Morkinskinna kemur á óvart

Morkinskinna kom nýverið út í tveggja binda útgáfu Íslenzkra fornrita. Ármann Jakobsson hefur unnið að útgáfu Morkinskinnu undanfarin átta ár, síðustu árin í félagi við Þórð Inga Guðjónsson.

„Morkinskinna var ekki mikils metin, menn hneigðust til að líta á hana sem samsteypuhandrit sem hefði ekki gildi í sjálfu sér,“ segir Ármann Jakobsson, doktor í íslensku og dósent í íslensku- og menningardeild við Háskóla Íslands. Ármann hefur undanfarin átta ár unnið að útgáfu ritsins, sem spannar sögu Noregskonunga frá því um 1030 þegar Ólafur helgi féll og til ársins 1157 þegar Eysteinn Haraldsson var höggvinn.

„Morkinskinna hefur ekki verið mikið rædd og mest af því sem um ritið hefur verið skrifað er á dönsku. En í tengslum við doktorsvörn mína árið 2003 kom þessi útgáfa til tals og hef ég unnið að henni síðan, síðustu árin í félagi við Þórð Inga Guðjónsson,“ segir Ármann, en doktorsritgerð hans fjallaði um Morkinskinnu og var gefin út undir heitinu Staður í nýjum heimi: Konungssagan Morkinskinna.

Ármann segir snemma hafa komið í ljós að Morkinskinna myndi spanna tvö bindi. Þeim fylgir báðum ítarlegur inngangur, auk þess sem ritið er skýrt vel. „Markmiðið með ritröðinni Íslenzk fornrit sem hóf göngu sína fyrir 83 árum var að gefa út það sem hét á sínum tíma aðgengilegar útgáfur af íslenskum fornritum, en eru ekki síst ætlaðar fræðimönnum og háskólastúdentum.“

Þekktustu hlutar Morkinskinnu eru svonefndir Íslendingaþættir, sem segja frá samskiptum Íslendinga við konunga. Nokkrir þeirra hafa verið gefnir út, svo sem Auðunar þáttur vestfirska og Hreiðars þáttur heimska. Ármann segir áhugavert hvernig þættirnir öðlist nýtt samhengi þegar þeir séu lesnir sem hluti af Morkinskinnu.

„Þeir veita talsverðar upplýsingar um það sem er að gerast í sögunni og maður öðlast annan skilning á þeim. Þeir eiga mjög vel heima í heildarfrásögninni en lengi hefur verið deilt um hvort þeir séu útúrdúrar úr henni eða ekki. En mér finnst erfitt að ræða það, þessar sögur eru í eðli sínu bútasaumur. Þetta er ekki verk þar sem söguþráðurinn skapar heildina heldur er það tíminn, staðurinn og persónurnar.“

Ármann mælir óhikað með lestri Morkinskinnu en hann segir skemmtigildi hennar hafa komið á óvart þegar hann las hana fyrst. Hún segi sögu konunganna en hirðmenn komi talsvert við sögu og þannig séu verk þeirra sett í samhengi. „Þannig kynnist maður konunginum, sér hvernig hann virkar, hvort hann hefur verið góður húsbóndi eða erfiður og í raun öðlast maður meiri virðingu fyrir konungunum með því að lesa um ýmis vandamál sem koma upp og hvernig þeir leysa þau.“

Einn þessara konunga er Sigurður Jórsalafari, en í Morkinskinnu er ítarlegasta frásögnin af krossferð hans sem finna má í handritum. Ármann heldur fyrirlestur um Sverri á rannsóknakvöldi Félags íslenskra fræða í húsi Sögufélagsins í kvöld undir heitinu Oflátungur á erlendri grundu: Jórsalaferð Sigurðar konungs sem sjónarspil. Ármann segir áhugavert hvernig Sigurður virðist hafa notað ferðina til að sýna sig og sjá aðra.

„Hann er að sanna með konunglegri hegðun sinni að hann sé jafningi hinna konunganna sem þarna voru á ferðinni. Það minnir okkur á að Noregur var tiltölulega fátækt jaðarland og ekkert sjálfgefið að Noregskonungur væri jafnoki Miklagarðskeisara.“

sigridur@frettabladid.is