Páskaeggjaframleiðandi fagnar gagn­rýni á máls­hætti

Að sögn Péturs Thors, framkvæmdastjóra sælgætisgerðarinnar Freyju, skipta málshættirnir sem finna má í páskaeggjum, fólk gríðarlega miklu máli. Hann gefur ekki mikið fyrir aðfinnslu Snorra Másson sem birti mynd af málshætti sem hann fékk í smáeggi og sagði við það tækifæri: „Áfram heldur hin mjög svo niðurdrepandi gengisfelling málsháttarins.“

Málshátturinn sem Snorri fékk var svohljóðandi:

„Ókurteisi er lítilla manna eftirlíking af styrk.“

„Já! Gengisfelling málsháttarins, eina og sanna,“ spyr Pétur Thor. „Spurning hvort maður verði bara með einn málshátt. Upphaflega málsháttinn?“

Tilgangur málshátta er samtalið

Pétur Thor segir þetta nákvæmlega tilgang málshátta og hefur gaman að því að Snorri skuli henda þessu út. Það skapi umræðu. Pétur segir ókurteisi vera nokkuð sem fer fyrir brjóstið á sér og sú sé ástæðan fyrir því að þessi fékk að halda sér á sínum tíma, þegar hann tók til í bankanum. En það gerir hann reglulega.

„Þetta er stór banki málshátta sem við eigum og er partur lista sem við látum prenta á hverju ári. Þessi listi málshátta var til kominn fyrir minn tíma. En ég notast við hann ár eftir ár. Fór ekki yfir hann á þessu ári en hef gert það reglulega á mínum tíu árum hér og pikkað út málshætti. 

Það voru alveg nokkrir málshættir sem eru neikvæðari en maður hefði viljað í svona páskaeggjum. Þeir henta ekki samfélaginu eins og það hefur þróast. Það sem þótti í lagi að segja fyrir tíu árum þykir það ekki núna,“ segir Pétur.

Pétur segir bankann sem Freyjumenn búa að upphaflega hafi verið kjarngóðir gamlir íslenskir málshættir. Svo hafi bæst við tilvitnanir í einhverja þekkta og nafngreinda einstaklinga og þá er sá tilgreindur. Þetta séu svona heilræði.

„Ég skil vel að ég hafi látið þennan verða eftir, ókurteisi er það sem fer mest í taugarnar á mér.“

Pétur segir að menn verði að ímynda sér að barn fái málsháttinn í sitt egg og þá sé rétt að taka umræðuna, ef eitthvað fari á milli mála.

„Við eigum ekki að vera ókurteis. Hvað er málsháttur og hvað ekki? Þetta þarf ekki allt að vera um bændur og búalið, eins og þetta gekk mikið út á á sínum tíma. Er ekki í lagi að þetta þróist?“

Málshættirnir skipta fólk gríðarlega miklu máli

Pétur segir fólk hafa mikinn áhuga á þessu og hann hefur gaman að því að henda einhverju svona út.

„Það er bara gaman að þessu. Það er í lagi að Snorri sé ósáttur. Maður þarf ekki að vera glaður með allt.“

Pétur segir þessa hefð aldagamla. Og hafi byrjað á því að menn voru að stinga málsháttum eða einhverjum athugasemdum í hænuegg.

„Innihaldið var blásið úr þeim, fyrst voru þau skreytt og svo voru gerð lítil göt á eggin. Þetta þróaðist í Evrópu: Skilaboð, ástarjátningar, heilræði … og svo málað yfir eggið.“

Pétur viðurkennir fúslega að hann hafi ekki verið mikið í að bæta við þennan banka. En tíðarandinn breytist og málshættirnir með. Hann segir að ef farist fyrir að málshættirnir endi í eggjunum þá sé fólk fljótt að kvarta. Og það komi þá bara við í Freyju, fái eitthvað gott og málshátt í sárabætur. „Já, þetta skiptir fólk gríðarlega miklu máli.“

Málshættir eru hluti af tungumálinu

Snorri, sem hefur verið sá þingmaður sem lætur sig opinberlega helst íslenskt mál skipta, telur engan ágreining felast í því hvað málshættir eru og þeir séu órjúfanlegur þáttur íslenskunnar. 

„Þetta eru setningar og frasar sem festast í sessi og eru að einhverju leyti trénuð sannindi í kjörnuðum frösum. Það sem ég er að gera athugasemd við, og ég er ekkert einn um að sjá þetta, við erum að tala um hræódýrar þýðingar úr ensku.

Menn hafa verið að nefna að þarna komi gervigreind að. Ég er ekkert endilega á því. 

Menn hafa verið að éta þetta upp af einhverjum söfnum, þýða úr tilvitnunarsöfnum úr ensku eitthvað sem fyrirfinnst á netinu – éta upp allt mögulegt. Málshættir eru bara hluti af tungumálinu, menningararfinum og það ber að nálgast af ákveðinni virðingu,“ segir Snorri.

Hann segir að það séu alveg til söfn af góðum og gildum málsháttum og það megi alveg fela þeim sem er til þess bær að meta hvað flokkast undir málshætti.

„Ef ég er spurður er ég ánægður með að menn fái málshætti í eggjum sínum. En það er ekki hægt að bjóða fólki upp á eitthvað rusl. Er ekki oft talað um gæðastjórnun?“

Snorri nefnir að prestur hafi gert athugasemd á Facebooksíðu sinni, að þetta hafi upphaflega verið ritningarvers. Og það megi vera að þaðan hafi þetta þróast. 

„En leiðin þaðan yfir í einhver úrkynjuð tilvitnunarsöfn á netinu sem enginn ber ábyrgð á er vafasöm. Það mætti heldur leita til málsmetandi aðila og ég veit að Árnastofnun er boðin og búin að hjálpa mönnum áleiðis. Það er ástæða fyrir því að við höldum úti slíkum stofnunum,“ segir Snorri.