Eru markaðsforsendur fyrir óperu á Íslandi sterkari en margir halda? Þóra Einarsdóttir skrifar 12. apríl 2025 20:30 Ísland á ekki að vera ein a Norðurlandaþjóðin án óperu. Markaðurinn og áhuginn eru fyrir hendi Á undanförnum misserum hafa menn velt því fyrir sér hvort íslenskur markaður sé nægilega stór til að standa undir öflugri óperustarfsemi. Staðhæft hefur verið að Ísland beri aðeins tvær stórar óperusýningar á ári. Saga óperu hér á landi bendir til annars. Árið 1982, þegar Íslendingar voru um 230.000 talsins, sóttu um 60.000 manns óperusýningar. Þá sýndi Þjóðleikhúsið tvær stórar óperur og Íslenska óperan þrjár. Þetta jafngildir því að rúmlega fjórðungur þjóðarinnar hafi farið á óperusýningu á einu ári . Markaðsforsendur óperu í norrænu samhengi Á Norðurlöndum eru þjóðaróperur starfandi í öllum löndum nema á Íslandi. Ætla má að samfélagsgerðin á Norðurlöndum geri að verkum að markaðsforsendur óperustarfsemi séu um margt sambærilegar og því ekki úr vegi að líta til þess hvað þar er vel gert. Frændur okkar Svíar reka mörg óperuhús og setja upp fjölda óperusýninga sem eru vel sóttar og er óperuflutningur mikilvægur hluti af sviðslistaflórunni í Svíþjóð. Sem dæmi má nefna Gautaborgaróperuna sem er að fullu í opinberri eigu. Þar eru ópera og dans undir sama þaki og má nefna að Katrín Hall er þar listdansstjóri. Þar er starfræktur söngvarahópur (ensemble) sem gerir húsinu kleift að halda samfellu í starfsemi. Gautaborgaróperan er geysivinsæl og gestafjöldinn er um 13% af íbúafjölda svæðisins. Sé þess freistað að leggja mat á hugsanlegan fjölda óperugesta á Íslandi mætti til gamans heimfæra þessa hlutfallstölu Gautaborgaróperunnar á íslenskan veruleika. Þó setja verði ákveðinn fyrirvara um réttmæti slíkrar yfirfærslu getur hún engu að síður gefið vísbendingar um stærð markaðarins. Sé gengið útfrá þvi að landsmenn allir séu markhópur óperunnar og aðsókn sambærileg við Gautaborgaróperuna þá má ætla að hugsanlegur fjöldi óperugesta á Íslandi sé um 50.000 en ef einvörðungu er litið til höfuðborgarsvæðisins væru þeir um 30.000 talsins. Vinsælustu óperusýningar á Íslandi hafa dregið til sín um 15.000 – 20.000 gesti. Hér mætti nefna að um 27.000 gestir sáu óperuna Carmen í þjóðleikhúsinu árið 1975. Þessar tölur sýna ef til vill að samanburðurinn við Gautaborg er ekki fráleitur. Gögn frá Hörpu: Sterkur menningarmarkaður Nýleg skýrsla um hagræn áhrif Hörpu staðfestir að áhugi Íslendinga á menningarviðburðum er mikill. Að meðaltali sækja 400.000 – 500.000 manns árlega viðburði í Hörpu, og um 70–75% þeirra viðburða eru tónleikar eða sviðslistaviðburðir. Þar undir falla meðal annars óperusýningar. Samkvæmt sömu skýrslu hefur yfir 70% þjóðarinnar sótt menningarviðburð á síðasta ári . Þetta gefur til kynna að áhugi og þátttaka Íslendinga í tónlist og sviðslistum sé meiri en margir gera sér grein fyrir. Auk þess sem alþjóðleiki óperulistformsins ætti að höfða vel til erlendra gesta Hörpu sem samkvæmt skýrslunni eru um 15-20%. Með óperuuppfærslur sem hluta af reglulegri starfsemi Hörpu, má áætla að markhópur óperu geti stækkað með reglubundnu framboði. Nýir áhorfendur Gott dæmi um það hvernig ópera hefur orðið aðgengilegri og hefur náð til nýrra áhorfenda á undanförum misserum eru sýningar Kammeróperunnar í Borgarleikhúsinu á Brúðkaupi Fígarós. Auk þess að vera afar vel heppnuð uppfærsla með sterka skírskotun í samtímann og sungin á íslensku naut hún góðs af kortasölu Borgarleikhússins þar sem nokkrar sýningar á Brúðkaupinu voru til boða í kortatilboðum hússins. Um 50% áhorfenda á þessum sýningum keyptu miðana í gegnum kortasöluna. Sýningin gengur enn fyrir fullu húsi og er 11. sýningin á dagskrá nú í apríl. Þetta dæmi sýnir að sambúð óperu við leikhús sem nú þegar hefur fjölda fastagesta getur haft jákvæð áhrif á aðsókn og stækkað áhorfendahópinn. Í vetur hafa verið settar á svið nokkrar óperur sem hafa notið vinsælda, má þar t.d. nefna Hliðarspor Þórunnar Guðmundsdóttur sem var sýnd í Gamla Bíói, Brím þeirra Friðriks Margrétar- Guðmundssonar og Adolfs Smára Unnarssonar sýnd í Tjarnarbíói, Rakarinn í Sevilla í uppfærslu Óðs sýndur í NASA. Fullyrða má að þessar sýningar og fleiri hafi náð til nýrra áhorfenda ekki síst þeirra sem eru af yngri kynslóðinni. Samfella í starfsemi Ein meginforsendan fyrir samfelldri starfsemi í óperurekstri er að við húsið sé starfræktur söngvarahópur (ensemble). Þetta skipulag er algengt í Þýskalandi þar sem flest óperuhús álfunnar er að finna. Það hefur marga kosti t.d. veitir það möguleika á að dreifa sýningum yfir lengra tímabil, sýna fleiri verkefni samhliða, möguleika á endurupptöku og dregur auk þess úr kvöldkostnaði. Á Íslandi, einkum hin síðari ár, hefur borið á því að hætt hefur verið við sýningar fyrir fullu húsi og vinsælar uppfærslur ekki endursýndar. Með því breytta skipulagi sem nú er mælt fyrir á Alþingi hefur Óperan í Þjóðleikhúsinu allar forsendur til að fjölga óperugestum og draga úr kostnaði með skynsamlegri nýtingu innviða og opnu aðgengi. Opinber stuðningur er lykilatriði Óperuflutningur er dýrasta form sviðslista og hvergi í Evrópu er slíkur rekstur sjálfbær án opinbers stuðnings. Þar sem aðrar þjóðir hafa tryggt samfélagslegan aðgang með stofnun þjóðaróperu, hefur Ísland setið eftir. Með frumvarpinu um Þjóðaróperu innan vébanda Þjóðleikhússins gefst tækifæri til að jafna stöðuna. Samrekstur við Þjóðleikhúsið mun einnig gera nýtingu innviða skilvirkari, styrkja rekstrargrundvöllinn og stuðla að aukinni fjölbreytni í sýningum . Ætla má að aukið framboð og betra aðgengi að fjölbreyttum óperusýningum sem einnig eru hluti af leikskrá Þjóðleikhússins og njóta góðs af „Hörpu-áhrifunum“ verði til þess að áhorfendahópur óperunnar stækki og geti hugsanlega náð fyrri vinsældum. Öflugt fræðslustarf og sýningar á landsbyggðinni með þátttöku heimamanna ættu einnig að hafa jákvæð áhrif. Tækifæri sem þarf að nýta Óperulist er ekki aðeins listform fyrir fáa. Í gegnum árin hefur íslensk óperustarfsemi sýnt að hún getur náð til breiðs hóps þjóðarinnar. Fjölgun sýninga, samfella í rekstri og markviss markaðssetning eru lykilatriði til að byggja upp þann áhorfendahóp sem grasrótin hefur sýnt að er til staðar. Þjóðarópera er ekki óskhyggja heldur raunsæ viðurkenning á því að Ísland er fullfært um að standa undir öflugri óperustarfsemi. Höfundur er óperusöngkona Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslenska óperan Menning Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Sjá meira
Ísland á ekki að vera ein a Norðurlandaþjóðin án óperu. Markaðurinn og áhuginn eru fyrir hendi Á undanförnum misserum hafa menn velt því fyrir sér hvort íslenskur markaður sé nægilega stór til að standa undir öflugri óperustarfsemi. Staðhæft hefur verið að Ísland beri aðeins tvær stórar óperusýningar á ári. Saga óperu hér á landi bendir til annars. Árið 1982, þegar Íslendingar voru um 230.000 talsins, sóttu um 60.000 manns óperusýningar. Þá sýndi Þjóðleikhúsið tvær stórar óperur og Íslenska óperan þrjár. Þetta jafngildir því að rúmlega fjórðungur þjóðarinnar hafi farið á óperusýningu á einu ári . Markaðsforsendur óperu í norrænu samhengi Á Norðurlöndum eru þjóðaróperur starfandi í öllum löndum nema á Íslandi. Ætla má að samfélagsgerðin á Norðurlöndum geri að verkum að markaðsforsendur óperustarfsemi séu um margt sambærilegar og því ekki úr vegi að líta til þess hvað þar er vel gert. Frændur okkar Svíar reka mörg óperuhús og setja upp fjölda óperusýninga sem eru vel sóttar og er óperuflutningur mikilvægur hluti af sviðslistaflórunni í Svíþjóð. Sem dæmi má nefna Gautaborgaróperuna sem er að fullu í opinberri eigu. Þar eru ópera og dans undir sama þaki og má nefna að Katrín Hall er þar listdansstjóri. Þar er starfræktur söngvarahópur (ensemble) sem gerir húsinu kleift að halda samfellu í starfsemi. Gautaborgaróperan er geysivinsæl og gestafjöldinn er um 13% af íbúafjölda svæðisins. Sé þess freistað að leggja mat á hugsanlegan fjölda óperugesta á Íslandi mætti til gamans heimfæra þessa hlutfallstölu Gautaborgaróperunnar á íslenskan veruleika. Þó setja verði ákveðinn fyrirvara um réttmæti slíkrar yfirfærslu getur hún engu að síður gefið vísbendingar um stærð markaðarins. Sé gengið útfrá þvi að landsmenn allir séu markhópur óperunnar og aðsókn sambærileg við Gautaborgaróperuna þá má ætla að hugsanlegur fjöldi óperugesta á Íslandi sé um 50.000 en ef einvörðungu er litið til höfuðborgarsvæðisins væru þeir um 30.000 talsins. Vinsælustu óperusýningar á Íslandi hafa dregið til sín um 15.000 – 20.000 gesti. Hér mætti nefna að um 27.000 gestir sáu óperuna Carmen í þjóðleikhúsinu árið 1975. Þessar tölur sýna ef til vill að samanburðurinn við Gautaborg er ekki fráleitur. Gögn frá Hörpu: Sterkur menningarmarkaður Nýleg skýrsla um hagræn áhrif Hörpu staðfestir að áhugi Íslendinga á menningarviðburðum er mikill. Að meðaltali sækja 400.000 – 500.000 manns árlega viðburði í Hörpu, og um 70–75% þeirra viðburða eru tónleikar eða sviðslistaviðburðir. Þar undir falla meðal annars óperusýningar. Samkvæmt sömu skýrslu hefur yfir 70% þjóðarinnar sótt menningarviðburð á síðasta ári . Þetta gefur til kynna að áhugi og þátttaka Íslendinga í tónlist og sviðslistum sé meiri en margir gera sér grein fyrir. Auk þess sem alþjóðleiki óperulistformsins ætti að höfða vel til erlendra gesta Hörpu sem samkvæmt skýrslunni eru um 15-20%. Með óperuuppfærslur sem hluta af reglulegri starfsemi Hörpu, má áætla að markhópur óperu geti stækkað með reglubundnu framboði. Nýir áhorfendur Gott dæmi um það hvernig ópera hefur orðið aðgengilegri og hefur náð til nýrra áhorfenda á undanförum misserum eru sýningar Kammeróperunnar í Borgarleikhúsinu á Brúðkaupi Fígarós. Auk þess að vera afar vel heppnuð uppfærsla með sterka skírskotun í samtímann og sungin á íslensku naut hún góðs af kortasölu Borgarleikhússins þar sem nokkrar sýningar á Brúðkaupinu voru til boða í kortatilboðum hússins. Um 50% áhorfenda á þessum sýningum keyptu miðana í gegnum kortasöluna. Sýningin gengur enn fyrir fullu húsi og er 11. sýningin á dagskrá nú í apríl. Þetta dæmi sýnir að sambúð óperu við leikhús sem nú þegar hefur fjölda fastagesta getur haft jákvæð áhrif á aðsókn og stækkað áhorfendahópinn. Í vetur hafa verið settar á svið nokkrar óperur sem hafa notið vinsælda, má þar t.d. nefna Hliðarspor Þórunnar Guðmundsdóttur sem var sýnd í Gamla Bíói, Brím þeirra Friðriks Margrétar- Guðmundssonar og Adolfs Smára Unnarssonar sýnd í Tjarnarbíói, Rakarinn í Sevilla í uppfærslu Óðs sýndur í NASA. Fullyrða má að þessar sýningar og fleiri hafi náð til nýrra áhorfenda ekki síst þeirra sem eru af yngri kynslóðinni. Samfella í starfsemi Ein meginforsendan fyrir samfelldri starfsemi í óperurekstri er að við húsið sé starfræktur söngvarahópur (ensemble). Þetta skipulag er algengt í Þýskalandi þar sem flest óperuhús álfunnar er að finna. Það hefur marga kosti t.d. veitir það möguleika á að dreifa sýningum yfir lengra tímabil, sýna fleiri verkefni samhliða, möguleika á endurupptöku og dregur auk þess úr kvöldkostnaði. Á Íslandi, einkum hin síðari ár, hefur borið á því að hætt hefur verið við sýningar fyrir fullu húsi og vinsælar uppfærslur ekki endursýndar. Með því breytta skipulagi sem nú er mælt fyrir á Alþingi hefur Óperan í Þjóðleikhúsinu allar forsendur til að fjölga óperugestum og draga úr kostnaði með skynsamlegri nýtingu innviða og opnu aðgengi. Opinber stuðningur er lykilatriði Óperuflutningur er dýrasta form sviðslista og hvergi í Evrópu er slíkur rekstur sjálfbær án opinbers stuðnings. Þar sem aðrar þjóðir hafa tryggt samfélagslegan aðgang með stofnun þjóðaróperu, hefur Ísland setið eftir. Með frumvarpinu um Þjóðaróperu innan vébanda Þjóðleikhússins gefst tækifæri til að jafna stöðuna. Samrekstur við Þjóðleikhúsið mun einnig gera nýtingu innviða skilvirkari, styrkja rekstrargrundvöllinn og stuðla að aukinni fjölbreytni í sýningum . Ætla má að aukið framboð og betra aðgengi að fjölbreyttum óperusýningum sem einnig eru hluti af leikskrá Þjóðleikhússins og njóta góðs af „Hörpu-áhrifunum“ verði til þess að áhorfendahópur óperunnar stækki og geti hugsanlega náð fyrri vinsældum. Öflugt fræðslustarf og sýningar á landsbyggðinni með þátttöku heimamanna ættu einnig að hafa jákvæð áhrif. Tækifæri sem þarf að nýta Óperulist er ekki aðeins listform fyrir fáa. Í gegnum árin hefur íslensk óperustarfsemi sýnt að hún getur náð til breiðs hóps þjóðarinnar. Fjölgun sýninga, samfella í rekstri og markviss markaðssetning eru lykilatriði til að byggja upp þann áhorfendahóp sem grasrótin hefur sýnt að er til staðar. Þjóðarópera er ekki óskhyggja heldur raunsæ viðurkenning á því að Ísland er fullfært um að standa undir öflugri óperustarfsemi. Höfundur er óperusöngkona
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun