heildarinnar þannig að það raski ekki grundvallarmarkmiði um kaupmáttaraukningu allra, innan ramma þess svigrúms sem er. Gangi það ekki eftir heldur hringavitleysan áfram á kostnað allra. Þá er fjandinn laus.




Skoðun

Sjá meira


×