Orku- og umhverfisskattar 29. október 2009 06:00 Talsverð umræða hefur orðið um þau áform ríkisstjórnarinnar sem fram koma í fjárlagafrumvarpi 2010 að taka hér á landi upp orku- og auðlindaskatta. Hafa margir orðið til að bregðast ókvæða við þessum tillögum og sagt þær atlögu að atvinnulífi landsins. Þessi viðbrögð eru sérkennileg í ljósi umræðu og aðgerða á sviði orku- og skattamála um allan hinn iðnvædda heim. Eins og oft áður virðist umræða hér á landi beinast í sértæka hagsmunagæslu og skotgrafahernað en ekki málefnalega umræðu um þessa tegund skatta. Reynsla SvíaÁrið 1991 tóku Svíar upp sk. kolefnisskatt á jarðefnaeldsneyti. Þar er þessi skattur nú um 150$ á hvert losað tonn kolefnis sem jafngildir um 7500 kr. á hvert tonn koltví-sýrings. Þetta þýðir m.a. að rúmlega 40 kr. kolefnisskattur er lagður á hvern lítra bensíns þar í landi. Varðandi fyrirtækin fóru Svíar þá leið að hafa skattinn helmingi lægri á hvert losað tonn CO2. Svo góð reynsla er af þessu fyrirkomulagi, að nú er Svíþjóð talið forystu- og fyrirmyndarland heimsins í umhverfis málum. Er þar einkum vísað til þess að síðan 1990 hefur losun gróður húsa lofttegunda minnkað um 9% á sama tíma og raunhagvöxtur hefur verið um 44%. Fullyrða Svíar að útblástur á CO2 væri a.m.k. 20% meiri í landinu ef þessi skatt lagning hefði ekki komið til. Ekki er að sjá að atvinnulífið hafi beðið skaða af þessari skattlagningu þar sem Svíþjóð er í hópi sam-keppnishæfustu landa heims.Innan ESB hefur verið mótuð sú meginstefna að innleiða viðskiptakerfi með losunarheimildir á gróðurhúsalofttegundir, sk. ETS-kerfi. Í því kerfi er nú öll raforkufram-leiðsla með jarðefnaeldsneyti og á næstu árum munu væntanlega stærstu losunaraðilar gróðurhúsalofttegunda innan ESB bætast við það. Allmörg lönd innan ESB hafa tekið upp skatta á kolefnisútblástur og eru þar helst Þýskaland, Holland og Danmörk auk Svíþjóðar og Finnlands sem áður voru nefnd. Sl. sumar vakti það sérstaka athygli að Frakkland ákvað að taka upp kolefnisskatta strax um næstu áramót. Ekki er gert ráð fyrir aukinni skattheimtu þar í landi heldur á að lækka aðra skatta á móti. Nú í byrjun október lagði fjármálaráðherra Svía, sem fara með forystu í ESB á þessu misseri, til að innleiddir yrðu kolefnisskattar í öllu ESB. Hefur því verið vel tekið af hálfu skattyfirvalda sambandsins.Og Bandaríkin eru líka komin af stað í þessa átt. Í Kaliforníu og Colorado er þegar ákveðið að fara þessa leið og sama má segja um ýmis fylki Kanada. Allt bendir til þess að eitt olíu frekasta ríki heims, Ástralía, fari inn á braut skattlagningar á losun CO2. Hvort farin er leið skattlagningar eða viðskiptakerfa eða hvort tveggja skiptir ekki öllu máli enda fari úthlutun þeirra takmörkuðu gæða sem til staðar eru fram á markaðslegum forsendum.Verð á raforku og eldsneytiÍ ljósi umræðunnar um hugsanlega skatta á raforku hér er fróðlegt að skoða raforkuverð í helstu samkeppnisríkjum okkar. Meðalverð til almennra notenda í 27 ríkjum ESB er nálægt 30 kr./kWh eða frá um 15 kr./kWh í Búlgaríu í um 50 kr./kWh í Danmörku. Hér á landi eru sambærilegar tölur um 10 kr./kWh. Þannig er raforkuverð hér um þriðjungur þess sem það er að jafnaði í ESB. Enn meiri munur er þegar um raforku til almennra fyrirtækja er að ræða.Í umræðu hér er einnig talað um ofurskatta á eldsneyti í samgöngum. Þegar verð á bensíni er skoðað í löndum ESB kemur annað í ljós. Meðalverð er þar um 1.20€ eða um 220 kr/lítra. Er Eistland eina ríkið innan ESB sem er með lægra bensínverð (um 175 kr/l) en Ísland. Hæst er það í Hollandi og Noregi um 260 kr/lítra.Ný skattastefnaÍ þeim löndum sem hafa innleitt kolefnisskatta hefur markmiðið ekki verið að auka skatttekjur. Ekkert samband er því milli þess hvort innleiða á umhverfis- og orkuskatta og þess hvort auka þarf tekjur ríkisins, eins og þarf væntanlega að gera tímabundið hér á landi. Loftslagsbreytingar, umhverfispjöll og vaxandi ofnýting á auðlindum jarðar er hins vegar svo stórt vandamál að við því verður að bregðast. Fjölmargir heimsþekktir hagfræðingar hafa því hvatt til þess að skattleggja losun kolefnis, mengun og notkun takmarkaðra auðlinda en lækka skatta á vinnu. Slíkt myndi ekki bara hvetja til sjálfbærni heldur einnig auka hagræðingu í rekstri fyrirtækja. Þá bæta slíkir skattar skil í skattheimtu þar sem þeir eru einfaldari í álagningu og innheimtu en margt annað í skattkerfinu.Íslendingar eru nú þegar mestu orkuhákar heims og nota um þrisvar sinnum meiri orku á mann en t.d. Bandaríkjamenn. Þótt um 80% af þessari orku sé umhverfisvæn og fari til stóriðju er það umhugsunarefni hvort við ætlum að byggja hagkerfi okkar á enn frekari orkuvinnslu og málmbræðslu. Það getur varla verið keppikefli okkar að verða helsta lágverðsríki og skattaparadís heimsins á orku sem alls staðar er vaxandi skortur á. Nærtækara er að nýta kolefnislausa orku okkar í að framleiða eldsneyti í stað þess sem nú er flutt inn og verða þannig fyrsta ríki heims til að verða bæði sjálfbært, mengunarlaust, kolefnisjafnað og óháð öðrum um alla orku sem við þurfum. Slík umhverfisleg forysta gæti stórbætt orðspor landsins á alþjóðavettvangi og skapað meiri efnahagslegan ávinning fyrir þjóðina en að fjölga enn frekar áleggjum í lífskjarakörfu okkar.Höfundur er veðurfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Halldór 18.05.2024 Halldór Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Skoðun Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Sjá meira
Talsverð umræða hefur orðið um þau áform ríkisstjórnarinnar sem fram koma í fjárlagafrumvarpi 2010 að taka hér á landi upp orku- og auðlindaskatta. Hafa margir orðið til að bregðast ókvæða við þessum tillögum og sagt þær atlögu að atvinnulífi landsins. Þessi viðbrögð eru sérkennileg í ljósi umræðu og aðgerða á sviði orku- og skattamála um allan hinn iðnvædda heim. Eins og oft áður virðist umræða hér á landi beinast í sértæka hagsmunagæslu og skotgrafahernað en ekki málefnalega umræðu um þessa tegund skatta. Reynsla SvíaÁrið 1991 tóku Svíar upp sk. kolefnisskatt á jarðefnaeldsneyti. Þar er þessi skattur nú um 150$ á hvert losað tonn kolefnis sem jafngildir um 7500 kr. á hvert tonn koltví-sýrings. Þetta þýðir m.a. að rúmlega 40 kr. kolefnisskattur er lagður á hvern lítra bensíns þar í landi. Varðandi fyrirtækin fóru Svíar þá leið að hafa skattinn helmingi lægri á hvert losað tonn CO2. Svo góð reynsla er af þessu fyrirkomulagi, að nú er Svíþjóð talið forystu- og fyrirmyndarland heimsins í umhverfis málum. Er þar einkum vísað til þess að síðan 1990 hefur losun gróður húsa lofttegunda minnkað um 9% á sama tíma og raunhagvöxtur hefur verið um 44%. Fullyrða Svíar að útblástur á CO2 væri a.m.k. 20% meiri í landinu ef þessi skatt lagning hefði ekki komið til. Ekki er að sjá að atvinnulífið hafi beðið skaða af þessari skattlagningu þar sem Svíþjóð er í hópi sam-keppnishæfustu landa heims.Innan ESB hefur verið mótuð sú meginstefna að innleiða viðskiptakerfi með losunarheimildir á gróðurhúsalofttegundir, sk. ETS-kerfi. Í því kerfi er nú öll raforkufram-leiðsla með jarðefnaeldsneyti og á næstu árum munu væntanlega stærstu losunaraðilar gróðurhúsalofttegunda innan ESB bætast við það. Allmörg lönd innan ESB hafa tekið upp skatta á kolefnisútblástur og eru þar helst Þýskaland, Holland og Danmörk auk Svíþjóðar og Finnlands sem áður voru nefnd. Sl. sumar vakti það sérstaka athygli að Frakkland ákvað að taka upp kolefnisskatta strax um næstu áramót. Ekki er gert ráð fyrir aukinni skattheimtu þar í landi heldur á að lækka aðra skatta á móti. Nú í byrjun október lagði fjármálaráðherra Svía, sem fara með forystu í ESB á þessu misseri, til að innleiddir yrðu kolefnisskattar í öllu ESB. Hefur því verið vel tekið af hálfu skattyfirvalda sambandsins.Og Bandaríkin eru líka komin af stað í þessa átt. Í Kaliforníu og Colorado er þegar ákveðið að fara þessa leið og sama má segja um ýmis fylki Kanada. Allt bendir til þess að eitt olíu frekasta ríki heims, Ástralía, fari inn á braut skattlagningar á losun CO2. Hvort farin er leið skattlagningar eða viðskiptakerfa eða hvort tveggja skiptir ekki öllu máli enda fari úthlutun þeirra takmörkuðu gæða sem til staðar eru fram á markaðslegum forsendum.Verð á raforku og eldsneytiÍ ljósi umræðunnar um hugsanlega skatta á raforku hér er fróðlegt að skoða raforkuverð í helstu samkeppnisríkjum okkar. Meðalverð til almennra notenda í 27 ríkjum ESB er nálægt 30 kr./kWh eða frá um 15 kr./kWh í Búlgaríu í um 50 kr./kWh í Danmörku. Hér á landi eru sambærilegar tölur um 10 kr./kWh. Þannig er raforkuverð hér um þriðjungur þess sem það er að jafnaði í ESB. Enn meiri munur er þegar um raforku til almennra fyrirtækja er að ræða.Í umræðu hér er einnig talað um ofurskatta á eldsneyti í samgöngum. Þegar verð á bensíni er skoðað í löndum ESB kemur annað í ljós. Meðalverð er þar um 1.20€ eða um 220 kr/lítra. Er Eistland eina ríkið innan ESB sem er með lægra bensínverð (um 175 kr/l) en Ísland. Hæst er það í Hollandi og Noregi um 260 kr/lítra.Ný skattastefnaÍ þeim löndum sem hafa innleitt kolefnisskatta hefur markmiðið ekki verið að auka skatttekjur. Ekkert samband er því milli þess hvort innleiða á umhverfis- og orkuskatta og þess hvort auka þarf tekjur ríkisins, eins og þarf væntanlega að gera tímabundið hér á landi. Loftslagsbreytingar, umhverfispjöll og vaxandi ofnýting á auðlindum jarðar er hins vegar svo stórt vandamál að við því verður að bregðast. Fjölmargir heimsþekktir hagfræðingar hafa því hvatt til þess að skattleggja losun kolefnis, mengun og notkun takmarkaðra auðlinda en lækka skatta á vinnu. Slíkt myndi ekki bara hvetja til sjálfbærni heldur einnig auka hagræðingu í rekstri fyrirtækja. Þá bæta slíkir skattar skil í skattheimtu þar sem þeir eru einfaldari í álagningu og innheimtu en margt annað í skattkerfinu.Íslendingar eru nú þegar mestu orkuhákar heims og nota um þrisvar sinnum meiri orku á mann en t.d. Bandaríkjamenn. Þótt um 80% af þessari orku sé umhverfisvæn og fari til stóriðju er það umhugsunarefni hvort við ætlum að byggja hagkerfi okkar á enn frekari orkuvinnslu og málmbræðslu. Það getur varla verið keppikefli okkar að verða helsta lágverðsríki og skattaparadís heimsins á orku sem alls staðar er vaxandi skortur á. Nærtækara er að nýta kolefnislausa orku okkar í að framleiða eldsneyti í stað þess sem nú er flutt inn og verða þannig fyrsta ríki heims til að verða bæði sjálfbært, mengunarlaust, kolefnisjafnað og óháð öðrum um alla orku sem við þurfum. Slík umhverfisleg forysta gæti stórbætt orðspor landsins á alþjóðavettvangi og skapað meiri efnahagslegan ávinning fyrir þjóðina en að fjölga enn frekar áleggjum í lífskjarakörfu okkar.Höfundur er veðurfræðingur.
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun