Áætlun um efnahagslegt öryggi 3. febrúar 2012 14:45 Við forsvarsmenn sex vinstriflokka á Norðurlöndunum krefjumst þess að reglur verði settar um fjármálamarkaði til að koma í veg fyrir að skattborgarar borgi reikninginn þegar bjarga á bönkum. Það þarf að gera greinarmun á þeirri bankastarfsemi sem er nauðsynleg í hverju samfélagi annars vegar og spákaupmennsku hins vegar og að auki að tryggja að geta bankanna til að standa við skuldbindingar sínar aukist til muna. Áætlun okkar miðar að því að tryggja efnahagslegt öryggi og felst m.a. í að sett verði alþjóðlegt gjald á fjármagnsflutninga milli landa. Fjármálakreppan 2007-2009 var stærsta alþjóðlega fjármálakreppa frá kreppunni miklu á fjórða áratugnum. Á örfáum vikum árið 2008 hrikti alvarlega í stoðum kerfis markaðshyggjunnar. Það eina sem bjargaði kerfinu var að ríkisstjórnir og seðlabankar dældu gríðarlega miklu magni af peningum skattgreiðenda inn í banka og aðrar fjármálastofnanir. Kreppan afhjúpaði umtalsverða galla markaðshyggjukerfisins og aðlögun þess að nýfrjálshyggjunni. Kenningin um að markaðurinn virki best án afskipta ríkisins stóðst ekki þegar til kastanna kom. Þó það standi hvergi skrifað er í öllum löndum treyst á að ríkið bjargi stórum fjármálastofnunum frá gjaldþroti. Þessi ábyrgð jafngildir miklum niðurgreiðslum á lántökukostnaði bankanna. Lánardrottnar stóru bankanna þurfa ekki að ganga úr skugga um fjárhagsstöðu þeirra. Sænski Seðlabankinn metur það svo að á árunum 2002-2010 hafi óbeina bankaábyrgðin verið um það bil 30 milljarðar sænskra króna á ári fyrir stóru bankana, sem svarar til um það bil helmings þess hagnaðar sem bankarnir hlutu, fyrir skatt. Athugun sænska Seðlabankans sýnir svipaða niðurstöðu og kom út úr könnun á stöðu mikilvægra banka í Bandaríkjunum, Noregi og Bretlandi. Það hefur þó ekki alltaf reynt á þessa óbeinu ábyrgð. Til dæmis kom bandaríska ríkisstjórnin ekki í veg fyrir gjaldþrot Lehman Brothers. Það orsakaði fjárhagslegt áfall sem barst fljótt til annarra banka, annarra landa og hafði áhrif á hagkerfið. Fall Lehman sýndi það greinilega hvaða vanda það hefur í för með sér að láta banka verða svo stóra að þeir verði „too big to fail". Reglugerðum um stóru bankana er ábótavant. Þeir hafa orðið of stórir og þetta hefur gerst á kostnað samfélagsins. Þegar vel árar er hagnaður þeirra mjög mikill vegna þess að það eru fáir um hituna. Þegar ástandið versnar notar ríkið peninga skattgreiðenda til bjargar bönkunum. Gróðinn er einkavæddur en tapið lendir á almenningi. Hvati fjármálastofnana til að verða of stór til að verða gjaldþrota er með öðrum orðum mjög sterkur og þess vegna taka stóru bankarnir meiri áhættu í þeim tilgangi að auka markaðshlutdeild sína. Við göngum út frá því að sé banki of stór til að réttlætanlegt sé að láta hann falla, þá sé hann einfaldlega of stór. Þess vegna verður setja nýjar reglur sem hindra það og þess vegna kynnum við eftirfarandi tillögur. Betra lagaumhverfiÍ löndum þar sem fjárfestingabankar á einkamarkaði eru stór hluti af fjármálakerfinu ber að innleiða lög þar sem gerður er greinarmunur á hefðbundinni bankastarfsemi og spákaupmennsku í átt við það sem nýleg rannsókn á breska bankakerfinu leggur til. Þegar breska ríkið studdi bankana í fjármálakreppunni kom í ljós að verulega erfitt var að skilja hefðbundna samfélagslega nauðsynlega bankastarfsemi frá fjárfestingastarfssemi. Þetta hafði í för með sér að þeim sem ekki töldust samfélagslega mikilvægir var einnig bjargað sem var mjög kostnaðarsamt. Rannsóknin áætlar að milli fjórir til fimm sjöttu af heildareignum breska bankakerfisins sé uppruninn úr fjárfestingastarfsemi. Það er samsvarandi 40-50 billjónum sænskra króna. [Billjón er milljón milljónir] Óbeinu bankaábyrgðina, eins og hún lítur út í dag, má ekki eingöngu nýta fyrir suma hluta bankakerfisins. Sé bönkunum skipt upp, getur óbeina ábyrgðin nýst einvörðungu í þann hluta starfsemi stórbankanna sem telst samfélagslega nauðsynlegur. Þó er nauðsynlegt að í slíkum tilfellum séu mjög ákveðnar kröfur gerðar til eigenda og bankastjórna. Þannig er hægt að takmarka niðurgreiðslu ríkisins á spákaupmennsku einkafyrirtækja. Það skiptir miklu máli að fundnar verði góðar aðferðir til að greina milli þess sem telst venjuleg fjármögnun og þess sem líta ber á sem spákaupmennsku og búa til endingargóðar reglur sem nýtast þó að viðskiptahættir bankanna breytist. Sérlög fyrir bankageirann í evrópskri samkeppnislöggjöfEndurbætt samkeppnislöggjöf myndi brjóta upp einokunarstöðu bankanna og opna leið inn í kerfið fyrir minni leikmenn án ófyrirleitinna hagnaðarsjónarmiða. Kröfur um eiginfjárhlutfall verði auknar og aðgreindarEiginfjárhlutfallið segir til um hve há upphæð verði að vera til svo möguleikar bankans til að standa við skuldbindingar sínar séu tryggðir. Samkvæmt Basel III reglunni, eiga bankarnir að eiga 7-9,5% grunneigiðfé miðað við áhættumetnar eignir. Þessar kröfur eru alltof lágar, það ætti frekar að nota eftirfarandi spurningar:1) Hver er kerfislæg áhætta bankans?2) Er hagsveiflan á upp- eða niðurleið? Hvað fyrri spurninguna varðar, þá á eiginfjárkrafan að hækka í hlutfalli við það hversu mikil áhrif fall bankans myndi hafa á efnahagslífið í heild sinni. Áhrifin ákvarðast meðal annars af stærð bankans og því hve mikla áhættu hann hefur tekið. Svarið við seinni spurningunni á að vinna gegn þeirri tilhneigingu bankanna að ýkja hagsveiflur með því að lána of mikið í góðæri og of lítið þegar illa árar. Með því að styðjast við þetta tvennt, eiga yfirvöld, þegar til lengri tíma er litið, nýtt efnahagspólitískt verkfæri. Innleiða þrjá nýja skatta fyrir fjármálageirannAlþjóðlegt gjald á fjármagnsflutninga gæti unnið gegn þeim viðskiptamynstrum sem færast í aukana á fjármálamörkuðum, til dæmis rafræn hátíðniviðskipti. Skattur á fjármagnsflutninga gæti hvatt fjármálageirann til langtímafjárfestinga sem nýttust sjálfbærri framleiðslu og styrktu vinnumarkaðinn í stað skaðlegrar spákaupmennsku. Þá ætti að innleiða stöðugleikagjald til að standa undir kostnaði við gjaldþrot banka. Jafnframt ætti að stefna að því að færa fjármálakerfið yfir í virðisaukaskattskerfið. Það væri hægt með skattlagningu arðsemi og hagnaðar. Færa viðskipti með fjármálagerningaStór hluti fjármálaviðskipta fer ekki fram á skipulögðum markaði. Það skapar vandamál þar sem markaðurinn hefur þá ekki upplýsingar um hvaða stofnanir eigi hvaða verðbréf. Þess vegna ættu öll viðskipti með hvers kyns afleiður og samsetta fjármálagerninga að eiga sér stað á löggiltum mörkuðum. Algera skortstöðu, þar sem sá sem sér um viðskiptin á hvorki né hefur aðgang að söluvörunni, sem og önnur form af skaðlegri spákaupmennsku ætti að banna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Steingrímur J. Sigfússon Mest lesið Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir Skoðun Skoðun Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Sjá meira
Við forsvarsmenn sex vinstriflokka á Norðurlöndunum krefjumst þess að reglur verði settar um fjármálamarkaði til að koma í veg fyrir að skattborgarar borgi reikninginn þegar bjarga á bönkum. Það þarf að gera greinarmun á þeirri bankastarfsemi sem er nauðsynleg í hverju samfélagi annars vegar og spákaupmennsku hins vegar og að auki að tryggja að geta bankanna til að standa við skuldbindingar sínar aukist til muna. Áætlun okkar miðar að því að tryggja efnahagslegt öryggi og felst m.a. í að sett verði alþjóðlegt gjald á fjármagnsflutninga milli landa. Fjármálakreppan 2007-2009 var stærsta alþjóðlega fjármálakreppa frá kreppunni miklu á fjórða áratugnum. Á örfáum vikum árið 2008 hrikti alvarlega í stoðum kerfis markaðshyggjunnar. Það eina sem bjargaði kerfinu var að ríkisstjórnir og seðlabankar dældu gríðarlega miklu magni af peningum skattgreiðenda inn í banka og aðrar fjármálastofnanir. Kreppan afhjúpaði umtalsverða galla markaðshyggjukerfisins og aðlögun þess að nýfrjálshyggjunni. Kenningin um að markaðurinn virki best án afskipta ríkisins stóðst ekki þegar til kastanna kom. Þó það standi hvergi skrifað er í öllum löndum treyst á að ríkið bjargi stórum fjármálastofnunum frá gjaldþroti. Þessi ábyrgð jafngildir miklum niðurgreiðslum á lántökukostnaði bankanna. Lánardrottnar stóru bankanna þurfa ekki að ganga úr skugga um fjárhagsstöðu þeirra. Sænski Seðlabankinn metur það svo að á árunum 2002-2010 hafi óbeina bankaábyrgðin verið um það bil 30 milljarðar sænskra króna á ári fyrir stóru bankana, sem svarar til um það bil helmings þess hagnaðar sem bankarnir hlutu, fyrir skatt. Athugun sænska Seðlabankans sýnir svipaða niðurstöðu og kom út úr könnun á stöðu mikilvægra banka í Bandaríkjunum, Noregi og Bretlandi. Það hefur þó ekki alltaf reynt á þessa óbeinu ábyrgð. Til dæmis kom bandaríska ríkisstjórnin ekki í veg fyrir gjaldþrot Lehman Brothers. Það orsakaði fjárhagslegt áfall sem barst fljótt til annarra banka, annarra landa og hafði áhrif á hagkerfið. Fall Lehman sýndi það greinilega hvaða vanda það hefur í för með sér að láta banka verða svo stóra að þeir verði „too big to fail". Reglugerðum um stóru bankana er ábótavant. Þeir hafa orðið of stórir og þetta hefur gerst á kostnað samfélagsins. Þegar vel árar er hagnaður þeirra mjög mikill vegna þess að það eru fáir um hituna. Þegar ástandið versnar notar ríkið peninga skattgreiðenda til bjargar bönkunum. Gróðinn er einkavæddur en tapið lendir á almenningi. Hvati fjármálastofnana til að verða of stór til að verða gjaldþrota er með öðrum orðum mjög sterkur og þess vegna taka stóru bankarnir meiri áhættu í þeim tilgangi að auka markaðshlutdeild sína. Við göngum út frá því að sé banki of stór til að réttlætanlegt sé að láta hann falla, þá sé hann einfaldlega of stór. Þess vegna verður setja nýjar reglur sem hindra það og þess vegna kynnum við eftirfarandi tillögur. Betra lagaumhverfiÍ löndum þar sem fjárfestingabankar á einkamarkaði eru stór hluti af fjármálakerfinu ber að innleiða lög þar sem gerður er greinarmunur á hefðbundinni bankastarfsemi og spákaupmennsku í átt við það sem nýleg rannsókn á breska bankakerfinu leggur til. Þegar breska ríkið studdi bankana í fjármálakreppunni kom í ljós að verulega erfitt var að skilja hefðbundna samfélagslega nauðsynlega bankastarfsemi frá fjárfestingastarfssemi. Þetta hafði í för með sér að þeim sem ekki töldust samfélagslega mikilvægir var einnig bjargað sem var mjög kostnaðarsamt. Rannsóknin áætlar að milli fjórir til fimm sjöttu af heildareignum breska bankakerfisins sé uppruninn úr fjárfestingastarfsemi. Það er samsvarandi 40-50 billjónum sænskra króna. [Billjón er milljón milljónir] Óbeinu bankaábyrgðina, eins og hún lítur út í dag, má ekki eingöngu nýta fyrir suma hluta bankakerfisins. Sé bönkunum skipt upp, getur óbeina ábyrgðin nýst einvörðungu í þann hluta starfsemi stórbankanna sem telst samfélagslega nauðsynlegur. Þó er nauðsynlegt að í slíkum tilfellum séu mjög ákveðnar kröfur gerðar til eigenda og bankastjórna. Þannig er hægt að takmarka niðurgreiðslu ríkisins á spákaupmennsku einkafyrirtækja. Það skiptir miklu máli að fundnar verði góðar aðferðir til að greina milli þess sem telst venjuleg fjármögnun og þess sem líta ber á sem spákaupmennsku og búa til endingargóðar reglur sem nýtast þó að viðskiptahættir bankanna breytist. Sérlög fyrir bankageirann í evrópskri samkeppnislöggjöfEndurbætt samkeppnislöggjöf myndi brjóta upp einokunarstöðu bankanna og opna leið inn í kerfið fyrir minni leikmenn án ófyrirleitinna hagnaðarsjónarmiða. Kröfur um eiginfjárhlutfall verði auknar og aðgreindarEiginfjárhlutfallið segir til um hve há upphæð verði að vera til svo möguleikar bankans til að standa við skuldbindingar sínar séu tryggðir. Samkvæmt Basel III reglunni, eiga bankarnir að eiga 7-9,5% grunneigiðfé miðað við áhættumetnar eignir. Þessar kröfur eru alltof lágar, það ætti frekar að nota eftirfarandi spurningar:1) Hver er kerfislæg áhætta bankans?2) Er hagsveiflan á upp- eða niðurleið? Hvað fyrri spurninguna varðar, þá á eiginfjárkrafan að hækka í hlutfalli við það hversu mikil áhrif fall bankans myndi hafa á efnahagslífið í heild sinni. Áhrifin ákvarðast meðal annars af stærð bankans og því hve mikla áhættu hann hefur tekið. Svarið við seinni spurningunni á að vinna gegn þeirri tilhneigingu bankanna að ýkja hagsveiflur með því að lána of mikið í góðæri og of lítið þegar illa árar. Með því að styðjast við þetta tvennt, eiga yfirvöld, þegar til lengri tíma er litið, nýtt efnahagspólitískt verkfæri. Innleiða þrjá nýja skatta fyrir fjármálageirannAlþjóðlegt gjald á fjármagnsflutninga gæti unnið gegn þeim viðskiptamynstrum sem færast í aukana á fjármálamörkuðum, til dæmis rafræn hátíðniviðskipti. Skattur á fjármagnsflutninga gæti hvatt fjármálageirann til langtímafjárfestinga sem nýttust sjálfbærri framleiðslu og styrktu vinnumarkaðinn í stað skaðlegrar spákaupmennsku. Þá ætti að innleiða stöðugleikagjald til að standa undir kostnaði við gjaldþrot banka. Jafnframt ætti að stefna að því að færa fjármálakerfið yfir í virðisaukaskattskerfið. Það væri hægt með skattlagningu arðsemi og hagnaðar. Færa viðskipti með fjármálagerningaStór hluti fjármálaviðskipta fer ekki fram á skipulögðum markaði. Það skapar vandamál þar sem markaðurinn hefur þá ekki upplýsingar um hvaða stofnanir eigi hvaða verðbréf. Þess vegna ættu öll viðskipti með hvers kyns afleiður og samsetta fjármálagerninga að eiga sér stað á löggiltum mörkuðum. Algera skortstöðu, þar sem sá sem sér um viðskiptin á hvorki né hefur aðgang að söluvörunni, sem og önnur form af skaðlegri spákaupmennsku ætti að banna.
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun