Fulltrúaræði eða lýðræði? 26. nóvember 2011 09:00 Fyrr á þessu ári var lagt fram frumvarp til nýrra sveitarstjórnarlaga. Í þeim kom nýr kafli, aftarlega, augljóslega aukaatriði, þar sem átti að veita almenningi heimild til að knýja fram annars vegar borgarafund og hins vegar íbúakosningu um málefni sveitarfélagsins. Fjölmargir annmarkar voru á þessum tillögum. Þar má nefna að í tillögurnar vantaði ýmislegt sem dýpka mætti lýðræðið hérlendis, t.d. ákvæði um lýðræðisleg ákvarðanatökuferli sem almenningur getur tekið þátt í, heimildir fyrir slembivali, lýðræðisvæðingu stofnana og margt fleira. Af því sem var að finna í tillögunum er tvennt sem kallaði á betrumbætur. Annars vegar að 20% kjósenda þyrfti til að kalla fram íbúakosningu, en reynslan bendir til þess að þar sem hlutfallið er hærra en 15% séu slík réttindi orðin tóm. Hins vegar að niðurstöður kosninga ættu að vera ráðgefandi en ekki bindandi en rannsóknir sýna að almenningur missir fljótt trúna á ráðgefandi ferli. Æðsti valdhafinn í lýðræðisríki er almenningur. Af einhverjum ástæðum virðast þingmenn og aðrir fulltrúar almennings ekki átta sig á þessu og líta á sjálfa sig sem aðal. Síðastliðið vor sendi Lýðræðisfélagið Alda fjölmargar athugasemdir til samgöngunefndar Alþingis vegna frumvarpsins en fékk ekki einu sinni skilaboð um að þær hefðu verið mótteknar. Þannig er það nefnilega með þingnefndir að þær funda bak við luktar dyr, halda ekki fundargerðir og svara ekki efnislega innsendum erindum. Það er víst ekki hægt að ræða opinber málefni opinberlega, fulltrúarnir þurfa að fá að gera það í friði fyrir almenningi. Meðal athugasemda frá Öldu var að kosningar og borgarafundir skyldu teljast bindandi, að bæta þyrfti við ákvæðum um lýðræðisleg ákvörðunartökuferli, til viðbótar við kosningar og borgarafundi. Einnig að heimila þurfi slembival í nefndir og sveitarstjórnir og að færa ætti kaflann um lýðræðislegan rétt almennings fremst í frumvarpið. Lýðræðisleg ákvarðanataka almennings er grundvöllur, ekki aukaatriði. Nýlega var svo frumvarpið samþykkt á Alþingi en með nokkrum breytingum frá upphaflegu tillögunni. Ætla mætti að þingið hefði áttað sig á mistökum sínum og tekið tillit til athugasemda Öldu. En eins og innanríkisráðherra segir frá á vefsíðu sinni var raunin ekki sú heldur sendi Samband íslenskra sveitarfélaga inn erindi á síðustu stundu sem kæfði þetta litla lýðræðisfræ frumvarpsins. Í stað þess að það þurfi 20% kjósenda til að kalla fram íbúakosningu getur sveitarstjórn ákveðið að það þurfi 33% undirskrifta. Svona eftir hentugleika að því er virðist. Einnig verður óheimilt að kalla fram kosningu um fjárhagsáætlun sveitarfélags eins og það séu einkamál fulltrúanna og almenningi ekki treystandi fyrir þeim. Allar breytingar sem urðu á frumvarpinu í meðförum þingsins voru með öðrum orðum til þess fallnar að draga úr þeirri takmörkuðu lýðræðisvæðingu sem þó fólst í þeim. Þetta kemur að vísu ekkert á óvart, enda fulltrúarnir að fjalla um takmarkanir á þeirra eigin völdum, um sína eigin hagsmuni. Í Bresku Kólumbíu höfðu fulltrúarnir, stjórnmálamennirnir og flokkarnir, vit á því að færa ákvörðun um breytingar á kosningalöggjöfinni til slembivalsþings borgara. Enda höfðu flokkarnir beina hagsmuni af því hvernig kosningakerfið var uppbyggt. Sú tilraun heppnaðist vel og var það samdóma álit allra hlutaðeigandi að vinna slembivalsþingsins hafi verið til fyrirmyndar. Hérlendis reyndum við okkar eigin tilraun með Stjórnlagaráði sem skilaði af sér vönduðum tillögum, sérstaklega í ljósi þess alltof stutta tíma sem því var skammtaður. Þær tillögur liggja nú hjá þinginu og hafa margir áhyggjur af því að dregið verði úr þeirri fremur hófsömu lýðræðisvæðingu sem í tillögum Stjórnlagaráðs er að finna. Enda eru það beinir hagsmunir fulltrúaræðisins, flokksræðisins, að viðhalda sem mestum völdum hjá sjálfu sér. Lýðræðisfélagið Alda hefur lagt fram fjölmargar tillögur að breytingum sem miða að auknu lýðræði og byggja á vel heppnuðum tilraunum í öðrum löndum. Félagið krefst þess að fulltrúar almennings taki nú þegar til óspilltra málanna við að lýðræðisvæða samfélagsgerð okkar. Við eigum það öll skilið. Upplýsingar um tillögur Öldu er að finna á alda.is. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Halldór 18.05.2024 Halldór Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Skoðun Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Sjá meira
Fyrr á þessu ári var lagt fram frumvarp til nýrra sveitarstjórnarlaga. Í þeim kom nýr kafli, aftarlega, augljóslega aukaatriði, þar sem átti að veita almenningi heimild til að knýja fram annars vegar borgarafund og hins vegar íbúakosningu um málefni sveitarfélagsins. Fjölmargir annmarkar voru á þessum tillögum. Þar má nefna að í tillögurnar vantaði ýmislegt sem dýpka mætti lýðræðið hérlendis, t.d. ákvæði um lýðræðisleg ákvarðanatökuferli sem almenningur getur tekið þátt í, heimildir fyrir slembivali, lýðræðisvæðingu stofnana og margt fleira. Af því sem var að finna í tillögunum er tvennt sem kallaði á betrumbætur. Annars vegar að 20% kjósenda þyrfti til að kalla fram íbúakosningu, en reynslan bendir til þess að þar sem hlutfallið er hærra en 15% séu slík réttindi orðin tóm. Hins vegar að niðurstöður kosninga ættu að vera ráðgefandi en ekki bindandi en rannsóknir sýna að almenningur missir fljótt trúna á ráðgefandi ferli. Æðsti valdhafinn í lýðræðisríki er almenningur. Af einhverjum ástæðum virðast þingmenn og aðrir fulltrúar almennings ekki átta sig á þessu og líta á sjálfa sig sem aðal. Síðastliðið vor sendi Lýðræðisfélagið Alda fjölmargar athugasemdir til samgöngunefndar Alþingis vegna frumvarpsins en fékk ekki einu sinni skilaboð um að þær hefðu verið mótteknar. Þannig er það nefnilega með þingnefndir að þær funda bak við luktar dyr, halda ekki fundargerðir og svara ekki efnislega innsendum erindum. Það er víst ekki hægt að ræða opinber málefni opinberlega, fulltrúarnir þurfa að fá að gera það í friði fyrir almenningi. Meðal athugasemda frá Öldu var að kosningar og borgarafundir skyldu teljast bindandi, að bæta þyrfti við ákvæðum um lýðræðisleg ákvörðunartökuferli, til viðbótar við kosningar og borgarafundi. Einnig að heimila þurfi slembival í nefndir og sveitarstjórnir og að færa ætti kaflann um lýðræðislegan rétt almennings fremst í frumvarpið. Lýðræðisleg ákvarðanataka almennings er grundvöllur, ekki aukaatriði. Nýlega var svo frumvarpið samþykkt á Alþingi en með nokkrum breytingum frá upphaflegu tillögunni. Ætla mætti að þingið hefði áttað sig á mistökum sínum og tekið tillit til athugasemda Öldu. En eins og innanríkisráðherra segir frá á vefsíðu sinni var raunin ekki sú heldur sendi Samband íslenskra sveitarfélaga inn erindi á síðustu stundu sem kæfði þetta litla lýðræðisfræ frumvarpsins. Í stað þess að það þurfi 20% kjósenda til að kalla fram íbúakosningu getur sveitarstjórn ákveðið að það þurfi 33% undirskrifta. Svona eftir hentugleika að því er virðist. Einnig verður óheimilt að kalla fram kosningu um fjárhagsáætlun sveitarfélags eins og það séu einkamál fulltrúanna og almenningi ekki treystandi fyrir þeim. Allar breytingar sem urðu á frumvarpinu í meðförum þingsins voru með öðrum orðum til þess fallnar að draga úr þeirri takmörkuðu lýðræðisvæðingu sem þó fólst í þeim. Þetta kemur að vísu ekkert á óvart, enda fulltrúarnir að fjalla um takmarkanir á þeirra eigin völdum, um sína eigin hagsmuni. Í Bresku Kólumbíu höfðu fulltrúarnir, stjórnmálamennirnir og flokkarnir, vit á því að færa ákvörðun um breytingar á kosningalöggjöfinni til slembivalsþings borgara. Enda höfðu flokkarnir beina hagsmuni af því hvernig kosningakerfið var uppbyggt. Sú tilraun heppnaðist vel og var það samdóma álit allra hlutaðeigandi að vinna slembivalsþingsins hafi verið til fyrirmyndar. Hérlendis reyndum við okkar eigin tilraun með Stjórnlagaráði sem skilaði af sér vönduðum tillögum, sérstaklega í ljósi þess alltof stutta tíma sem því var skammtaður. Þær tillögur liggja nú hjá þinginu og hafa margir áhyggjur af því að dregið verði úr þeirri fremur hófsömu lýðræðisvæðingu sem í tillögum Stjórnlagaráðs er að finna. Enda eru það beinir hagsmunir fulltrúaræðisins, flokksræðisins, að viðhalda sem mestum völdum hjá sjálfu sér. Lýðræðisfélagið Alda hefur lagt fram fjölmargar tillögur að breytingum sem miða að auknu lýðræði og byggja á vel heppnuðum tilraunum í öðrum löndum. Félagið krefst þess að fulltrúar almennings taki nú þegar til óspilltra málanna við að lýðræðisvæða samfélagsgerð okkar. Við eigum það öll skilið. Upplýsingar um tillögur Öldu er að finna á alda.is.
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun