Eru markaðsforsendur fyrir óperu á Íslandi sterkari en margir halda? Þóra Einarsdóttir skrifar 12. apríl 2025 20:30 Ísland á ekki að vera ein a Norðurlandaþjóðin án óperu. Markaðurinn og áhuginn eru fyrir hendi Á undanförnum misserum hafa menn velt því fyrir sér hvort íslenskur markaður sé nægilega stór til að standa undir öflugri óperustarfsemi. Staðhæft hefur verið að Ísland beri aðeins tvær stórar óperusýningar á ári. Saga óperu hér á landi bendir til annars. Árið 1982, þegar Íslendingar voru um 230.000 talsins, sóttu um 60.000 manns óperusýningar. Þá sýndi Þjóðleikhúsið tvær stórar óperur og Íslenska óperan þrjár. Þetta jafngildir því að rúmlega fjórðungur þjóðarinnar hafi farið á óperusýningu á einu ári . Markaðsforsendur óperu í norrænu samhengi Á Norðurlöndum eru þjóðaróperur starfandi í öllum löndum nema á Íslandi. Ætla má að samfélagsgerðin á Norðurlöndum geri að verkum að markaðsforsendur óperustarfsemi séu um margt sambærilegar og því ekki úr vegi að líta til þess hvað þar er vel gert. Frændur okkar Svíar reka mörg óperuhús og setja upp fjölda óperusýninga sem eru vel sóttar og er óperuflutningur mikilvægur hluti af sviðslistaflórunni í Svíþjóð. Sem dæmi má nefna Gautaborgaróperuna sem er að fullu í opinberri eigu. Þar eru ópera og dans undir sama þaki og má nefna að Katrín Hall er þar listdansstjóri. Þar er starfræktur söngvarahópur (ensemble) sem gerir húsinu kleift að halda samfellu í starfsemi. Gautaborgaróperan er geysivinsæl og gestafjöldinn er um 13% af íbúafjölda svæðisins. Sé þess freistað að leggja mat á hugsanlegan fjölda óperugesta á Íslandi mætti til gamans heimfæra þessa hlutfallstölu Gautaborgaróperunnar á íslenskan veruleika. Þó setja verði ákveðinn fyrirvara um réttmæti slíkrar yfirfærslu getur hún engu að síður gefið vísbendingar um stærð markaðarins. Sé gengið útfrá þvi að landsmenn allir séu markhópur óperunnar og aðsókn sambærileg við Gautaborgaróperuna þá má ætla að hugsanlegur fjöldi óperugesta á Íslandi sé um 50.000 en ef einvörðungu er litið til höfuðborgarsvæðisins væru þeir um 30.000 talsins. Vinsælustu óperusýningar á Íslandi hafa dregið til sín um 15.000 – 20.000 gesti. Hér mætti nefna að um 27.000 gestir sáu óperuna Carmen í þjóðleikhúsinu árið 1975. Þessar tölur sýna ef til vill að samanburðurinn við Gautaborg er ekki fráleitur. Gögn frá Hörpu: Sterkur menningarmarkaður Nýleg skýrsla um hagræn áhrif Hörpu staðfestir að áhugi Íslendinga á menningarviðburðum er mikill. Að meðaltali sækja 400.000 – 500.000 manns árlega viðburði í Hörpu, og um 70–75% þeirra viðburða eru tónleikar eða sviðslistaviðburðir. Þar undir falla meðal annars óperusýningar. Samkvæmt sömu skýrslu hefur yfir 70% þjóðarinnar sótt menningarviðburð á síðasta ári . Þetta gefur til kynna að áhugi og þátttaka Íslendinga í tónlist og sviðslistum sé meiri en margir gera sér grein fyrir. Auk þess sem alþjóðleiki óperulistformsins ætti að höfða vel til erlendra gesta Hörpu sem samkvæmt skýrslunni eru um 15-20%. Með óperuuppfærslur sem hluta af reglulegri starfsemi Hörpu, má áætla að markhópur óperu geti stækkað með reglubundnu framboði. Nýir áhorfendur Gott dæmi um það hvernig ópera hefur orðið aðgengilegri og hefur náð til nýrra áhorfenda á undanförum misserum eru sýningar Kammeróperunnar í Borgarleikhúsinu á Brúðkaupi Fígarós. Auk þess að vera afar vel heppnuð uppfærsla með sterka skírskotun í samtímann og sungin á íslensku naut hún góðs af kortasölu Borgarleikhússins þar sem nokkrar sýningar á Brúðkaupinu voru til boða í kortatilboðum hússins. Um 50% áhorfenda á þessum sýningum keyptu miðana í gegnum kortasöluna. Sýningin gengur enn fyrir fullu húsi og er 11. sýningin á dagskrá nú í apríl. Þetta dæmi sýnir að sambúð óperu við leikhús sem nú þegar hefur fjölda fastagesta getur haft jákvæð áhrif á aðsókn og stækkað áhorfendahópinn. Í vetur hafa verið settar á svið nokkrar óperur sem hafa notið vinsælda, má þar t.d. nefna Hliðarspor Þórunnar Guðmundsdóttur sem var sýnd í Gamla Bíói, Brím þeirra Friðriks Margrétar- Guðmundssonar og Adolfs Smára Unnarssonar sýnd í Tjarnarbíói, Rakarinn í Sevilla í uppfærslu Óðs sýndur í NASA. Fullyrða má að þessar sýningar og fleiri hafi náð til nýrra áhorfenda ekki síst þeirra sem eru af yngri kynslóðinni. Samfella í starfsemi Ein meginforsendan fyrir samfelldri starfsemi í óperurekstri er að við húsið sé starfræktur söngvarahópur (ensemble). Þetta skipulag er algengt í Þýskalandi þar sem flest óperuhús álfunnar er að finna. Það hefur marga kosti t.d. veitir það möguleika á að dreifa sýningum yfir lengra tímabil, sýna fleiri verkefni samhliða, möguleika á endurupptöku og dregur auk þess úr kvöldkostnaði. Á Íslandi, einkum hin síðari ár, hefur borið á því að hætt hefur verið við sýningar fyrir fullu húsi og vinsælar uppfærslur ekki endursýndar. Með því breytta skipulagi sem nú er mælt fyrir á Alþingi hefur Óperan í Þjóðleikhúsinu allar forsendur til að fjölga óperugestum og draga úr kostnaði með skynsamlegri nýtingu innviða og opnu aðgengi. Opinber stuðningur er lykilatriði Óperuflutningur er dýrasta form sviðslista og hvergi í Evrópu er slíkur rekstur sjálfbær án opinbers stuðnings. Þar sem aðrar þjóðir hafa tryggt samfélagslegan aðgang með stofnun þjóðaróperu, hefur Ísland setið eftir. Með frumvarpinu um Þjóðaróperu innan vébanda Þjóðleikhússins gefst tækifæri til að jafna stöðuna. Samrekstur við Þjóðleikhúsið mun einnig gera nýtingu innviða skilvirkari, styrkja rekstrargrundvöllinn og stuðla að aukinni fjölbreytni í sýningum . Ætla má að aukið framboð og betra aðgengi að fjölbreyttum óperusýningum sem einnig eru hluti af leikskrá Þjóðleikhússins og njóta góðs af „Hörpu-áhrifunum“ verði til þess að áhorfendahópur óperunnar stækki og geti hugsanlega náð fyrri vinsældum. Öflugt fræðslustarf og sýningar á landsbyggðinni með þátttöku heimamanna ættu einnig að hafa jákvæð áhrif. Tækifæri sem þarf að nýta Óperulist er ekki aðeins listform fyrir fáa. Í gegnum árin hefur íslensk óperustarfsemi sýnt að hún getur náð til breiðs hóps þjóðarinnar. Fjölgun sýninga, samfella í rekstri og markviss markaðssetning eru lykilatriði til að byggja upp þann áhorfendahóp sem grasrótin hefur sýnt að er til staðar. Þjóðarópera er ekki óskhyggja heldur raunsæ viðurkenning á því að Ísland er fullfært um að standa undir öflugri óperustarfsemi. Höfundur er óperusöngkona Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslenska óperan Menning Mest lesið Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Skoðun Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Sjá meira
Ísland á ekki að vera ein a Norðurlandaþjóðin án óperu. Markaðurinn og áhuginn eru fyrir hendi Á undanförnum misserum hafa menn velt því fyrir sér hvort íslenskur markaður sé nægilega stór til að standa undir öflugri óperustarfsemi. Staðhæft hefur verið að Ísland beri aðeins tvær stórar óperusýningar á ári. Saga óperu hér á landi bendir til annars. Árið 1982, þegar Íslendingar voru um 230.000 talsins, sóttu um 60.000 manns óperusýningar. Þá sýndi Þjóðleikhúsið tvær stórar óperur og Íslenska óperan þrjár. Þetta jafngildir því að rúmlega fjórðungur þjóðarinnar hafi farið á óperusýningu á einu ári . Markaðsforsendur óperu í norrænu samhengi Á Norðurlöndum eru þjóðaróperur starfandi í öllum löndum nema á Íslandi. Ætla má að samfélagsgerðin á Norðurlöndum geri að verkum að markaðsforsendur óperustarfsemi séu um margt sambærilegar og því ekki úr vegi að líta til þess hvað þar er vel gert. Frændur okkar Svíar reka mörg óperuhús og setja upp fjölda óperusýninga sem eru vel sóttar og er óperuflutningur mikilvægur hluti af sviðslistaflórunni í Svíþjóð. Sem dæmi má nefna Gautaborgaróperuna sem er að fullu í opinberri eigu. Þar eru ópera og dans undir sama þaki og má nefna að Katrín Hall er þar listdansstjóri. Þar er starfræktur söngvarahópur (ensemble) sem gerir húsinu kleift að halda samfellu í starfsemi. Gautaborgaróperan er geysivinsæl og gestafjöldinn er um 13% af íbúafjölda svæðisins. Sé þess freistað að leggja mat á hugsanlegan fjölda óperugesta á Íslandi mætti til gamans heimfæra þessa hlutfallstölu Gautaborgaróperunnar á íslenskan veruleika. Þó setja verði ákveðinn fyrirvara um réttmæti slíkrar yfirfærslu getur hún engu að síður gefið vísbendingar um stærð markaðarins. Sé gengið útfrá þvi að landsmenn allir séu markhópur óperunnar og aðsókn sambærileg við Gautaborgaróperuna þá má ætla að hugsanlegur fjöldi óperugesta á Íslandi sé um 50.000 en ef einvörðungu er litið til höfuðborgarsvæðisins væru þeir um 30.000 talsins. Vinsælustu óperusýningar á Íslandi hafa dregið til sín um 15.000 – 20.000 gesti. Hér mætti nefna að um 27.000 gestir sáu óperuna Carmen í þjóðleikhúsinu árið 1975. Þessar tölur sýna ef til vill að samanburðurinn við Gautaborg er ekki fráleitur. Gögn frá Hörpu: Sterkur menningarmarkaður Nýleg skýrsla um hagræn áhrif Hörpu staðfestir að áhugi Íslendinga á menningarviðburðum er mikill. Að meðaltali sækja 400.000 – 500.000 manns árlega viðburði í Hörpu, og um 70–75% þeirra viðburða eru tónleikar eða sviðslistaviðburðir. Þar undir falla meðal annars óperusýningar. Samkvæmt sömu skýrslu hefur yfir 70% þjóðarinnar sótt menningarviðburð á síðasta ári . Þetta gefur til kynna að áhugi og þátttaka Íslendinga í tónlist og sviðslistum sé meiri en margir gera sér grein fyrir. Auk þess sem alþjóðleiki óperulistformsins ætti að höfða vel til erlendra gesta Hörpu sem samkvæmt skýrslunni eru um 15-20%. Með óperuuppfærslur sem hluta af reglulegri starfsemi Hörpu, má áætla að markhópur óperu geti stækkað með reglubundnu framboði. Nýir áhorfendur Gott dæmi um það hvernig ópera hefur orðið aðgengilegri og hefur náð til nýrra áhorfenda á undanförum misserum eru sýningar Kammeróperunnar í Borgarleikhúsinu á Brúðkaupi Fígarós. Auk þess að vera afar vel heppnuð uppfærsla með sterka skírskotun í samtímann og sungin á íslensku naut hún góðs af kortasölu Borgarleikhússins þar sem nokkrar sýningar á Brúðkaupinu voru til boða í kortatilboðum hússins. Um 50% áhorfenda á þessum sýningum keyptu miðana í gegnum kortasöluna. Sýningin gengur enn fyrir fullu húsi og er 11. sýningin á dagskrá nú í apríl. Þetta dæmi sýnir að sambúð óperu við leikhús sem nú þegar hefur fjölda fastagesta getur haft jákvæð áhrif á aðsókn og stækkað áhorfendahópinn. Í vetur hafa verið settar á svið nokkrar óperur sem hafa notið vinsælda, má þar t.d. nefna Hliðarspor Þórunnar Guðmundsdóttur sem var sýnd í Gamla Bíói, Brím þeirra Friðriks Margrétar- Guðmundssonar og Adolfs Smára Unnarssonar sýnd í Tjarnarbíói, Rakarinn í Sevilla í uppfærslu Óðs sýndur í NASA. Fullyrða má að þessar sýningar og fleiri hafi náð til nýrra áhorfenda ekki síst þeirra sem eru af yngri kynslóðinni. Samfella í starfsemi Ein meginforsendan fyrir samfelldri starfsemi í óperurekstri er að við húsið sé starfræktur söngvarahópur (ensemble). Þetta skipulag er algengt í Þýskalandi þar sem flest óperuhús álfunnar er að finna. Það hefur marga kosti t.d. veitir það möguleika á að dreifa sýningum yfir lengra tímabil, sýna fleiri verkefni samhliða, möguleika á endurupptöku og dregur auk þess úr kvöldkostnaði. Á Íslandi, einkum hin síðari ár, hefur borið á því að hætt hefur verið við sýningar fyrir fullu húsi og vinsælar uppfærslur ekki endursýndar. Með því breytta skipulagi sem nú er mælt fyrir á Alþingi hefur Óperan í Þjóðleikhúsinu allar forsendur til að fjölga óperugestum og draga úr kostnaði með skynsamlegri nýtingu innviða og opnu aðgengi. Opinber stuðningur er lykilatriði Óperuflutningur er dýrasta form sviðslista og hvergi í Evrópu er slíkur rekstur sjálfbær án opinbers stuðnings. Þar sem aðrar þjóðir hafa tryggt samfélagslegan aðgang með stofnun þjóðaróperu, hefur Ísland setið eftir. Með frumvarpinu um Þjóðaróperu innan vébanda Þjóðleikhússins gefst tækifæri til að jafna stöðuna. Samrekstur við Þjóðleikhúsið mun einnig gera nýtingu innviða skilvirkari, styrkja rekstrargrundvöllinn og stuðla að aukinni fjölbreytni í sýningum . Ætla má að aukið framboð og betra aðgengi að fjölbreyttum óperusýningum sem einnig eru hluti af leikskrá Þjóðleikhússins og njóta góðs af „Hörpu-áhrifunum“ verði til þess að áhorfendahópur óperunnar stækki og geti hugsanlega náð fyrri vinsældum. Öflugt fræðslustarf og sýningar á landsbyggðinni með þátttöku heimamanna ættu einnig að hafa jákvæð áhrif. Tækifæri sem þarf að nýta Óperulist er ekki aðeins listform fyrir fáa. Í gegnum árin hefur íslensk óperustarfsemi sýnt að hún getur náð til breiðs hóps þjóðarinnar. Fjölgun sýninga, samfella í rekstri og markviss markaðssetning eru lykilatriði til að byggja upp þann áhorfendahóp sem grasrótin hefur sýnt að er til staðar. Þjóðarópera er ekki óskhyggja heldur raunsæ viðurkenning á því að Ísland er fullfært um að standa undir öflugri óperustarfsemi. Höfundur er óperusöngkona
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun