Fiskistofa: Stássstofa eða stjórnsýsla Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir skrifar 11. september 2014 07:00 Fiskistofa er hvorki stássstofa sem framreiðir sjávarrétti né vinnustofa sem framleiðir þá. Fiskistofa er stjórnsýslustofnun. Sú tilhneiging að kalla stjórnsýslustofnanir „stofur“ eða „nefndir“ hljómar í eyrum fólks sem eitthvað lítið og „kósí“. Það fellur ágætlega að stefnunni sem boðar „báknið burt“. Stofnanir, stjórntæki hins opinbera, hafa fengið á sig neikvætt yfirbragð; þær þykja þunglamalegar og seinvirkar. Þeir sem aftur á móti ekki vita betur gætu litið svo á að „stofur“ séu þægilegri og léttari við að eiga; að þær megi jafnvel „missa sín“, að það sé auðveldara að leggja þær niður eða að staðsetning þeirra skipti engu máli. M.ö.o. hugtakið „stofa“ getur í hugum fólks „smættað“ starfsemina, þ.e. dregið úr réttmæti hennar. Umræðan um flutning Fiskistofu til Akureyrar hefur nú verið einkavædd. Einkavæðing umræðu heitir það þegar látið er að því liggja að málið varði einungis einstaklingshagsmuni; að málið snúist ekki um almannahagsmuni og því eigi almenn umræða um málið sem málefni samfélagsins ekkert erindi. Ekki skal gera lítið úr áhrifum flutnings Fiskistofu á hagi starfsfólks. Þar kemur fram kostnaður sem oftast er vanreiknaður eða hreinlega undanskilinn. Slíkur kostnaður fellur á einkaaðila, þ.e. einstaklinga og fjölskyldur. En flutningur Fiskistofu út á land snýst ekki bara um hagsmuni einstaklinga.Almannahagsmunir Flutningur Fiskistofu snýst um brýna almannahagsmuni. Fiskistofa er sjálfstæð stofnun sem heyrir undir atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið. Hún annast framkvæmd laga og reglna um stjórn fiskveiða í sjó og fersku vatni og á þannig að stuðla að ábyrgri og sjálfbærri nýtingu fiskistofna. M.ö.o. starfsfólk Fiskistofu hefur eftirlit með nýtingu á sjávarafla landsmanna, þessari sameiginlegu auðlind þjóðarinnar sem aðeins fáir hafa fengið réttinn til að nýta með fyrirkomulagi sem er svo umdeilt og mikið hitamál að upp úr sýður hvar sem kjarnann í þeirri stefnumótun ber á góma. Flutningur Fiskistofu til Akureyrar snýst um það hvernig búið er að starfsemi þeirrar stofnunar sem fara á með eftirlit með nýtingu sjávarútvegsauðlindarinnar sem er í eigu almennings. Um það snúast almannahagsmunir þessa máls og um það þarf umræða málsins að snúast, ekki bara í fjölmiðlum, heldur á Alþingi. Við flutning Fiskistofu til Akureyrar magnast þær hættur sem opinbert eftirlit stendur ávallt frammi fyrir. Hætturnar magnast vegna þess að þær tengjast beinlínis stærð eða smæð þess samfélags sem eftirlitsstofnanir eru staðsettar í. Í fyrsta lagi, sérhæfðar stofnanir af þessu tagi þurfa stórt úrtak umsækjenda til að geta valið þá hæfustu úr stórum hópi hæfra umsækjenda. Við flutning úr fjölmenni minnkar slíkt aðgengi. Í öðru lagi, eftirlitsstarf er ekki til vinsælda fallið. Til að sinna trúverðugu eftirliti þarf ákveðna fjarlægð milli eftirlits og eftirlitsskyldra aðila, bæði faglega og persónulega. Til lengdar verður þessi þáttur við að tryggja virkt og trúverðugt eftirlit oft veruleg áskorun fyrir eftirlitsfólk sem þarf að viðhalda slíkri fjarlægð og draga línu í sandinn á degi hverjum, bæði í leik og starfi. Hætturnar á veikingu eftirlitsins eru raunverulegar, lúmskar og eiga sér stoð í viðurkenndum rannsóknum.Meðvirkni Hugtakið „að fanga regluverkið“ (e. regulatory capture) er þekkt innan stjórnsýslufræðinnar og lýsir því hvernig eftirlitsskyldir aðilar hafa náð að fanga eftirlitið og þannig náð eftirlitinu á sitt vald. Þetta er þekkt í öllum samfélögum, stórum sem smáum. Hættan á slíkri yfirtöku eftirlits vex með smæð samfélagsins. Þá á hugtakið „cognitive regulatory capture“ ef til vill betur við því smærra sem samhengið og eftirlitskerfið er. Þetta fyrirbæri lýsir því hvernig eftirlitsfólk, oftast ómeðvitað, gerir sýn eftirlitsskyldra aðila smám saman að sinni eigin sýn; samúðin byrjað að snúast um hagsmuni þeirra sem þeir eiga að hafa eftirlit með. Slík meðvirkni grefur undan áhrifum eftirlits. Hættan á þessari þróun er því meiri eftir því sem faglegur skyldleiki og bakgrunnur starfsfólks eftirlits og eftirlitsskyldra aðila er líkari. Hér geta opinber samskipti og skyldur verið í höndum fyrrum skóla- eða vinnufélaga; fólks sem stundar sams konar frístunda- og áhugamál, hefur svipaðan lífsstíl eða sækir sömu veitingastaði og menningarviðburði. Svigrúm til að viðhalda faglegri fjarlægð í persónulegri nálægð verður lítið. Félagslegur þrýstingur og einsleitni eru áleitnari í fámenni smærri samfélaga. Rökin um kosti nálægðar Fiskistofu við sjávarútvegsdeild Háskólans á Akureyri eru hér umdeilanleg. Birtingarmynd yfirtöku eftirlits má m.a. sjá í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis um aðdraganda og orsakir falls íslensku bankanna. Ef stjórnvöld vilja sýna landsmönnum dæmi um það hvernig læra má af því sem þar fór úrskeiðis, þá ætti umræðan um flutninginn á Fiskistofu til Akureyrar að snúast um aðalatriði málsins, þ.e. um almannahagsmuni og vandaða stjórnsýsluhætti. Nema því aðeins að þingheimur allur hafi meðtekið þá speki að það sé ekkert til sem heitir samfélag – aðeins einstaklingar og misvelskilgreindir hópar einstaklinga. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Mest lesið Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen Skoðun Skoðun Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Hreinleikaþráin Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir skrifar Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Látum hjartað ráða för Sigrún Traustadóttir skrifar Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson skrifar Sjá meira
Fiskistofa er hvorki stássstofa sem framreiðir sjávarrétti né vinnustofa sem framleiðir þá. Fiskistofa er stjórnsýslustofnun. Sú tilhneiging að kalla stjórnsýslustofnanir „stofur“ eða „nefndir“ hljómar í eyrum fólks sem eitthvað lítið og „kósí“. Það fellur ágætlega að stefnunni sem boðar „báknið burt“. Stofnanir, stjórntæki hins opinbera, hafa fengið á sig neikvætt yfirbragð; þær þykja þunglamalegar og seinvirkar. Þeir sem aftur á móti ekki vita betur gætu litið svo á að „stofur“ séu þægilegri og léttari við að eiga; að þær megi jafnvel „missa sín“, að það sé auðveldara að leggja þær niður eða að staðsetning þeirra skipti engu máli. M.ö.o. hugtakið „stofa“ getur í hugum fólks „smættað“ starfsemina, þ.e. dregið úr réttmæti hennar. Umræðan um flutning Fiskistofu til Akureyrar hefur nú verið einkavædd. Einkavæðing umræðu heitir það þegar látið er að því liggja að málið varði einungis einstaklingshagsmuni; að málið snúist ekki um almannahagsmuni og því eigi almenn umræða um málið sem málefni samfélagsins ekkert erindi. Ekki skal gera lítið úr áhrifum flutnings Fiskistofu á hagi starfsfólks. Þar kemur fram kostnaður sem oftast er vanreiknaður eða hreinlega undanskilinn. Slíkur kostnaður fellur á einkaaðila, þ.e. einstaklinga og fjölskyldur. En flutningur Fiskistofu út á land snýst ekki bara um hagsmuni einstaklinga.Almannahagsmunir Flutningur Fiskistofu snýst um brýna almannahagsmuni. Fiskistofa er sjálfstæð stofnun sem heyrir undir atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið. Hún annast framkvæmd laga og reglna um stjórn fiskveiða í sjó og fersku vatni og á þannig að stuðla að ábyrgri og sjálfbærri nýtingu fiskistofna. M.ö.o. starfsfólk Fiskistofu hefur eftirlit með nýtingu á sjávarafla landsmanna, þessari sameiginlegu auðlind þjóðarinnar sem aðeins fáir hafa fengið réttinn til að nýta með fyrirkomulagi sem er svo umdeilt og mikið hitamál að upp úr sýður hvar sem kjarnann í þeirri stefnumótun ber á góma. Flutningur Fiskistofu til Akureyrar snýst um það hvernig búið er að starfsemi þeirrar stofnunar sem fara á með eftirlit með nýtingu sjávarútvegsauðlindarinnar sem er í eigu almennings. Um það snúast almannahagsmunir þessa máls og um það þarf umræða málsins að snúast, ekki bara í fjölmiðlum, heldur á Alþingi. Við flutning Fiskistofu til Akureyrar magnast þær hættur sem opinbert eftirlit stendur ávallt frammi fyrir. Hætturnar magnast vegna þess að þær tengjast beinlínis stærð eða smæð þess samfélags sem eftirlitsstofnanir eru staðsettar í. Í fyrsta lagi, sérhæfðar stofnanir af þessu tagi þurfa stórt úrtak umsækjenda til að geta valið þá hæfustu úr stórum hópi hæfra umsækjenda. Við flutning úr fjölmenni minnkar slíkt aðgengi. Í öðru lagi, eftirlitsstarf er ekki til vinsælda fallið. Til að sinna trúverðugu eftirliti þarf ákveðna fjarlægð milli eftirlits og eftirlitsskyldra aðila, bæði faglega og persónulega. Til lengdar verður þessi þáttur við að tryggja virkt og trúverðugt eftirlit oft veruleg áskorun fyrir eftirlitsfólk sem þarf að viðhalda slíkri fjarlægð og draga línu í sandinn á degi hverjum, bæði í leik og starfi. Hætturnar á veikingu eftirlitsins eru raunverulegar, lúmskar og eiga sér stoð í viðurkenndum rannsóknum.Meðvirkni Hugtakið „að fanga regluverkið“ (e. regulatory capture) er þekkt innan stjórnsýslufræðinnar og lýsir því hvernig eftirlitsskyldir aðilar hafa náð að fanga eftirlitið og þannig náð eftirlitinu á sitt vald. Þetta er þekkt í öllum samfélögum, stórum sem smáum. Hættan á slíkri yfirtöku eftirlits vex með smæð samfélagsins. Þá á hugtakið „cognitive regulatory capture“ ef til vill betur við því smærra sem samhengið og eftirlitskerfið er. Þetta fyrirbæri lýsir því hvernig eftirlitsfólk, oftast ómeðvitað, gerir sýn eftirlitsskyldra aðila smám saman að sinni eigin sýn; samúðin byrjað að snúast um hagsmuni þeirra sem þeir eiga að hafa eftirlit með. Slík meðvirkni grefur undan áhrifum eftirlits. Hættan á þessari þróun er því meiri eftir því sem faglegur skyldleiki og bakgrunnur starfsfólks eftirlits og eftirlitsskyldra aðila er líkari. Hér geta opinber samskipti og skyldur verið í höndum fyrrum skóla- eða vinnufélaga; fólks sem stundar sams konar frístunda- og áhugamál, hefur svipaðan lífsstíl eða sækir sömu veitingastaði og menningarviðburði. Svigrúm til að viðhalda faglegri fjarlægð í persónulegri nálægð verður lítið. Félagslegur þrýstingur og einsleitni eru áleitnari í fámenni smærri samfélaga. Rökin um kosti nálægðar Fiskistofu við sjávarútvegsdeild Háskólans á Akureyri eru hér umdeilanleg. Birtingarmynd yfirtöku eftirlits má m.a. sjá í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis um aðdraganda og orsakir falls íslensku bankanna. Ef stjórnvöld vilja sýna landsmönnum dæmi um það hvernig læra má af því sem þar fór úrskeiðis, þá ætti umræðan um flutninginn á Fiskistofu til Akureyrar að snúast um aðalatriði málsins, þ.e. um almannahagsmuni og vandaða stjórnsýsluhætti. Nema því aðeins að þingheimur allur hafi meðtekið þá speki að það sé ekkert til sem heitir samfélag – aðeins einstaklingar og misvelskilgreindir hópar einstaklinga.
Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar
Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun