Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar 1. september 2025 14:31 Mánuðum saman og misserum höfum við verið vitni að ólýsanlegum harmleik í beinni útsendingu: Harmleiknum á Gaza – án þess að fá nokkuð að gert. Við horfum máttvana af skelfingu upp á fólk sem á sínum tíma var fórnarlömb skipulagðrar útrýmingaherferðar – HOLOCAUST – standa nú fyrir skipulagðri útrýmingaherferð á varnarlausu fólki. Sagan endurtekur sig í okkar samtíð. Við erum að tala um stríðsglæpi, þjóðernishreinsanir – áform um þjóðarmorð. Þetta er óumdeilanlega einhver mesti harmleikur okkar tíma. 1. Hvers vegna er það að menn hafa borist á banaspjót í Mið-Austurlöndum lengur en elstu menn muna? Hvernig má það vera að við verðum daglega vitni að því að Ísraelski herinn myrðir fólk reglulega, þar sem það hópast saman í örvæntingu til að betla fyrir mat? Stutta svarið er þetta: Þetta er arfleifð vestrænnar nýlendustefnu. Nýlenduherrarnir tóku sér vald til að ráða landamærum ríkja, án samráðs við þær þjóðir, sem við þau áttu að búa. Hin hrundu ríki – Líbanon og Sýrland – eru eitt dæmi. Ísrael er annað. 40 milljóna þjóð – Kúrdar – eru hins vegar dæmi um þjóð, sem nýlenduherrarnir gerðu útlæga á landakortinu. Ákvörðun bresku nýlendustjórnarinnar að „ráðstafa“ landi Palestínu (með Balfour-yfirlýsingunni 1917), án samráðs við íbúana sem þar bjuggu, hefur haft ófyrirséðar afleiðingar: Endurtekin stríð, linnulaust ofbeldi og nú þjóðernishreinsanir. Í minni Arabanna sem þar bjuggu fyrir – meira en 10 milljónir talsins – heitir brottreksturinn af landinu „ÁFALLIÐ MIKLA“ – NAKBA. Meira en 750 þúsund manns voru rekin brott af heimilum sínum 1948 og hundruð þúsunda svipt lífi. Síðan hefur Palestína logað í ófriði, sem ekki sér fyrir endann á. VIÐ UPPSKERUM EINS OG VIÐ HÖFUM TIL SÁÐ. Íranir hafa ekki gleymt því að Bandaríkjamenn og Bretar steyptu af stóli lýðræðislega kjörinni ríkisstjórn í Teheran árið 1953 (Mosaddegh). Í staðinn lyftu þeir útlægum keisara á valdastól. Þar með tók við einhver grimmilegasta einræðisstjórn seinni tíma. Til hvers? Til þess að ná yfirráðum yfir ríkulegum olíuauðæfum Írana. Þegar Írönum tókst loks að reka keisarann af höndum sér, hrepptu þeir í staðinn einræðisstjórn ofsatrúarklerka. Það voru m.ö.o. forysturríki lýðræðisins, að eigin sögn, sem kæfðu lýðræðið í fæðingu í Íran – og kveinka sér nú undan afleiðingunum. 2. Ísrael er ómótmælanlega skjólstæðingsríki Bandaríkjanna. Bandaríkin gera hvort tveggja, að fjármagna og vopna Ísrael. Þau beita jafnan neitunarvaldi sínu í Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna til að halda hlífisskildi yfir síendurteknum lögbrotum núverandi ríkisstjórnar Ísraels, sem samanstendur af rétttrúnaðargyðingum og hægri öfgaöflum. Bandaríkin standa að baki hernaðaryfirburðum Ísraels. Þau geta því engan veginn talist vera hlutlaus milligöngu- eða sáttaaðili í tilvistardeilu Íraela og Palestínumanna. Og gleymum því ekki að Ísrael er kjarnorkuveldi. Hernám Ísraels á landi Palestínumanna hefur nú staðið yfir samfellt í 76 ár. Á þeim tíma hefur Palestínu verið breytt í stærstu fangabúðir í heimi. Fangelsisyfirvöldin – ríkisstjórn Ísraels – hafa allsherjar vald. Þau geta slökkt á rafmagninu þegar þeim þóknast; haldið eftir tekjum af sköttum og tollum svo að undirverktakar þeirra á Vesturbakkanum (the Palestine Authority) þurfa að betla á hnjánum um peninga; eða þau geta einfaldlega lokað fyrir aðgang fanganna að mat og lyfjum og dæmt þá þar með til hungurdauða. Siðferðileg tvöfeldni Vesturlanda stingur í augun. Rússar eru beittir þungum refsiaðgerðum fyrir ólöglega innrás sína í Úkraínu. En hvort tveggja, innrás BNA í Írak á upplognum forsendum á sínum tíma eða endurtekin lögbrot Ísraela á hinum hernumdu svæðum Palestínu – allt er það látið viðgangast refsilaust. 3. Eini valkosturinn sem til greina kemur er – þrátt fyrir allt – „tveggja-ríkja-lausnin“. Oslóarsamningarnir (the Oslo Accords) 1993-95 byggði á þeirri lausn í grundvallaratriðum, þ.e. á gagnkvæmri viðurkenningu deiluaðila. En – tveggja-ríkja-lausnin er því aðeins framkvæmanleg í reynd, ef ákveðnum ófrávíkjanlegum skilyrðum er framfylgt. Bæði ríkin verða að vera fullvalda ríki, sem njóta ábyrgðar alþjóðasamfélagsins, eins og það er nánar skilgreint, á landamærum sínum. Það þýðir m.ö.o. að semja verður um landamæri ríkjanna og þar með um ólöglegar „landnemabyggðir“ Ísraela á hernumdu landi Palestínu. SKILYRÐI FYRIR FRIÐI TIL FRAMBÚÐAR Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna verður að staðfesta stofnun ríkis Palestínumanna og viðurkenningu alþjóðasamfélagsins á því innan umsaminna landamæra. Hernáminu verður að ljúka formlegaog hersveitir beggja aðila (IDF og Hamas) verður að draga til baka. Alla þá, sem gert hafa sekir um stríðsglæpi, verður að leiða fyrir Alþjóðalega sakamáladómsstólinn. Þar sem Bandaríkin hafa fyrirgert öllu trausti sem hlutlaus milligöngu- og sáttaaðili, verður Evrópusambandið (ESB) að taka við því hlutverki. Evrópa verðurað axla ábyrgð sína á fortíðinni. Evrópusambandið verður að leggja til friðargæslusveitir til að framfylgja lögum og rétti í samskiptum ríkjanna, sem og friðhelgi landamæra. Marshall-áætlun. Evrópusambandið verður að taka að sér verkstjórn um samningu áætlunar til að endurreisa innviði Palestínu og efnahagslíf. Ísraelsríki greiði umsamdar stríðsskaðabætur fyrir að hafa lagt Gaza í rúst. Hin ofurríku olíu-ríki Araba í Mið-Austurlöndum kosti endurreisnina ásamt með stríðsskaðabótum Ísraels. Það sem við þurfum nú á að halda – í stað ævafornra goðsagna og trúarofstækis – eru raunsæjar áætlanir um uppbyggingu, sem fylgt er eftir í framkvæmd, til að tryggja varanlegan frið til frambúðar. Höfundur var utanríkisráðherra Íslands 1988-95. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Baldvin Hannibalsson Átök í Ísrael og Palestínu Mest lesið Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Charlie og sjúkleikaverksmiðjan Guðjón Eggert Agnarsson Skoðun Ert þú meðalmaðurinn? Jóhann Óskar Jóhannsson Skoðun Flumbrugangur í framhaldsskólum Jón Pétur Zimsen Skoðun Nútímaviðskipti og lögin sem gleymdist að uppfæra Fróði Steingrímsson Skoðun PCOS: Er ódýrara að halda heilsu eða meðhöndla veikindi? Elísa Ósk Línadóttir Skoðun „Words are wind“ Ingólfur Hermannsson Skoðun Af Millet-úlpum og öldrunarmálum Þröstur V. Söring Skoðun Miðbær Selfoss vekur ánægju Bragi Bjarnason Skoðun Nú þarf bæði sleggju og vélsög Trausti Hjálmarsson,Ólafur Stephensen Skoðun Skoðun Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna er alvöru mál Jóhannes Þór Skúlason skrifar Skoðun 1984 og Hunger Games á sama sviðinu Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Mikilvægi aukinnar verndunar hafsvæða og leiðrétting Hrönn Egilsdóttir skrifar Skoðun Betri leið til einföldunar regluverks Pétur Halldórsson skrifar Skoðun Af Millet-úlpum og öldrunarmálum Þröstur V. Söring skrifar Skoðun Charlie og sjúkleikaverksmiðjan Guðjón Eggert Agnarsson skrifar Skoðun Nú þarf bæði sleggju og vélsög Trausti Hjálmarsson,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Nútímaviðskipti og lögin sem gleymdist að uppfæra Fróði Steingrímsson skrifar Skoðun Sjálfsvíg eru ekki óumflýjanleg Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun „Words are wind“ Ingólfur Hermannsson skrifar Skoðun Ert þú meðalmaðurinn? Jóhann Óskar Jóhannsson skrifar Skoðun Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Flumbrugangur í framhaldsskólum Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Miðbær Selfoss vekur ánægju Bragi Bjarnason skrifar Skoðun PCOS: Er ódýrara að halda heilsu eða meðhöndla veikindi? Elísa Ósk Línadóttir skrifar Skoðun Opinn og alþjóðlegur: Krísa erlendra nemenda við íslenska háskóla Melissa Anne Pfeffer skrifar Skoðun Be Kind - ekki kind Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir ,Perla Magnúsdóttir skrifar Skoðun Illa verndaðir Íslendingar Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Viðreisn afhjúpar sig endanlega Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Heimalestur – gæðastund en ekki grátur og gnístan tanna Svava Þ. Hjaltalín skrifar Skoðun Frelsi til sölu Erling Kári Freysson skrifar Skoðun Vangaveltur um íslenskt barnaefni – Hvers vegna skiptir það máli að börn heyri sjálf sig? Tinna Björg Kristinsdóttir,Valdimar Gylfason skrifar Skoðun Móðir í Breiðholti hjólar 5.000 kílómetra Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Viðreisn lætur verkin tala Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Sterkara framhaldsskólakerfi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Hægfara endalok sjónvarps útsendinga fyrir móttöku á loftneti á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Eru Íslendingar feigir? Olíuvinnsla! Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Ástæðan fyrir því að við þurfum möguleika á dánaraðstoð Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Heimur á heljarþröm? Innflutningur á hatursorðræðu til Íslands! Arna Magnea Danks skrifar Sjá meira
Mánuðum saman og misserum höfum við verið vitni að ólýsanlegum harmleik í beinni útsendingu: Harmleiknum á Gaza – án þess að fá nokkuð að gert. Við horfum máttvana af skelfingu upp á fólk sem á sínum tíma var fórnarlömb skipulagðrar útrýmingaherferðar – HOLOCAUST – standa nú fyrir skipulagðri útrýmingaherferð á varnarlausu fólki. Sagan endurtekur sig í okkar samtíð. Við erum að tala um stríðsglæpi, þjóðernishreinsanir – áform um þjóðarmorð. Þetta er óumdeilanlega einhver mesti harmleikur okkar tíma. 1. Hvers vegna er það að menn hafa borist á banaspjót í Mið-Austurlöndum lengur en elstu menn muna? Hvernig má það vera að við verðum daglega vitni að því að Ísraelski herinn myrðir fólk reglulega, þar sem það hópast saman í örvæntingu til að betla fyrir mat? Stutta svarið er þetta: Þetta er arfleifð vestrænnar nýlendustefnu. Nýlenduherrarnir tóku sér vald til að ráða landamærum ríkja, án samráðs við þær þjóðir, sem við þau áttu að búa. Hin hrundu ríki – Líbanon og Sýrland – eru eitt dæmi. Ísrael er annað. 40 milljóna þjóð – Kúrdar – eru hins vegar dæmi um þjóð, sem nýlenduherrarnir gerðu útlæga á landakortinu. Ákvörðun bresku nýlendustjórnarinnar að „ráðstafa“ landi Palestínu (með Balfour-yfirlýsingunni 1917), án samráðs við íbúana sem þar bjuggu, hefur haft ófyrirséðar afleiðingar: Endurtekin stríð, linnulaust ofbeldi og nú þjóðernishreinsanir. Í minni Arabanna sem þar bjuggu fyrir – meira en 10 milljónir talsins – heitir brottreksturinn af landinu „ÁFALLIÐ MIKLA“ – NAKBA. Meira en 750 þúsund manns voru rekin brott af heimilum sínum 1948 og hundruð þúsunda svipt lífi. Síðan hefur Palestína logað í ófriði, sem ekki sér fyrir endann á. VIÐ UPPSKERUM EINS OG VIÐ HÖFUM TIL SÁÐ. Íranir hafa ekki gleymt því að Bandaríkjamenn og Bretar steyptu af stóli lýðræðislega kjörinni ríkisstjórn í Teheran árið 1953 (Mosaddegh). Í staðinn lyftu þeir útlægum keisara á valdastól. Þar með tók við einhver grimmilegasta einræðisstjórn seinni tíma. Til hvers? Til þess að ná yfirráðum yfir ríkulegum olíuauðæfum Írana. Þegar Írönum tókst loks að reka keisarann af höndum sér, hrepptu þeir í staðinn einræðisstjórn ofsatrúarklerka. Það voru m.ö.o. forysturríki lýðræðisins, að eigin sögn, sem kæfðu lýðræðið í fæðingu í Íran – og kveinka sér nú undan afleiðingunum. 2. Ísrael er ómótmælanlega skjólstæðingsríki Bandaríkjanna. Bandaríkin gera hvort tveggja, að fjármagna og vopna Ísrael. Þau beita jafnan neitunarvaldi sínu í Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna til að halda hlífisskildi yfir síendurteknum lögbrotum núverandi ríkisstjórnar Ísraels, sem samanstendur af rétttrúnaðargyðingum og hægri öfgaöflum. Bandaríkin standa að baki hernaðaryfirburðum Ísraels. Þau geta því engan veginn talist vera hlutlaus milligöngu- eða sáttaaðili í tilvistardeilu Íraela og Palestínumanna. Og gleymum því ekki að Ísrael er kjarnorkuveldi. Hernám Ísraels á landi Palestínumanna hefur nú staðið yfir samfellt í 76 ár. Á þeim tíma hefur Palestínu verið breytt í stærstu fangabúðir í heimi. Fangelsisyfirvöldin – ríkisstjórn Ísraels – hafa allsherjar vald. Þau geta slökkt á rafmagninu þegar þeim þóknast; haldið eftir tekjum af sköttum og tollum svo að undirverktakar þeirra á Vesturbakkanum (the Palestine Authority) þurfa að betla á hnjánum um peninga; eða þau geta einfaldlega lokað fyrir aðgang fanganna að mat og lyfjum og dæmt þá þar með til hungurdauða. Siðferðileg tvöfeldni Vesturlanda stingur í augun. Rússar eru beittir þungum refsiaðgerðum fyrir ólöglega innrás sína í Úkraínu. En hvort tveggja, innrás BNA í Írak á upplognum forsendum á sínum tíma eða endurtekin lögbrot Ísraela á hinum hernumdu svæðum Palestínu – allt er það látið viðgangast refsilaust. 3. Eini valkosturinn sem til greina kemur er – þrátt fyrir allt – „tveggja-ríkja-lausnin“. Oslóarsamningarnir (the Oslo Accords) 1993-95 byggði á þeirri lausn í grundvallaratriðum, þ.e. á gagnkvæmri viðurkenningu deiluaðila. En – tveggja-ríkja-lausnin er því aðeins framkvæmanleg í reynd, ef ákveðnum ófrávíkjanlegum skilyrðum er framfylgt. Bæði ríkin verða að vera fullvalda ríki, sem njóta ábyrgðar alþjóðasamfélagsins, eins og það er nánar skilgreint, á landamærum sínum. Það þýðir m.ö.o. að semja verður um landamæri ríkjanna og þar með um ólöglegar „landnemabyggðir“ Ísraela á hernumdu landi Palestínu. SKILYRÐI FYRIR FRIÐI TIL FRAMBÚÐAR Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna verður að staðfesta stofnun ríkis Palestínumanna og viðurkenningu alþjóðasamfélagsins á því innan umsaminna landamæra. Hernáminu verður að ljúka formlegaog hersveitir beggja aðila (IDF og Hamas) verður að draga til baka. Alla þá, sem gert hafa sekir um stríðsglæpi, verður að leiða fyrir Alþjóðalega sakamáladómsstólinn. Þar sem Bandaríkin hafa fyrirgert öllu trausti sem hlutlaus milligöngu- og sáttaaðili, verður Evrópusambandið (ESB) að taka við því hlutverki. Evrópa verðurað axla ábyrgð sína á fortíðinni. Evrópusambandið verður að leggja til friðargæslusveitir til að framfylgja lögum og rétti í samskiptum ríkjanna, sem og friðhelgi landamæra. Marshall-áætlun. Evrópusambandið verður að taka að sér verkstjórn um samningu áætlunar til að endurreisa innviði Palestínu og efnahagslíf. Ísraelsríki greiði umsamdar stríðsskaðabætur fyrir að hafa lagt Gaza í rúst. Hin ofurríku olíu-ríki Araba í Mið-Austurlöndum kosti endurreisnina ásamt með stríðsskaðabótum Ísraels. Það sem við þurfum nú á að halda – í stað ævafornra goðsagna og trúarofstækis – eru raunsæjar áætlanir um uppbyggingu, sem fylgt er eftir í framkvæmd, til að tryggja varanlegan frið til frambúðar. Höfundur var utanríkisráðherra Íslands 1988-95.
Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun
Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar
Skoðun Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Opinn og alþjóðlegur: Krísa erlendra nemenda við íslenska háskóla Melissa Anne Pfeffer skrifar
Skoðun Vangaveltur um íslenskt barnaefni – Hvers vegna skiptir það máli að börn heyri sjálf sig? Tinna Björg Kristinsdóttir,Valdimar Gylfason skrifar
Skoðun Hægfara endalok sjónvarps útsendinga fyrir móttöku á loftneti á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar
Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun